Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος,
Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός τέχνης
Ο Γερμανός φωτογράφος Baron Wilhelm von Gloeden γεννήθηκε το 1856. Το 1876 άρχισε σπουδές ιστορίας της τέχνης στο Rostock και μετά ζωγραφική στο Weimar Saxon– Grand Ducal Art School (1976-77) στην τάξη του Karl Gerhrts. Όμως ασθένησε από φυματίωση και διέκοψε τις σπουδές του, ενώ για να θεραπευτεί πήγε σε σανατόριο στην Πολωνία.
Αναζητώντας καλύτερες κλιματολογικές συνθήκες και τρόπο ζωής ταξίδεψε το 1977-88 στην Ιταλία. Αρχικά έμεινε στην Νάπολη, επισκέφθηκε το Κάπρι και μετά εγκαταστάθηκε στην Ταορμίνα της Σικελίας. Δήμαρχος της πόλης ήταν τότε ο τοπιογράφος Otto Geleng (1843-1939) που τον έφερε σε επαφή με τους ντόπιους κατοίκους. Έστησε σε οίκημα που αγόρασε το φωτογραφικό του ατελιέ και ξεκίνησε με ενθουσιασμό τις φωτογραφίσεις του.
Το 1895 έλαβε δώρο από τον θαυμαστή του Μεγάλο Δούκα του Mecklenburg–Schwerin μια κάμερα large–format. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός πανευρωπαϊκά για τις ειδυλλιακές, ποιμενικές και αρχαιοπρεπείς συνθέσεις του με ανδρικά και γυναικεία κορμιά εφήβων και ενηλίκων κατοίκων της Ταορμίνα. Στις συνθέσεις αυτές αναβιώνουν εικόνες της ελληνικής και της ρωμαϊκής αρχαιότητας με έντονο το αισθησιακό στοιχείο και τάσεις υπαινικτικού ερωτισμού, στοιχείο πρωτόγνωρο εκείνη την άκρως συντηρητική εποχή. Με μια σύγχρονη προσέγγιση οι φωτογραφίες του έχουν πολύ ενδιαφέρον για τον τρόπο που χρησιμοποιεί τον φωτισμό των σωμάτων και του περιβάλλοντος στις αρμονικές πόζες των μοντέλων του. Για τις λήψεις του χρησιμοποιούσε ειδικά φίλτρα και ειδικό makeup για τα σώματα από γάλα, ελαιόλαδο και γλυκερίνη, ώστε να αναδεικνύεται η ανατομική δόμηση τους.
Με τις πρωτοποριακές και τολμηρές λήψεις του καθώς και με την διεθνή εμβέλεια του στους κύκλους σημαντικών καλλιτεχνών και λογοτεχνών του 19ου αιώνα προξένησε ποικίλες εντυπώσεις και ουσιαστικά ώθησε σε τουριστική ακμή την πόλη της Ταορμίνα, στην οποία έζησε και δημιούργησε μέχρι τον θάνατο του το 1931. Αναγκάσθηκε να φύγει από την πόλη μόνο από το 1915-18, στον Ά Παγκόσμιο πόλεμο για να αποφύγει τις επιπτώσεις σαν Γερμανός εχθρός.
Ανάμεσα στους διαπρεπείς ξένους που τον επισκέπτονταν και συντέλεσαν στην ανάπτυξη της περιοχής ήταν αριστοκράτες, βιομήχανοι, καλλιτέχνες και συγγραφείς. Ενθουσιώδης θαυμαστής του ήταν και ο Oscar Wilde που τον επισκέφθηκε τον Δεκέμβριο του 1897. Φωτογραφικές εκθέσεις του Βαν Γκλόντεν διοργανώθηκαν όσο ζούσε στο Λονδίνο, 1893, στο Κάιρο, 1897, στο Βερολίνο, 1898-99, στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α, 1902, στη Βουδαπέστη και την Μασσαλία, 1903, στη Νίκαια, 1903 και 1905,στη Ρίγα,1905, στη Δρέσδη, 1909 και στη Ρώμη στα πλαίσια του World Fair 1911.
Ο Βαν Γκλόντεν συνήθιζε να μοιράζεται τα έσοδα από τις πωλήσεις των φωτογραφιών που κυκλοφορούσαν και σαν είδος καρτ-ποστάλ με τα μοντέλα του, που ανήκαν σε όλες τις τάξεις των ντόπιων και είχαν γίνει γνωστά με τα υποκοκοριστικά τους ονόματα.
Μέχρι και σήμερα από τους ιστορικούς της φωτογραφίας θεωρείται ένας από τους κύριους εκπροσώπους της τολμηρής εικονογραφίας, αν και ήταν επίσης διακεκριμένος φωτογράφος τοπίων, μνημείων και κήπων. Είχε επίσης φωτογραφίσει τα ερείπια της Messina από τον καταστροφικό σεισμό του 1908.
Ο κύριος κορμός του φωτογραφικού του έργου έγινε από το 1890 έως το 1910. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου που επέστρεψε στο σπίτι του στην Ταορμίνα, φωτογράφιζε σπάνια αλλά έκανε πολλές νέες εκτυπώσεις από τις φωτογραφίες του αρχείου του. Υπολογίζεται ότι τράβηξε πάνω από 3000 φωτογραφίες. Όλες τις κληρονόμησε το επιστήθιο μοντέλο του Pancrazio Buciuni. Όμως το 1933 περίπου 1000 αρνητικά, φωτογραφικές γυάλινες πλάκες και 2000 εκτυπώσεις του καταστράφηκαν ως προκλητικές από την φασιστική αστυνομία του Μουσολίνι. Όσες διασώθηκαν αγοράστηκαν από φωτογραφικά αρχεία της Φλωρεντίας και του Μιλάνο.
Το 1898 έγραφε: Με έχουν γοητεύσει οι ελληνικές φόρμες, και προσπάθησα να αναγεννήσω το παρελθόν, την κλασική ζωή σε εικόνες…τα μοντέλα συνήθως είναι ευδιάθετα και άνετα στο ύπαιθρο κρατώντας χαρακτηριστικά αντικείμενα, μουσικά όργανα, άνθη, αμφορείς, φιδάκια και απολαμβάνουν την διαδικασία ενώ αναμένουν με εμφανή αγωνία να δουν το αποτέλεσμα μετά την τελική λήψη.
Η αισθητική έλξη που μου προξένησαν οι φωτογραφίες του που πρωτοείδα σε σπάνιες εκδόσεις τέχνης περί το 1981 με ώθησε στην μελέτη τους. Η προσέγγιση μου στην ατμόσφαιρα της ιδεατής αρμονίας τους εκφράστηκε με την αφιερωματική σε αυτόν performance μου, με ορισμένους εξειδικευμένους συνεργάτες, μέλη της ομάδας τέχνης του Art Studio EST που ίδρυσα το 1990 στην Αθήνα.
Η εικαστική δράση της ζωντανής σύνθεσης με ρέουσες οπτικές αναφορές στην ειδυλλιακά ερωτική, σαγηνευτική και φυσιολατρική φωτογραφική παραγωγή του Βαρώνου συγκίνησε το πολυπληθές κοινό που την παρακολούθησε στον χώρο της γκαλερί DADA και σχολιάστηκε ποικιλότροπα από τον τύπο.
Παράλληλα με τον Βαν Γκλόντεν ασχολήθηκε επαγγελματικά με την ίδια θεματογραφία ο ανιψιός του Guglielmo Plüschow που εργαζόταν στην Ρώμη. Αναμφισβήτητα υπάρχει μεταξύ τους μεγάλη αισθητική και τεχνοτροπική συνάφεια και διακρίνουμε επηρεασμούς και ομοιότητες που είναι όμως αμφίδρομοι και κατά περιόδους έντονοι. Ομολογουμένως με την συμβολή και των δύο που καθιέρωσαν την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα τις αισθησιακές πόζες γυμνών διευκολύνθηκαν με αφετηρία το προδρομικό έργο τους ανάλογες προσεγγίσεις νεότερων φωτογράφων και εικαστικών που έδρασαν μέσα στις ανατρεπτικές και επαναστατικές δεκαετίες που ακολούθησαν αναφορικά με θέματα ελευθερίας έκφρασης και τέχνης.
Με κεντρικό θέμα το γυμνό ανθρώπινο σώμα στον εξωτερικό και εσωτερικό χώρο έχει δημιουργηθεί ένα τεράστιο εικονιστικό φάσμα που πέτυχε να υπερβεί όλα τα ταμπού, τις παρωπίδες, τα καθωσπρέπει δεδομένα ηθικής και τα νομικής φύσεως εμπόδια και να αναπτύξει παρά τα πολλά και δισεπίλυτα προβλήματα μια νέα κατάσταση εκφραστικής ελευθερίας και ελευθεριότητας, που καλπάζει και στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο της εικονικής πραγματικότητας.
Η διαχρονικότητα των συλλήψεων του και η τεχνική του ώθησε δυναμικά την ανάπτυξη των φωτογραφικών δυνατοτήτων και βοήθησε έμμεσα αλλά σταθερά στην εμφάνιση και καταξίωση σημαντικών καλλιτεχνών φωτογράφων που επικεντρώθηκαν με ανάλογο τρόπο στο γυμνό σώμα.
