Στο «επί θύραις» κλείσιμο της φετινής χρονιάς μια αναφορά στη μορφή και το έργο τους έρχεται να ξαναφέρει τιμητικά στο εκδοτικό προσκήνιο τη θύμηση του ποιητή καθώς συμπληρώνονται ενενηντα-πέντε χρόνια από την ανέλπιστη αυτοκτονία του, που συγκλόνισε την πνευματική ζωή του 1928.
Πρόκειται για το νέο βιβλίο της σειράς «Ποιητική Αδεία» των εκδόσεων Parsec «Κώστας Καρυωτάκης – Τα Άπαντα. Ποιήματα και Πεζά – Η διαχρονική ποίηση ενός ιδανικού αυτόχειρα», που επιμελήθηκε η γνωστή λογοτέχνιδα και πολιτιστική συντάκτρια του αθηναϊκού τύπου Καίτη Νικολοπούλου και προλογίζει σε μια εκτενή πολυσέλιδη αναλυτική βιογραφική και κριτική εισαγωγή ο ποιητής Ευάγγελος Ανδρέου.
Η πρόσφατη αυτή έκδοση, που φτάνει μέχρι και τις σύγχρονες καταγραφές του θέματος, έχει τον χαρακτήρα ενός ολοκληρωμένου γραμματολογικού εγχειρήματος περιλαμβάνοντας με ευσύνοπτη πληρότητα έρευνας, πέραν των γνωστών ποιητικών και πεζών έργων του Καρυωτάκη, στοιχεία της αλληλογραφίας του με τη Μαρία Πολυδούρη, αφιερωματικά ποιητικά έργα της ίδιας, των Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Φώτου Γιοφύλλη, Γιώργου Κοτζιούλα, Γιάννη Ρίτσου, Ανδρέα Εμπειρίκου, Κώστα Βάρναλη, των νεώτερων Αλέξη Τραϊανού και Μιχάλη Γκανά καθώς επίσης κριτικά δημοσιεύματα των Αιμίλιου Χουρμούζιου, Τέλου Άγρα, Μήτσου Παπανικολάου, Κλ. Παράσχου, Νίκου Λαΐδη (Πωλ Νορ), Αντρέα Καραντώνη, Νικ. Τωμαδάκη, Κ.Θ.Δημαρά, Τίμου Μαλάνου, Γιώργου Θεοτοκά, Ζήσιμου Λορεντζάτου, Άγγελου Τερζάκη, Πέτρου Χάρη, Βύρωνα Λεοντάρη, Μάνου Τασάκου, Έλλης Αλεξίου, Μίλτου Σαχτούρη, Λιλής Ζωγράφου και Βασίλη Ρώτα.
Σε όλη την έκταση του έργου παρατίθενται απαραίτητες βιβλιογραφικές σημειώσεις ενώ στο τελευταίο επίμετρο της έκδοσης περιλαμβάνεται και ένα χρηστικό χρονολογικό διάγραμμα.
…Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΣΗ ΤΟΥ
(Απόσπασμα από τον πρόλογο του Ευάγγελου Ανδρέου)
Στα εξέχοντα λογοτεχνικά και ιστορικά εργο-βιογραφικά πράγματα που σημάδεψαν την πνευματική Ελλάδα στον 20ο αιώνα, θέση κυριαρχική παίρνει αναμφίβολα το φαινόμενο «Κώστας Καρυωτάκης».
Από πρώτη άποψη εκπλήσσει το γεγονός, πώς ένα λογοτεχνικό (ποιητικό, πεζογραφικό, μεταφραστικό) έργο συγκείμενο από ευάριθμο σύνολο γραπτών, μόλις τριών βιβλίων, προκάλεσε τόση δύναμη ενδιαφέροντος ώστε να απασχολήσει απ’ άκρου εις άκρον και μέχρι σήμερα ολόκληρη σχεδόν τη σύγχρονη νεοελληνική φιλολογική έρευνα, μελέτη και κριτική.
Το όλον του δημιουργικού βίου του Καρυωτάκη δεν ξεπερνάει τα δέκα χρόνια. Νομίζω πως ελάχιστες είναι – ίσως και παγκόσμια – οι παρόμοιες περιπτώσεις. Και όμως.
Διεισδύοντας κανείς στη σκέψη που φέρνει ο συσχετισμός της ζωής και της ιδιοσυγκρασίας του ποιητή με το έργο του θα ιδεί αμέσως και ασφαλώς την συνέπεια του ισοδύναμου και των δυό. Και εάν ακόμα τίποτα δεν γνωρίζαμε για τον βίο του ποιητή, θα είχαμε ήδη πληροφορηθεί τα πάντα γι’ αυτόν διαβάζοντας μόνον τα ποιήματά του και αντίστροφα. Μια τέτοια βαθύπνοη σχέση βίου και έργου, με τα στοιχεία της υψηλότονης έκφρασής της, ως ένα αεικίνητο πνευματικής μηχανής, δεν είναι στα κοινότοπα και στα συνήθη της λογοτεχνικής ιστορίας.
Και είναι ακριβώς αυτός ο πρώτος λόγος της κορυφαίας συγκινησιακής δύναμης του ποιητικού έργου, δηλαδή το αίτιο της απόλυτης ειλικρίνειάς του – το αίτιο εκδήλωσης της ανόθευτης πνευματικής, ψυχικής και ηθικής αλήθειας του όπως εκπηγάζει μέσα από τα νωπά σπλάχνα της ιστορικής εποχής του.
Από την άλλη, το ποιητικό εργαστήρι του Καρυωτάκη φαίνεται να έχει όλα τα ποιοτικά εξαρτήματα που αναδεικνύουν τον δημιουργό κύριο των αρετών της τέχνης, κάτοχο της μαστοριάς του ποιητικού στίχου και ιδιοφυή συνθέτη των νέων πρωτοποριακών τάσεων με την άλλοτε λόγια κι άλλοτε λαϊκή παράδοση της ελληνικής του φύτρας.
Η καθαρώς αισθητική οπτική της καρυωτακικής ποίησης ζωντανεύει την εννόηση των νόμων που διέπουν τη φύση με πρώτη έκφανση τη διαλλαγή των αντιθέσεων στην καλλιτεχνική επεξεργασία του λόγου. Γράφει: «Στη σκοτεινή, βαθιά δεντροστοιχία / μαζί και η μέρα θα μας έβρει» (αντίθεση σκότους-φωτός), άλλο: «Ένα σπιτάκι απόμερο, στο δείλι, στον ελαιώνα / μια καμαρούλα φτωχική, μια βαθιά πολυθρόνα» (αντίθεση έξω-έσω), άλλο: «Εκελαδούσαν /πουλιά, πετώντας/όλο πιο πάνω. Τ’άνθη ευωδούσαν/κ’ είπε απορώντας: ΄΄Πώς να πεθάνω;΄΄» (αντίθεση ζωής-θανάτου). Αυτή η συνομιλία, δηλαδή ο τρόπος εναρμόνισης, των αντιθέσεων που δίδει και το νόημα της αναλογίας στην σμίλευση του ποιητικού κορμού, διατρέχει σχεδόν ολόκληρο το ποιητικό έργο του Καρυωτάκη ανακαλώντας στη μνήμη όμοιες περιπτώσεις σε αντίστοιχα υποδείγματα του ελληνικού λόγου από την αρχαιότητα μέχρι το δημοτικό τραγούδι.
Μικροψυχία συνδυασμένη με πρόχειρη γνώση των αξιών της καλλιτεχνικής δημιουργίας στάθηκαν – ευτυχώς επ’ ελαχίστω – για το έργο του Καρυωτάκη τα κίνητρα καταλογισμού ψυχοπαθολογικών φαινομένων, άκρατης μελαγχολίας, αποκαρδίωσης, μεμψιμοιρίας, φοβικότητας και υπερβολικής έως βαρετής επίκλησης του θανάτου.
Μα αυτά τα στοιχεία απαντούν αυτούσια σε όλο το μήκος και πλάτος των πηγών της τέχνης από τον επικό κύκλο μέχρι την κλασσική τραγωδία και από τη θυσία του Αβραάμ μέχρι το μοιρολόι της Παναγιάς. Χωρίς το πνεύμα του ανθρώπινου δράματος δεν νοείται η αναγωγική λειτουργία της τέχνης. Το ότι παρόμοιο δράμα αναδίδει η ποίηση του Καρυωτάκη αποδεικνύει ακριβώς τη γνήσια συνέχεια της αρχαιόθεν και πανταχόθεν δραματικής καλλιτεχνικής υφολογίας. Η περίπτωση, λογουχάρη, του Χαλεπά στη ζωή και στη γλυπτική είναι αποκαλυπτική. Όμοια και η περίπτωση Καρυωτάκη φύεται στην ιστορία της τέχνης όπου η συνέχεια του δημιουργικού πνευματικού δράματος βρίσκεται στην αποκορύφωσή του.
Ιδού, λοιπόν, ένας ακόμα λόγος που προκαλεί για ένα περίπου αιώνα την ασίγαστη ενασχόληση της επιστήμης των γραμμάτων, της νεοελληνικής λογοτεχνικής δοκιμιογραφίας αλλά και αυτής της μουσικής τραγουδοποιΐας στην ποιητική φωνή του Καρυωτάκη. Και τούτο θα ήταν πολύ λίγο εάν δεν είχε προηγηθεί η ολόθυμη αγάπη του λαού, κάθε ηλικίας και κάθε μάθησης.
