Γράφει η Αιμιλία Φλώρου (Not a review…just my point of view)

“Τρομάζεις, όταν ύστερα από πικρές δοκιμασίες, καταλάβεις πως μέσα μας υπάρχει μια δύναμη που μπορεί να ξεπεράσει τη δύναμη του ανθρώπου.
Τρομάζεις, γιατί από τη στιγμή που θα καταλάβεις πως υπάρχει η δύναμη αυτή, δεν μπορείς πια να βρεις δικαιολογίες για τις ασήμαντες ή άναντρες πράξεις σου, για τη ζωή σου τη χαμένη, ρίχνοντας το φταίξιμο στους άλλους∙ ξέρεις πια πως εσύ, όχι η τύχη, όχι η μοίρα, μήτε οι ανθρώποι γύρα σου, εσύ μονάχα έχεις, ό,τι κι αν κάμεις, ό,τι κι αν γίνεις, ακέραιη την ευθύνη.
Και ντρέπεσαι τότε να γελάς, ντρέπεσαι να περγελάς αν μια φλεγόμενη ψυχή ζητάει το αδύνατο.
Καλά πια καταλαβαίνεις πως αυτή ’ναι η αξία του ανθρώπου: να ζητάει και να ξέρει πως ζητάει το αδύνατο και να ’ναι σίγουρος πως θα το φτάσει, γιατί ξέρει πως αν δε λιποψυχήσει, αν δεν ακούσει τι του κανοναρχάει η λογική, μα κρατάει με τα δόντια την ψυχή του κι εξακολουθεί με πίστη, με πείσμα να κυνηγάει το αδύνατο, τότε γίνεται το θάμα, που ποτέ ο αφτέρουγος κοινός νους δε θα μπορούσε να το μαντέψει: το αδύνατο γίνεται δυνατό.”

(απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη ‘’Ο Καπετάν Μιχάλης’’) 

“Ο Καπετάν Μιχάλης” είναι ένα ανυπέρβλητο ιστορικό μυθιστόρημα που περικλείει όλη την Κρήτη του Νίκου Καζαντζάκη, ότι έχει χαραχθεί στην ύπαρξη του ως μνήμη από τα παιδικά του χρόνια, ως φόρος τιμής στους προγόνους του και στο όραμα της “Κρήτης του”, με γραφή που υφαίνει και κάνει ένα σώμα το συλλογικό ηρωικό συναίσθημα με την πολυπλοκότητα του αυθύπαρκτου συναισθήματος των ανθρώπων, όπως αυτό σφυρηλατείται από μία επαναστατημένη Κρήτη που φλέγεται και ζει μέσα στο φόβο, παλινωδώντας μεταξύ της ανάγκης να ζήσει το ανέμελο της ζωής μέσα σε συνθήκες απάνθρωπες, ασύμβατες προς την ανθρώπινη ύπαρξη, που σκιάζουν και τον πιο τολμηρό.

Η ιστορία διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Κρήτη ακόμα αγωνιζόταν να απελευθερωθεί από τον Τουρκικό ζυγό.

Ο Καπετάν Μιχάλης, ηγέτης του χωριού του, έχει αποδεχτεί με βαριά καρδιά τη μοίρα της Κρήτης, και την ομαλή συνύπαρξη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, έχοντας ορκιστεί αδελφοσύνη με τον Νουρήμπεη. Η φλόγα όμως στην καρδιά του Καπετάν Μιχάλη πάντα του καίει τα σωθικά, και έχει ορκιστεί πως τα χείλη του χαμόγελο δε θα σχηματίσουν, αν δε λευτερωθεί η Κρήτη. Το απρόβλεπτο όμως κάνει την εμφάνισή του με τον πιο τραγικό τρόπο.

Η Εμινέ η γυναίκα του Νουρήμπεη του κλέβει την καρδιά, και το τέρας μέσα του, ξεκινάει να τον κατακρεουργεί.  Ακροβατεί μεταξύ της προσωπικής του επιθυμίας και της αδάμαστης αγάπης του για τη λευτεριά της πατρίδας του και καταδύεται σε μία αδυσώπητη προσωπική πάλη μεταξύ αυτών των  αντικρουόμενων “θέλω”.

Πώς, λοιπόν, ο χείμαρρος της μεγαλειώδους σκέψης και της κατάθεσης ψυχής του Νίκου Καζαντζάκη που κατακλύζει το εν λόγω συγγραφικό δημιούργημα, που ενώ θαρρείς ότι είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα αποτελεί εν τέλει μία αξεπέραστη προσωποκεντρική σπουδή στο συναίσθημα που ανθρώπου μέσα σε συνθήκες ακρότητας, μπορεί να χαριστεί με όλη του την ουσία στο θεατρικό κοινό;

Το στοίχημα αυτό βάζει και επιτυγχάνει με έναν αριστοτεχνικό αλλά συνάμα συγκινητικό τρόπο ο σκηνοθέτης Μανώλης Ιωνάς με την εξαίσια και άρτια θεατρική του ομάδα.

Το κείμενο μεταφέρεται από την Κωνσταντίνα Νικολαΐδη και τον Μανώλη Ιωνά με απόλυτη ευγένεια, πληρότητα και σεβασμό ως προς την απόδοσή του στη θεατρική σκηνή. Τίποτα δεν έχει πειραχτεί. Έχεις την αίσθηση ότι οι εκατοντάδες αυτές σελίδες έχουν συμπυκνωθεί σε έναν θεατρικό λόγο ισάξιας δυναμικής που σε ωθεί κατανυκτικά σε μία ακούσια προβολή εκείνης της εποχής.

Διαπιστώνεις εξ’ αρχής το πόσο χειρουργικά λεπτομερής είναι η προσέγγιση του έργου από τον σκηνοθέτη Μανώλη Ιωνά κατά την είσοδο σου προς τη θεατρική σκηνή. Στον προθάλαμο ξυπνά η αίσθηση της όσφρησης από ένα διακριτικό άρωμα ανθών σχεδόν μυσταγωγικό, πρώτη ένδειξη του πόσο βαθιά έχει εντρυφήσει ο σκηνοθέτης στην θεατρική απόδοση του, καθώς το έργο του Νίκου Καζαντζάκη είναι ένα έργο που κάθε εικόνα έχει περιγραφικά τη μυρωδιά της.

Και όπως  “Ο Καπετάν Μιχάλης” είναι ένα έργο με απερίγραπτη περιγραφική δύναμη  λεπτομέρειας που στοχεύει να ξυπνά όλες τις αισθήσεις του ανθρώπου, έτσι και αυτή η θεατρική παράσταση  στοχεύει στο να ωθήσει το κοινό να συνθέσει νοητά τις εικόνες και την ενσυναίσθηση ως προς τους ήρωες της ιστορίας μέσα από την ενεργοποίηση των συναισθημάτων και των αισθήσεών τους.

Σε αυτό συμβάλλει το εξαίρετης αισθητικής σκηνικό του Νίκου Κασαπάκη, με προφανή το συμβολισμό για την υποδουλωμένη Κρήτη, ο οποίος εκμεταλλευόμενος και τη δομική  αρχιτεκτονική του θεάτρου Αλκμήνη δημιουργεί μία σκηνική βάση για να βουτήξει η φαντασία του κοινού και να γίνει κομμάτι της πραγματικότητας των ηρώων του έργου.

Με τη μουσική της Νένας Βενετσάνου ταξιδεύουμε πιο μακριά από το σημείο που φτάνει η φαντασία και ο θεατρικός λόγος πια γίνεται εικόνα, συναίσθημα μέσα από τα μάτια της καρδιάς.

Το ταξίδι αυτό εντείνει ο μυσταγωγικός φωτισμός  του Μανώλη Μπράτη που σε συνδυασμό με τα λιτά υψηλής αισθητικής αλλά ταυτόχρονα απόκοσμης αίσθησης κουστούμια δημιουργεί στην ουσία “ζωγραφικά έργα” ρεαλισμού.

Η δομή του έργου κάτω από τη σκηνοθετική επίβλεψη του Μανώλη Ιωνά ενσωματώνει το αποτύπωμα της αρχαίας τραγωδίας με διακριτά τα “κατά ποσόν” και τα “κατά ποιόν” μέρη της. Η ανάγνωση της εν λόγω σύλληψης του σκηνοθέτη κατά τη διάρκεια του έργου προσδίδει έναν λυρισμό απαράμιλλης δυναμικής που αρπάζει στην κυριολεξία τον θεατή σε μονοπάτια όπου το φως μάχεται το σκοτάδι μέχρι να ησυχάσει η ψυχή με την επερχόμενη κάθαρση.

Άριστη και άξια μνείας η αβίαστη και απόλυτα ενσωματωμένη στο έργο εναλλαγή του σκηνικού αλλά ακόμα και των ρόλων κατά τη διάρκεια της παράστασης από τους ίδιους τους ηθοποιούς, σαν ένα ελαφρύ πάτημα που δεν ακούγεται και μία παρουσία που κανείς δεν βλέπει μέχρι την τελική αποκάλυψη της εικόνας που σε μεταφέρει από τη μία δραματουργική σκηνή στην επόμενη.

Δωρικός αλλά γεμάτος συναίσθημα, με στατική τοποθέτηση που κυριεύει όμως τη σκηνή, πίσω από την παγωμένη του ματιά και το στήσιμο ο Τάσος Γιαννόπουλος μας συγκλόνισε με την ερμηνεία του. Με τη σταθερότητα του άδειου φαινομενικά αλλά κατάμεστου ψυχής βλέμματός του, βαρύς, σκυθρωπός επιβλητικός  αγέλαστος με ένα σώμα που εκπέμπει λεβεντιά, όπως επιβάλλει ο ρόλος, καταφέρνει να περάσει την ένταση του εγκλωβισμένου συναισθήματος του στο κοινό με τρόπο που συγκινεί.

Η Ειρήνη Παπαδημάτου, σαν αερικό προβάλει μέσα από τη σκηνή αποδίδοντας εύστοχα με την ερμηνεία της  τη θελκτική και ακαταμάχητη όψη της γυναίκας που ξυπνά το πάθος του ήρωα Καπετάν Μιχάλη. Μέσα στην ερμηνεία της όμως κρύβεται κάτι που ο θεατής το αισθάνεται έντονα και η Ειρήνη Παπαδημάτου το εισφέρει στο κοινό απλόχερα. Το δισυπόστατο της γυναικείας ύπαρξης μεταξύ της απόλυτης υπεροχής και της απόλυτης μοναξιάς και αδυναμίας που οδηγεί σε μοίρες καταδικασμένες είτε αυτό ερμηνεύεται στα πλαίσια της ψυχής είτε στα πλαίσια του ίδιου του σώματος.

Η Ελένη Φίλιππα ως αφηγήτρια αλλά και ως σύζυγος του Καπετάν Μιχάλη μας μαγεύει και μας ταξιδεύει με τη γεμάτη ψυχή  ερμηνεία της, ενώ η φωνή της  σε πιάνει από το χέρι και σε οδηγεί εκεί που περπατούν και αναπνέουν οι ήρωες. Με χαρισματικό τρόπο  κάνει την αφήγηση σαν ένα παραμύθι -άκουσμα στα αυτιά ενός μικρού παιδιού που θέλει να ρουφήξει κάθε συλλαβή.

Ο Δημήτρης Κανέλλος  με την επιβλητική του παρουσία και τη λεπτή του ερμηνεία ως Νουρήμπεης αποτυπώνει με τον πιο εύστοχο τρόπο τη ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου που ακροβατεί ανάμεσα στη σκληρότητα και την αγάπη. Φέρνει την αντίθεση στα μάτια των θεατών δημιουργώντας τους μια αντικρουόμενη συνθήκη συμπάθειας και αντιπάθειας προς τον ήρωα που αποδεικνύει το αληθινό της ερμηνείας του.

Ο Περικλή Λιανός και στο ρόλο του αφηγητή και στο ρόλου του μετριοπαθούς αλλά  γεμάτου πίστη και φλόγα μητροπολίτη σε μαγνητίζει με το υγρό του βλέμμα και τη ζέση της ερμηνείας του μεταφέροντας όλη τη συναισθηματική ένταση που βιώνουν οι ήρωες.

Ο Κωνσταντίνος Μπάζας στο διπλό του ρόλο εναλλάσσει με μαεστρία το επιβλητικό και το ουδέτερο του Πασά με τη ζεστασιά  που αναζητά ο ρόλος του ως αφηγητή.

Ο Ορέστης Τρίκας αποκαλύπτεται ερμηνευτικά πάνω στη σκηνή χαρίζοντας στους θεατές μία παρουσία που εξισορροπεί με μαεστρία το ανθρώπινο της ψυχής, το αναγκαίο πάθος της ύπαρξης μας τη στιγμή που συγκρούεται με το ηθικό καθήκον και το χρέος ενός υπέρτατου σκοπού.

Όλο αυτό το άριστο υλικό συνθέτει σε μία συγκλονιστική καταληκτική μορφή μέσα από τη σκηνοθετική του ευφυΐα ο Μανώλης Ιωνάς και δημιουργεί επί της ουσίας θεατρική ποίηση.

“Τελικά το αδύνατο γίνεται δυνατό”…..Αυτό μας έμαθε η χαρισματική ομάδα του Μανώλη Ιωνά στη σκηνή του θεάτρου Αλκμήνη.

Ο “Σίσυφος” μπορεί πια να εναποθέσει το βράχο στη κορυφή του βουνού και ελεύθερος να περπατήσει σε  ορίζοντες που επιθυμεί…

Info

Ταυτότητα παράστασης
Συγγραφέας: Νίκος Καζαντζάκης 
Διασκευή: Κωνσταντίνα Νικολαΐδη & Μανώλης Ιωνάς 
Σκηνοθεσία: Μανώλης Ιωνάς 
Σκηνογραφία/Ενδυματολογία: Νίκος Κασαπάκης 
Χορογραφία: Ρούλα Κουτρουμπέλη 
Σύνθεση μουσικής: Νένα Βενετσάνου 
Βοηθός Σκηνοθέτη: Έλενα Αγγελοπούλου 
Σχεδιασμός φωτισμών: Μανώλης Μπράτσης 
Κατασκευή κουστουμιών: Δάφνη Τσακώτα
Trailer: Angelis Films Ltd 
Creative Agency: GRID FOX 
Φωτογραφία: GRID FOX, Κατσούλης Γιώργος 
Υπεύθυνη Επικοινωνίας της παράστασης: Άντζυ Νομικού 
Παραγωγή: Εταιρεία Αλκμήνη 

Παίζουν (αλφαβητικά): Τάσος Γιαννόπουλος, Δημήτρης Κανέλλος, Περικλής Λιανός, Κωσταντίνος Μπάζας, Ειρήνη Παπαδημάτου, Ορέστης Τρίκας, Ελένη Φίλιππα

Tο θέατρο Αλκμήνη είναι προσβάσιμο στα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες.

Ημέρες και Ώρες Παραστάσεων: Σάββατο:19:00 & Κυριακή: 21:00
Πρεμιέρα: Σάββατο, 8 Οκτωβρίου 2022 έως 26 Φεβρουαρίου
Διάρκεια: 90′ (χωρίς διάλειμμα)