Για πάνω από 350 χρόνια, οι λάτρεις της τέχνης γοητεύονται από τον πίνακα “Las Meninas”. Αυτή η σύνθετη ελαιογραφία του Diego Velázquez είναι η απεικόνιση μιας χαλαρής μέρας στο Παλάτι του Βασιλιά Φίλιππου της Ισπανίας. Είναι ίσως ένας από τους σημαντικότερους πίνακες στην ιστορία της Δυτικής Τέχνης και από το 1656 ως σήμερα, συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς επηρεάζοντας τους καλλιτέχνες.
Με το Las Meninas, ο Velázquez άλλαξε το στυλ παρουσίασης της προσωπογραφίας, των άκαμπτων, τυπικών πορτρέτων
Ο μεγάλος αυτός καμβάς δείχνει την Μαργαρίτα Θηρεσία, κόρη του βασιλιά, να περιβάλλεται από τους υπηρέτες της, καθώς ο Velázquez στέκεται πίσω από ένα καβαλέτο και ζωγραφίζει το πορτρέτο της.
Ο “Las Meninas”, βρίσκεται στο Μουσείο Prado της Μαδρίτης και είναι ένα από τα κορυφαία έργα του καλλιτέχνη
Αλλά τι είναι αυτό που εμπνέει το κοινό εδώ και αιώνες; Τι είναι αυτό που το κάνει τόσο πρωτοποριακό; τι ήταν ο Velázquez που προσπάθησε να το μεταδώσει μέσω της ζωγραφικής;
Ποιος άραγε ήταν ο Velázquez;
Ο άνθρωπος πίσω από τον πίνακα, ο Diego Velázquez, ήταν κορυφαία φιγούρα στην ισπανική χρυσή εποχή της τέχνης και της λογοτεχνίας. Η έκρηξη του πολιτισμού στην Ισπανία έτρεξε παράλληλα με την άνθηση της ισπανικής δυναστείας των Αψβούργων.
Η άνοδος των Αψβούργων και η επέκταση της Ισπανικής Αυτοκρατορίας ήταν καταπληκτική είδηση για έναν καλλιτέχνη όπως ο Βελάσκεζ, ο οποίος είδε την καριέρα του να απογειώνεται ως ζωγράφος του δικαστηρίου του βασιλιά Φίλιππου ΙΒ.
Η καριέρα του Ισπανού ζωγράφου εκτείνεται την ίδια περίοδο με τους μεγάλους μπαρόκ καλλιτέχνες της Ιταλίας και της Γαλλίας αναπτύσσοντας το δικό του ξεχωριστό ύφος. Ήταν γεννημένος στη Σεβίλλη, με προσλαμβάνουσες από την καθημερινή ζωή, τις οποίες και απέδιδε σαν “ινσταντανέ”, σαν ένα πάγωμα της στιγμής στα έργα του.
Η καριέρα του Βελάσκεζ απογειώθηκε όταν μετακόμισε στη Μαδρίτη. Όταν ο ζωγράφος του δικαστηρίου του Φίλιππου πέθανε, ο Βελάσκεζ κέρδισε επάξια την θέση του και έγινε πολύ γνωστός για την προσωπογραφία του. Δεν ήταν μόνο ικανός να συλλάβει τη φυσική ομοιότητα των υποκειμένων του, αλλά η χρήση χαλαρών πινέλων για τη δημιουργία υφής και κίνησης σε ρούχα ήταν επαναστατική.
Το έργο του θα ασκούσε μεγάλη επιρροή σε πιο πρόσφατους ζωγράφους όπως ο Manet και οι ιμπρεσιονιστές, οι οποίοι χτίστηκαν στα θεμέλια αυτού που ξεκίνησε.
“Las Meninas”
Μέχρι τη στιγμή που ο Velázquez ζωγράφισε τον Las Meninas, δούλευε στο δικαστήριο του βασιλιά Φιλίππου IV για πάνω από 30 χρόνια. Εκείνη την εποχή, είχε γίνει απαραίτητος και ήταν από την πλευρά του βασιλιά, καθώς η πρώτη του σύζυγος και ο μόνος γιος τους είχαν πεθάνει.
Τη στιγμή της ζωγραφικής, ο βασιλιάς Φίλιππος είχε ξαναπαντρευτεί τη Μαριάννα της Αυστρίας και η Μαργαρίτα Τερέζα (η νεαρή κοπέλα στο κέντρο της ζωγραφικής) ήταν η πρώτη και μοναδική κόρη τους.
Ο πίνακας ήταν κρεμασμένος στο ιδιωτικό γραφείο του Φιλίππου, στο καλοκαιρινό παλάτι του.
Μέχρι το 1819 παρέμενε στο βασιλικό παλάτι, μετά από το οποίο πήγε στη συλλογή του Μουσείου Πραδώνα. Πολλά από αυτά που γνωρίζουμε για τη ζωγραφική οφείλονται στον Ισπανό συγγραφέα Antonio Palomino, ο οποίος αφιέρωσε ολόκληρο το τμήμα του βιβλίου του για τους Ισπανούς καλλιτέχνες στο “Las Meninas”.
Δεν έδωσε μόνο το έτος που δημιουργήθηκε η ζωγραφική, αλλά επίσης αναγνώρισε τους περισσότερους ανθρώπους μέσα στον καμβά. Επίσης, χάρη στον Palomino, γνωρίζουμε ότι δείχνει ένα δωμάτιο που βρίσκεται στο Royal Alcázar. Αυτό το φρούριο έγινε το παλάτι ήταν η έδρα των Χαμσμπουργκών ηγεμόνων.
Τα βασικά πρόσωπα του πίνακα “Las Meninas”
Με τόσους πολλούς ανθρώπους σε έναν καμβά, είναι ζωτικής σημασίας να καταλάβουμε ποιος είναι κάθε άτομο και ποιος ήταν ο ρόλος του στο δικαστήριο του Habsburg.
Η νεαρή πριγκίπισσα Μαργαρίτα Θηρεσία της Ισπανίας
Η νεαρή πριγκίπισσα θα ήταν περίπου 5 ετών, όταν ζωγραφίστηκε ο Las Meninas. Αν και ο Φίλιππος είχε 12 παιδιά από τις δύο συζύγους του, η Μαργαρίτα Θηρεσία (Τερέζα) ήταν ένα από αυτά που έζησε και ενηληκιώθηκε. Αργότερα πήρε τη θέση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκράτειρας όταν παντρεύτηκε τον Λεοπόλδο Α΄.
Στον πίνακα εδώ βλέπουμε τις δύο κυρίες που την κοιτούν ντυμένη με το λαμπερό, κομψό φόρεμά της. Είναι ενδιαφέρον ότι το βλέμμα της δεν πέφτει σε καμία από τις κυρίες , αλλά κοιτά απευθείας αυτόν τον όποιον στέκεται πίσω από το καβαλέτο και την ζωγραφίζει, τον Velázquez.
Δίπλα στην Μαργαρίτα Θηρεσία είναι οι κυρίες που στέκονται πάντα δίπλα της (Las meninas). Η Ισαβέλ που στέκεται αριστερά της πριγκίπισσας, έτοιμη να την κρατήσει και η Μαρία Αγκουστάνα υποκλινόμενη να της προσφέρει κάτι να πιεί σε ένα δίσκο.
Οι δύο νάνοι, ο γερμανικής καταγωγής, Bárbola και ο ιταλικής καταγωγής Pertusato στέκονται στη δεξιά πλευρά του καμβά. Το πόδι του Pertusato σπρώχνει τον σκύλο, σαν να προσπαθεί να τον ξυπνήσει από τον ύπνο.
Το σκυλί είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα ενός Ισπανικού Μαστίφ, το οποίο εκτράφηκε ως σκύλος φύλαξης για να προστατεύει κοπάδια προβάτων. Οι νάνοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο δικαστήριο του Φίλιππου και η προβολή τους τονίζεται στα πολυάριθμα πορτραίτα τους στους πίνακες του Velázquez.
Μπροστά από την Isabel de Velasco, στέκεται η συνοδός της Μαργαρίτας Θηρεσίας, η Marcela de Ulloa, ντυμένη πένθιμα να συνομιλεί με μια άγνωστη φιγούρα που είναι πιθανώς ένας σωματοφύλακας.
Ο José Nieto εμφανίζεται στο πορτρέτα στην πόρτα. Ο Nieto ίσως ήταν συγγενής του Velázquez. Φαίνεται σαν να ανοίγει μια κουρτίνα στην πόρτα και να αφήσει σε πιο φυσικό φως το χώρο, ενώ ο ζωγράφος ζωγραφίζει το έργο.
Παρόλο που ίσως να μην είναι άμεσα σαφές ποιον κοιτά η νεαρή Μαργαρίτα Τερέζα, οι παρατηρητές θα διακρίνουν ένα ζευγάρι που βρίσκεται στον καθρέφτη στο πίσω μέρος του δωματίου.
Εδώ βλέπουμε τις μορφές του βασιλιά Φιλίππου IV και της βασίλισσας του, της Μαρίας της Αυστρίας.
Η χρήση κάποιων καθρεφτών στη ζωγραφική του πιθανότατα οφείλεται στην επίδραση του πορτρέτου Arnolfini του Jan Van Eyck.
Το έργο Arnolfini του Jan Van Eyck ζωγραφισμένο το 1434, αυτό το αριστούργημα της Βόρειας Αναγέννησης, κρεμάστηκε στο ανάκτορο του Φίλιππου, οπότε ο Βελάσκεζ θα το είχε δει σίγουρα. Εδώ, ο Ισπανός ζωγράφος δείχνει τον εαυτό του μπροστά σε έναν καμβά που εργάζεται πάνω σε ένα πορτρέτο του βασιλικού ζευγαριού.
Δεν είναι ασυνήθιστο οι καλλιτέχνες να συμπεριληφθούν στους πίνακες ζωγραφικής τους, όπως ο Ραφαήλ που εμφανιζόταν στο αριστούργημά του, η Σχολή των Αθηνών, ο Velázquez δίνει την αυτοπροσωπογραφία του σε εξέχουσα θέση στο έργο. Ο καλλιτέχνης εργάζονταν όχι μόνο ως ζωγράφος του δικαστηρίου αλλά και ως επιμελητής της συλλογής έργων τέχνης του του Φίλιππου, ο ρόλος του ήταν καθοριστικός για την πολιτιστική ζωή της εποχής.
Πηγή: mymetmodern.com
- Το άρθρο αποτελεί μέρος του άρθρου της Jessica Stewart
