Επιμέλεια: Γεώργιος Ορφανίδης
Είναι αλήθεια ότι η εξελικτική πορεία επί του καλλιτεχνικού γίγνεσθαι δε δύναται να χαρακτηρισθεί από απόλυτη δρομικότητα, ακόμα και όταν γίνεται λόγος για μια καλλιτεχνική παραγωγή εθνικού χαρακτήρα, είτε αυτή αναδεικνύεται από τους κόλπους ενός περιβάλλοντος με σκληροπυρηνικό υπόβαθρο, είτε όχι.
Αναφορικά με το νεοελληνικό κοσμοείδωλο, φαίνεται ότι τα εγκάρσια κλίτη της συνεχώς μεταβαλλόμενης πολιτισμικής πραγματικότητας χωροθετούν μια διάταξη τομών, με σημαντικότερη εκείνην που καθορίστηκε από τις όποιες ωσμώσεις του κοινωνικού ορίζοντα γνώσεων και εμπειριών.
Μια πρώτη αναδίφηση στο σχετικά πρόσφατο ελληνικό παρελθόν φανερώνει την πνευματική εισχώρηση της Γενιάς του ’30, αρχικά, στη Γενιά του ’60, και έπειτα σε εκείνηντην αμφιλεγόμενη που πλησίαζε την καμπή του 2000.
Η σπειροειδής εκτύλιξη των πολιτισμικών γεγονότων αναδημιούργησε αξίες, πρότυπα, μοτίβα, τρόπους πρόσληψης του παραδοτέου. Η ίδια fabula περιτρέχει το σημειωτικό υπόστρωμα των έργων τέχνης της Έκθεσης με τίτλο «Απουσία», που φιλοξενείται από τις 15 Ιανουαρίου στη Γκαλερί της Θεσσαλονίκης SotiriosArtGallery, αυτή τη φορά υπό το πρίσμα της λεγόμενης “ArtePovera” (Φτωχή Τέχνη).
Στο δελτίου τύπου της Έκθεσης διαβάζουμε
Απουσία, νοσταλγία, μοναχικότητα. Μα πάνω από όλα ελευθερία υλικών, ελευθερία σκέψεων και το 2021 ένα έτος που κουβαλάει στην πλάτη του πολλά συναισθήματα. Έργα από αντικείμενα που δεν είναι βιομηχανοποιημένα και δεν ανήκουν κάπου. Έργα που δημιουργήθηκαν από την καταστροφή άλλων αντικειμένων και αποτελούν ένα τέλειο σύνολο.
Η συγκεκριμένη έκθεση είναι εμπνευσμένη από το μεταμοντέρνο κίνημα Arte Povera ή αλλιώς φτωχή τέχνη. Ο εγκλεισμός οδήγησε πολλούς καλλιτέχνες να αναζητήσουν υλικά που τους περιβάλλουν, που ο καθένας θα μπορούσε να βρει οπουδήποτε που για κάποιον άλλον θα ήταν άχρηστα. Οι καλλιτέχνες θα μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν και να τους δώσουν νέα πνοή και να τα εντάξουν στα μελλοντικά έργα τέχνης τους.
Σήμερα, βρίσκεται κοντά μας ο Ιδιοκτήτης της Γκαλερί, Εικαστικός και Επιμελητής Εκθέσεων, Σωτήριος Αντωνιάδης, προκειμένου να μοιραστεί μαζί μας όλα όσα συνδηλώνονται πίσω από την έννοια της απουσίας, και την επιλογή του να δώσει νέα μορφή και χρήση σε υλικά, που κατά μια επιφανειακή προσέγγιση μοιάζουν καθημερινά, εκτός καλλιτεχνικής σημειόσφαιρας, ίσως και κάπως ευτελή κατά μία έννοια.
Ο λόγος, λοιπόν, στον ίδιο…
-Ο τίτλος της πρώτης εικαστικής έκθεσης εκ πρώτης όψεως πεσιμιστικός, ίσως συμβατός περισσότερο από ποτέ με τις εξελίξεις στο παγκόσμιο κοινωνικό γίγνεσθαι λόγω της τρέχουσας πανδημίας. Όμως, διαβάζοντας το σχετικό δελτίο τύπου προβληματιζόμαστε, κάνουμε σχεδόν μηχανικά μια ενδόμυχη παύση, αναθεωρούμε. Μάλλον, η «Απουσία» του τίτλου αναφέρεται σε ένα υψηλότερο ιδανικό, σε ένα σύστημα ιδεών και προλήψεων με βαθύτερες ρίζες σε ό,τι καλείται «ανθρωπισμός».
-Η απουσία γενικά ως λέξη και ως έννοια θ’απασχολήσει πάρα πολύ από εδώ και πέρα την ανθρωπότητα. Συντροφεύει σχεδόν τους πάντες με αφορμή την πανδημία, και δυστυχώς,νομίζω ότι ήρθε για να μείνει. Ξεκινάω από την απουσία της ανθρώπινης υπόστασης, απουσία ενός ανθρώπου από την οικογένεια λόγω πανδημίας, απουσία των ανθρώπινων σχέσεων λόγω του εγκλεισμού μας και της μη αναγκαστικής κοινωνικοποίησης, απουσία στις γιορτές τρώγοντας ο καθένας μόνος του σπίτι.
Από κει και πέρα, η απουσία μπόρεσε να ξεκλειδώσει τον κάθε καλλιτέχνη, καθώς η έλλειψη, η απουσία υλικών που δεν μπορούσε να βρει μέσα στον εγκλεισμό άρχισε να ανατροφοδοτεί τη σκέψη και να διευρύνει τους ορίζοντες, ώστε να μπορέσει να αποτυπώσει με διάφορα υλικά και με διάφορα μέσα τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και επιρροές του. Πολλές φορές η αρνητική πλευρά μιας λέξης, μιας ιδέας, μπορεί να βγάλει και θετικά στοιχεία και να επιδράσει στην ψυχολογία του κάθε ανθρώπου, οπότε όσο σκληρή και αν είναι μια απουσία, εμείς μπορούμε να αντλήσουμε τη θετική πλευρά και να την κάνουμε συντροφικότητα.
-Η έκθεση ακολουθεί τις επαναστατικές δηλώσεις και συνδηλώσεις της ArtePovera. Με άλλα λόγια, εσύ ως καλλιτέχνης αυτή τη φορά, καλείσαι να εμπνευστείς από ένα καλλιτεχνικό κίνημα, η φιλοσοφία και αισθητική του οποίου, άλλοτε προβληματίζει ειδικούς και μη, και άλλοτε χαίρει περίσσιου σεβασμού. Γιατί, ένα ρεύμα, όχι τόσο γνωστό στην ελληνική εικαστική σκηνή, ερχόμενο από την Ιταλία του ’60, διατρέχει σήμερα μια fabula γεμάτη απουσία, εγκλεισμό, περισυλλογή, πιθανόν και μοναξιά;
-Η ArtePovera είναι ένα κεφάλαιο στην τέχνη. Πιστεύω το να μπορείς να κάνεις τέχνη με ό,τι υπάρχει γύρω σου και να μπορείς να εκφραστείς ελεύθερα χωρίς να περιορίζεσαι σε υλικά χρώματα και διαστάσεις είναι ένα συνονθύλευμα πραγμάτων, σκέψης, ψυχής, καλλιτεχνικής διάθεσης, χειρωνακτικής εργασίας που δουλεύοντας με τα χέρια νιώθεις πιο κοντά στη φύση και σκαλίζοντας τα πράγματα, ή ακόμα και αν πληγωθούν τα χέρια σου, καταλαβαίνεις πώς μπορείς να εκφραστείς σύμφωνα με αυτά που έχεις και με αυτά που κάνεις.
Η Arte Povera έχει μπει στον 20ο αιώνα, γενικά στη ζωή μας είτε με την με την έκφραση της εγκατάστασης, που ναι, μπορεί να είναι ArtePovera, ή ακόμα, και με το κίνημα με νέους σε ηλικία καλλιτέχνες, που πειραματίζονται περισσότερο από τα κλασσικά δεδομένα της εποχής.
O Γιάννης Κουνέλλης είναι για μένα κορυφαίος εκφραστής της Arte Povera,του οποίου το έργο του είναι πολύ μεγάλο, και ένα παραπάνω, το έχει τιμήσει η χώρα της Ιταλίας, θεωρώντας τον ίδιο κύριο Έλληνα εκφραστή. Από εκεί και πέρα άλλοι καλλιτέχνες που ήταν και πρωτοπόροι της Arte Pover, άφησαν το δικό τους κοινωνικό στίγμα, καθώς το παρόν κίνημα αποτελούσε πρωτίστως μια αντίδραση απέναντι στα πολιτικά ιδεώδη και στην βιομηχανία της εποχής που ξεκίνησε στην Ιταλία το 1960.
Σήμερα μπορεί να περιέχει απουσία, εγκλεισμό, περισυλλογή, μοναξιά, οργή, θυμό, θλίψη μπορεί να βγάζει ένα πολύ κακό εαυτό λόγω των καταστάσεων τις οποίες ζούμε, αλλά ο κάθε θεατής μπορεί να προβληματιστεί μέσα από αυτά τα φαινομενικά μόνο «αρνητικά» μηνύματα της τέχνης, όσο ωμά και ψυχρά μπορεί να είναι. Ίσως μια πρόσληψη αυτού του είδους να κάνει κάθε θεατή πιο δυνατό συναισθηματικά.
το κίνημα της Arte Povera είχε, έχει και θα έχει μία θέση στην ελληνική τέχνη
-Και εάν δεν βρισκόμασταν στη δίνη μιας πανδημίας, η ArtePovera θα είχε μια θέση στο ελληνικό πολιτισμικό γίγνεσθαι;
-Αν και ακόμα τα υπάρχοντα καλλιτεχνικά στερεότυπα εγκλωβίζουν πολλές φορές τις σκέψεις μας σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο παρουσίασης ενός έργου τέχνης, πιστεύω ότι το κίνημα της Arte Povera είχε, έχει και θα έχει μία θέση στην ελληνική τέχνη. Ίσως να παίρνει τη θέση που της αρμόζει, ίσως να ήταν ένα εφαλτήριο και ταυτόχρονα ένας τρόπος έμπνευσης εν μέσω της πανδημίας και του εγκλεισμού. Το σίγουρο είναι ότι από την αρχή είχε μια θέση, απλά δεν είχε την πρωταρχική, και παρουσιαζόταν ως έμμεση μορφή τέχνης. Ωστόσο, θεωρώ ότι από δω και πέρα οι καλλιτέχνες, κατ’ επέκταση, και οι θεατές θα αναζητήσουν κάτι ιδιαίτερο και «εναλλακτικό», ένα έργο, το οποίο θα τους δώσει περισσότερη τροφή για σκέψη, και νέες δυνατότητες πολύτροπης παρουσίασης-προσέγγισης.
Η παράδοση είναι η ιστορία μας, οπότε πάντα θα είναι η βάση σε όλους τους τομείς της τέχνης
-Μοντερνισμός-Παράδοση-Μεταμοντερνισμός: Ένα τρίπτυχο με ποικίλα επίπεδα και ατέρμονες προεκτάσεις. Ένα τρίπτυχο που χαρακτηρίζεται από ομοιότητα και ανομοιότητα, αλληλοσυμπληρούμενες και αλληλοαναιρούμενες τάσεις, οργιαστική διάθεση για κοινωνική έκφραση μέσω του φιλοτεχνείν και συνεχείςενδοιασμούς για το όποιο μέλλον.
Δεδομένου, αφενός, ότι η νεοελληνική πολιτισμική ταυτότητα, ειδικά από την περίοδο του Μεσοπολέμου και έπειτα, δομήθηκε επάνω σε αυτό – χωρίς να ακολουθεί πάντοτε την παραπάνω διάταξη με γραμμικό τρόπο – και αφετέρου, επιθυμώντας να ξετυλίξουμε λίγο ακόμα το μίτο της μυθοποιητικής που διατρέχει όλη την έκθεση, πού θεωρείτε ότι εντάσσεται το περιεχόμενο αυτής; Ή πώς συμβάλλει στη συν-ύφανση του νεοελληνικού κοσμοειδώλου;
-Όπως σωστά έχει αναφερθεί, πιστεύω ότι η συγκεκριμένη έκθεση μου είναι ένα mix του τρίπτυχου Μοντερνισμός-Παράδοση-Μεταμοντερνισμός, καθώς διαθέτει στοιχεία από όλους αυτούς τους θεματικούς και εννοιολογικούς πυλώνες της νεότερης και σύγχρονης τέχνης.
Η παράδοση είναι η ιστορία μας, οπότε πάντα θα είναι η βάση σε όλους τους τομείς της τέχνης. Από εκεί και πέρα ο μοντερνισμός ακολουθεί τη φυσική εξέλιξη της πνευματικής δραστηριότητας, αυτο-εξελίσσεται και προσαρμόζεται αναλόγως, με αποτέλεσμα και η μοντέρνα τέχνη να μετουσιώνεται σε μια εκ νέου σημαντική πτυχή της κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας μας.
Ο μεταμοντερνισμός προσφέρει στους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να γίνει μία σύμπραξη καλλιτεχνικής διάθεσης μεταξύ, ελληνικής στην προκειμένη περίπτωση, παράδοσης και μοντέρνου, δημιουργικής πορείας, αλλά και εμπορικότητας, καθώς το επάγγελμα του καλλιτέχνη πλήττεται – ένα παραπάνω αυτή την περίοδο – διότι οι περισσότεροι θεωρούν την τέχνη ως είδος πολυτελείας, οπότε ελάχιστοι θα είναι αυτοί που θα επενδύσουν στην τέχνη ως κάτι «απόλυτο». Συνεπώς, λοιπόν, η τέχνη αυτόματα γίνεται ένα εξειδικευμένο είδος.
Ακόμα και τα αρχαία αγάλματα βλέπουμε ότι πολλοί καλλιτέχνες τα επεξεργάζονται με χρώματα, σπρέι, ενώ διάφορα καθημερινά αντικείμενα γίνονται έργα τέχνης αλλάζοντας μορφή συλλήβδην. Αυτό ισοδυναμεί με καλλιτεχνική εξέλιξη, στο επίκεντρο της οποίας τίθεται η παράδοση.
Η Arte Povera, που ανήκει στην κατηγορία αυτή του μεταμοντερνισμού, αρχίζει να δίνει μία άλλη διάσταση στην καλλιτεχνική κουλτούρα της χώρας μας.
-Τι να περιμένουμε μετά την «Απουσία» από την Γκαλερί;
-Η συγκεκριμένη έκθεση για μένα αποτελεί σταθμό στην καλλιτεχνική μου πορεία. Πάντα δούλευα με ακατέργαστα υλικά σε μεγάλη ή μικρή ποσότητα, πάντα ήθελα να κάνω κάτι πρωτοποριακό, το οποίο να εκφράζει και εμένα ως άτομο και χαρακτήρα. Για εμένα ο τίτλος «Απουσία» είναι κάτι παροδικό, αλλά ο τρόπος έκφρασης πάνω στα έργα μου θα έχει μέλλον, και ίσως να είναι η αρχή ενός νέου προσωπικού τρόπου δήλωσης συναισθημάτων και ιδεών. Για αρκετό διάστημα θα συνεχίσω στο ίδιο μοτίβο και θέλω να καλύπτω τις πιο βαθιές πτυχές του εαυτού μου, δημιουργώντας έργα, τα οποία την ώρα της σύνθεσής τους μού προκαλούν διάφορες ανησυχίες, σκέψεις και ψυχικές διακυμάνσεις.
Η ArtePovera ήρθε για να μείνει στη ζωή μου! Στόχος μου είναι να καθιερωθώ με αυτό τον τρόπο έκφρασης, με άλλα λόγια, αυτό να είναι από εδώ και πέρα το στοιχείο που θα με εκφράζει ως καλλιτέχνη και ως άνθρωπο. Άλλωστε, στα πιο απλά βρίσκουμε τις σημαντικότερες έννοιες της ζωής.
-Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Σωτήριο Αντωνιάδη για τη συνέντευξη!
Info
Σωτήριος Αντωνιάδης
Εικαστικός – Επιμελητής εκθέσεων
[email protected]
fb & instagram: Sotirios Art Gallery
Sotirios Art Gallery
Μανουσογιαννάκη 10 & Εθνικής Αμύνης, Θεσσαλονίκη 54621
2311244441, 6942265944
