Γράφει ο Γιώργος Δήμος
Γιος Εβραίων μεταναστών από την Πολωνία, ο Αμερικανός εικαστικός και κύριος εκπρόσωπος του κινήματος του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού, Μπάρνετ Νιούμαν, γεννήθηκε το 1905 και έζησε όλη του τη ζωή, μέχρι το θάνατό του το 1970, στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Ο Νιούμαν έμεινε στην ιστορία της τέχνης για τη ζωγραφική «χρωματικών πεδίων» του, η οποία έχει υπαρξιστικές προεκτάσεις και εστιάζει στην τοπικότητα, την παρουσία και τη σύμπτωση. Ο ίδιος είχε πει κάποτε σχετικά με τη δυσπρόσιτη και συχνά παρεξηγημένη ως ελιτίστικη δουλειά του, ότι: «Αν το έργο μου κατανοούταν πλήρως, αυτό θα ήταν το τέλος του κρατικού καπιταλισμού και της απολυταρχίας».
Αν και η δήλωσή του αυτή μοιάζει σήμερα κάπως πομπώδης και θα μπορούσε κάλλιστα να έχει γίνει από οποιονδήποτε εκπρόσωπο του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού της γενιάς του Νιούμαν, οι πίνακές του σίγουρα εμπεριέχουν μια φιλοδοξία και ένα δυναμισμό που άφησαν ανεξίτηλα το αποτύπωμά τους στην αμερικανική καλλιτεχνική σκηνή των δεκαετιών του 1950 και 1960. Η πιο γνωστή σειρά έργων του είναι εκείνη με τα «φερμουάρ», κάθετες, δηλαδή, πινελιές χρώματος επάνω σε μονόχρωμους πίνακες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Onement, I» (1948), που σήμερα ανήκει στη συλλογή του MoMA.
Ο Νιούμαν αναφέρθηκε πολλές φορές στην καταγωγή του και τις ρίζες του μέσα από τη ζωγραφική του. Πολλοί από τους πίνακές του φέρουν βιβλικά ονόματα από την Παλαιά Διαθήκη, όπως το «Abraham» (1949), το «Eve» (1950), το «Adam» (1951-52), κλπ., ενώ οι φιλελεύθερες, «laissez-faire» πεποιθήσεις του εκφράζονταν περισσότερο σε λεκτικό επίπεδο.
Η καλλιτεχνική σταδιοδρομία του εικαστικού, βέβαια, υπήρξε ζηλευτή, με το έργο του, «Black Fire I» (1961), να κατάφερε να φτάσει, μετά το θάνατό του, την τιμή των 84 εκατομμυρίων δολαρίων, σε δημοπρασία του οίκου Christie’s, το Μάιο του 2014. Η θεματολογία των έργων του, που ήταν πάντοτε μίνιμαλ και βασιζόταν καθαρά στην αισθητική, προβλημάτισε το ευρύ κοινό που έβλεπε διάσημα έργα του, σαν το «Vir Heroicus Sublimis» (1950-51), με 2,5 μέτρα ύψος και 5,5 μέτρα πλάτος, σαν ασκήσεις του Νιούμαν στην ειρωνεία.
Αν ο Νιούμαν ήταν μόνος του στο χώρο και οι ιδέες του ήταν ασύνδετες με αυτές των υπόλοιπων σταρ της καλλιτεχνικής σκηνής της Νέας Υόρκης, αυτή η κριτική θα ήταν δικαιολογημένη. Σε μια περίοδο όμως, αμέσως μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η avant-garde προσπαθούσε να πάρει, στην ουσία, τα θραύσματα της τέχνης που είχε αφήσει πίσω του ο Ναζισμός και ο αιματηρός πόλεμος, και να δημιουργήσει ένα νέο κίνημα που να είχε ένα σημαντικό μήνυμα για το διψασμένο καλλιτεχνικό κοινό, ο Νιούμαν ήταν μόνο ένα παράδειγμα ενός παραγωγικού και εξαιρετικά δημιουργικού συνόλου.
Ο «χρωματικός αφαιρετισμός» που τον απασχόλησε, υπήρξε ενδιαφέρον και του Μαρκ Ρόθκο, αλλά και του Τζάκσον Πόλλοκ, με διαφορετικό, ίσως, τρόπο. Υπάρχει, πάντως, μια σαφής φιλοσοφική διεργασία που διαφαίνεται στους πίνακές του, η οποία δεν θα μπορούσαμε να πούμε με σιγουριά πως υπάρχει σε όλες τις εκφάνσεις του παράγωγου κινήματος της Ποπ Αρτ, που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950.
Ο Νιούμαν δεν έμεινε μόνο σε αυτή την περίοδο της ζωγραφικής του. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ασχολήθηκε και με τη γλυπτική και το 1967 ολοκλήρωσε το μνημειώδες έργο του, «Broken Obelisk», το οποίο χρειάστηκε τρεις τόνους ατσάλι για να στηθεί και ρεπλίκες από το αυθεντικό καλούπι στολίζουν σήμερα διάφορα μέρη ανά τον κόσμο. Όπως πολλοί κριτικοί εύστοχα επισήμαναν, το έργο αυτό υπογραμμίζει τον απώτερο, πνευματικό στόχο του Νιούμαν, που αφορά κυρίως την κουλτούρα και όχι τόσο το φυσικό τοπίο.
