Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος
Ζωγράφος, λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης

Ο σύγχρονος εικαστικός Thomas Schütte γεννήθηκε το 1954 στη Γερμανία. Ζει και εργάζεται στο Ντίσελντορφ. Από το 1973 έως το 1981 σπούδασε στην Kunstakademie Düsseldorf δίπλα στην Katharina Fritsch με δασκάλους τους κορυφαίους εικαστικούς Gerhard Richter, Fritz Schwegler, Daniel Buren και Benjamin Buchloh. Αυτοί τον έφεραν σε επαφή με τον αμερικανικό μινιμαλισμό, την Arte Povera και όλα τα νεωτερικά ρεύματα της δεκαετίας του 1970.

Στη μετέπειτα πορεία του απομακρύνθηκε από την εννοιολογική τέχνη και τον μινιμαλισμό, αναπτύσσοντας ένα ιδιαίτερο προσωπικό στυλ, στο οποίο ενσωμάτωσε το διακοσμητικό στοιχείο και την τρισδιάστατη ψευδαίσθηση, συμβολικά στοιχεία μιας μεταμοντέρνας αισθητικής προσαρμογής. Συστηματικά και επίμονα στα χρόνια που ακολούθησαν πειραματίστηκε με μια ευρεία γκάμα εικαστικών μέσων, όπως το σχέδιο, η  γλυπτική, οι εγκαταστάσεις, η κεραμική, τα χαρακτικά, η αρχιτεκτονική. 

Έχει λάβει πολυάριθμα βραβεία, μεταξύ των οποίων το Βραβείο του Düsseldorf (2010), τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας (2005), το Βραβείο Kurt Schwitters Καλών Τεχνών του Niedersächsische Sparkassenstiftung (1998) και το Kunstpreis der Stadt Wolfsburg (1996). Έργα του κοσμούν σημαντικές διεθνείς συλλογές, όπως τις ARC Musée d’Art Moderne, Παρίσι, Clark Art Institute, Μασαχουσέτη, Art Institute of Chicago, Σικάγο, Centre Georges Pompidou, Παρίσι, MoMA, Νέα Υόρκη, Pinault Collection – Palazzo Grassi και Punta della Dogana, Βενετία, Tate Modern, Λονδίνο. κ.α.

Η πρώτη του ατομική έκθεση στις ΗΠΑ στη Νέα Υόρκη στην γκαλερί Marian Goodman το 1989. Το 2007 έφτιαξε το Model for a Hotel, ένα αρχιτεκτονικό μοντέλο ενός κτιρίου 21 ορόφων κατασκευασμένο από οριζόντιους υαλοπίνακες κίτρινου, μπλε και κόκκινου γυαλιού και βάρους άνω των οκτώ τόνων, για την πλατεία Τραφάλγκαρ. Το μνημειώδες γλυπτό του “Vater Staat” παρουσιάστηκε στο Kunsthalle Mainz της Γερμανίας το 2013.

Ο Schütte συμμετείχε στην documenta στο Κάσελ τρεις φορές. Το έργο του Schütte βρίσκεται στις συλλογές της Tate, του Clark Art Institute, MoMA,  του Μουσείου Berggruen και του Art Institute of Chicago κ.α.. Έργα του εκτίθενται στο Centre Pompidou, στο Museum of Modern Art, στο Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, στην Tate και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά του δημιουργήματα, ο εκθεσιακός χώρος  Skulpturenhalle, βασισμένος σε δική του αρχιτεκτονική μακέτα, βρίσκεται στη Neuss, στη δυτική όχθη του Ρήνου, απέναντι από το Ντίσελντορφ, και αποτελεί βασική δομή του Thomas Schütte Foundation. 

Παράλληλα με αναδρομική έκθεση του στο MoMΑ της Νέας Υόρκης το 2024, παρουσίασε στην Αθήνα έκθεση νέων έργων του στην Γκαλερί Bernier/ Eliades, με την οποία συνεργάζεται από την δεκαετία του 1980. Στην έκθεση που επισκέφθηκα στα εγκαίνια δέσποζαν εντυπωσιακές συνθέσεις του στον χώρο. Ένα μνημειακό γυναικείο κεφάλι, αμφιπρόσωπο και παραμορφωμένο από επιχρωματισμένο μπρούντζο σε στάση αυτοσυγκέντρωσης. Γύρω από το γλυπτό αναρτήθηκε σειρά επιτοίχιων οβάλ, κεραμικών γλυπτών με απεικονίσεις πριμιτίφ μορφών.

Οι λαμπερές επιφάνειες των συνθέσεων του αντικατοπτρίζουν έντεχνα τις αισθητικές προθέσεις του. Στην εκφραστική τέχνη του Thomas Schütte, οι μορφές δεν είναι ποτέ σαφείς αλλά έντονα αινιγματικές. Το υπαινίσσεται και σε μία από τις πιο και πολύχρωμες, χαριτωμένες υδατογραφίες του: «Reality vs. Phantasy» / «Πραγματικότητα vs Φαντασίας». Βασικά θεματογραφικά του μοτίβα είναι γυναίκες, άγγελοι και βιομορφικά άνθη.

Φιλοτεχνώντας τα ποικιλότροπα με υδατογραφίες, πηλό, ατσάλι και μπρούντζο πετυχαίνει μια προσωπική εικαστική ανάγνωση, επισήμανση και ενατένιση της πολυπλοκότητας των κοινωνικών αντιθέσεων των σημερινών ανθρώπων. Οι τίτλοι των έργων συχνά αποτελούν συμπληρωματικούς σχολιασμούς ενός προσωπικού σαρκασμού, τευτονικής προέλευσης  και μιας δεικτικής κοινωνικής κριτικής, όπου συχνά αποτυπώνεται η μελαγχολία του και μια αίσθηση απώλειας αισιοδοξίας για τα συμβάντα της εποχής μας. Ανάμεσά τους το τρίπτυχο «Three flowers» με τα αγαπημένα του φυτά, άλλοτε ανθισμένα κι άλλοτε να φυλλοροούν.

Εντυπωσιακές οι τρεις κεραμικές αράχνες του με στιλπνή επιφάνεια καθώς και τα μικρά μπρούντζινα γλυπτά, προπλάσματα των πολύ γνωστών γλυπτών της σειράς «Frauen», με τα υπερφυσικά, παραμορφωμένα γυναικεία σώματα. Επίσης ένα υπερμέγεθες κεραμικό γλυπτό ιερατικής μορφής, καλυμμένο με ροζ βερνίκι, όρθιο επί βάθρου, με το αριστερό πόδι να ξεπροβάλλει κάτω από το μακρύ ένδυμα, σαφής αναφορά στα αρχαιοελληνικά μοτίβα, με τον τίτλο «Mother Earth».

Με παράδοξο αλλά ευχάριστο τρόπο τα μικρά μπρούντζινα γλυπτά γυναικείων κυρίως μορφών συνδιαλέγονται άνετα με υδατογραφίες έντονων  χρωματογραφικών αντιθέσεων. Άνθη, ζώα, φρούτα, σκεύη κουζίνας, χέρια που προσομοιάζουν ανθρώπους και αγγέλους που επιδίδονται σε ανθρώπινες συμπεριφορές και κινήσεις, όπως ένα «ζευγάρι» μίσχων που χορεύουν λικνιστικά. Σε εκπληκτική αντίθεση ένα περίοπτο στιβαρό κεραμικό ανθρώπινο κεφάλι από τη μια πλευρά και κεφάλι σκυλιού από την άλλη με έντονο γαλάζιο χρώμα.

Η οπτική μου περιπλάνηση κορυφώθηκε σε ένα γλυπτικό δίδυμο σκύλων με τον τίτλο «Double tribute to Moondog», έργο αφιερωμένο στον Νεοϋορκέζο μουσικό Louis Thomas Hardin. Ενώ έναντι τους ένα μικρότερο σε μέγεθος σκυλί με ράχη στρατιωτικό κράνος προσευχόταν μειλίχια μπροστά σε ένα μικρό αναμμένο κερί. Τα τρία γλυπτά χαρακτηρίζονται σε πρώτη ανάγνωση από επιθετικότητα και τραχύτητα, αλλά σε δεύτερη και από εσωτερική  ευαισθησία με δόσεις χιούμορ. Πρόκειται για εμφανείς συνδυασμούς που παρατηρούνται  και υποκρύπτονται σε σχεδόν όλα τα έργα του.

Παρουσίασε επίσης μια σειρά μεγαλύτερων υδατογραφιών με παραμορφωτικές ζωόμορφες εικόνες. Δεν πρόκειται για ρεαλιστικές αναπαραστάσεις μορφών αλλά για απροσδιόριστα πορτρέτα αποτυπωμένα κι αυτά με πριμιτιβική τρυφερότητα, αποκαλύπτοντας μια ακόμα προσωπική εκδοχή του Thomas Schütte, συμπληρώνοντας το νοητικό μικροσύμπαν του, που βρίθει από συμβολισμούς και αλλόκοτες αναφορές στον κόσμο, για τον οποίο φαίνεται να τρέφει ανάμεικτα συναισθήματα. Μέσα από το σύνολο της δουλειάς του αναδύεται  αισιόδοξος και προβληματισμένος, αναζητώντας φωτεινά διάσελα, δημιουργός μιας τέχνης που αγωνιά για τον άνθρωπο και το μέλλον του. Ο Σύττε επιστρατεύει όλες τις δυνάμεις, φυσικές και υπερφυσικές, που τον εμπνέουν για την δομική χαρτογράφηση των αισθητικών συναφειών του.