“When I know your soul, I will paint
your eyes”
Amedeo Modigliani
Γράφει η Λιάνα Ζωζά
O Amedeo Modigliani (1884–1920) έκανε ένα σύντομο, αλλά εντυπωσιακό πέρασμα από τον κόσμο της τέχνης μιας και πέθανε σε ηλικία μόλις 35 ετών, έχοντας όμως ζήσει και ζωγραφίσει με έναν εντελώς αντικομφορμιστικό τρόπο.
Στις 12 Ιουλίου του 1884 γεννιέται ο Αμεντέο Μοντιλιάνι
Γεννήθηκε στην Ιταλία, στο Livorno της Τοσκάνης, στις 12 Ιουλίου 1884, από γονείς αστούς, που μόλις είχαν υποστεί οικονομική χρεοκοπία στην οικογενειακή τους επιχείρηση. Ο ερχομός του έσωσε την οικογένεια από την ολοκληρωτική καταστροφή μιας και ένας αρχαίος νόμος προστάτευε το “κρεβάτι” της εγκύου, από την κατάσχεση των πραγμάτων που υπήρχαν πάνω σε αυτό. Ο πατέρας του Modigliani τοποθέτησε στο κρεβάτι της γυναίκας του οτιδήποτε πολύτιμο μπόρεσε να συγκεντρώσει.
Η μητέρα του, επίσης, έπαιξε καθοριστικό ρόλο και στη μετέπειτα καλλιτεχνική του πορεία και ενασχόληση με τη ζωγραφική σαν επάγγελμα, μιας και ήταν εκείνη που είχε διαισθανθεί το ταλέντο του γράφοντας στο ημερολόγιό της, όταν ο Modigliani ήταν 11 χρόνων: “Ο χαρακτήρας του παιδιού είναι ακόμα τόσο αδιαμόρφωτος, ώστε δεν μπορώ να πω τι σκέφτομαι γι’ αυτό. Συμπεριφέρεται σαν “προβληματικό” παιδί, αλλά δεν του λείπει η εξυπνάδα. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε και να δούμε τι βρίσκεται μέσα σε αυτή τη χρυσαλλίδα. Ίσως ένας καλλιτέχνης;”.
Ήταν ένα παιδί με εύθραυστη υγεία, λόγω του ότι είχε αρρωστήσει με φυματίωση. Αυτό δεν τον εμπόδισε να ασχοληθεί με τη ζωγραφική από μικρή ηλικία και στη συνέχεια να εγγραφεί στη Scuola libera di Nudo της Φλωρεντίας και στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βενετίας, όπου πέρασε τέσσερα χρόνια ζωγραφίζοντας και διαβάζοντας Νίτσε.
Το όνειρό του, όμως ήταν να ζήσει στο Παρίσι, όπως και των περισσότερων καλλιτεχνών της εποχής του και το πραγματοποίησε το 1905 που πήγε να ζήσει στην Μονμάρτη, το επίκεντρο της avant garde.
Ανατρεπτικός και απρόβλεπτος, εθισμένος στο αλκοόλ και στις ουσίες πίστευε πως ο μόνος δρόμος για να κατακτήσει τη δημιουργικότητα ήταν μέσω της ανυπακοής και της ανατροπής. Στάση μιας ζωής που χαρακτηρίζεται από την ανεξάντλητη έμπνευση που συνυπάρχει με την απόλυτη τραγικότητα.
Σε μία από τις βιογραφίες του καλλιτέχνη, η εξάρτησή του από τα ναρκωτικά και αλκοόλ εξηγείται σαν την προσπάθειά του να μην μαθευτεί πως πάσχει από φυματίωση, μια ασθένεια μεταδοτική, αλλά και μία από τις κύριες αιτίες των θανάτων στη Γαλλία. Προτίμησε, λοιπόν λόγω των κοινωνικών συνθηκών να δίνει την εικόνα του εξαρτημένου ατόμου και όχι εκείνου που πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια.
Ο Amedeo Modigliani πραγματοποίησε μία και μοναδική έκθεση, όσο βρισκόταν εν ζωή. Ήταν στο Παρίσι το 1917 με τα “γυμνά” του, στην γκαλερί Berthe Weill.
Η έκθεση κράτησε μόνο λίγες ώρες, αυτές των εγκαινίων που έγιναν στις 3 Δεκεμβρίου 1917. Στη συνέχεια τα έργα κατέβηκαν από την αστυνομία λόγω του θέματος τους.
Η κοινή αποδοχή, όμως των συγκεκριμένων έργων του που προκάλεσαν δημόσιο σκάνδαλο, είναι τεράστια ακόμη και σήμερα, με τις γυμνές φιγούρες του να πωλούνται σε αστρονομικά ποσά στις σύγχρονες δημοπρασίες.
Ρεκόρ που… ζαλίζουν
Το έργο του “Nude Sitting on a Divan” (La Belle Romaine), 1917, πουλήθηκε το 2010 σε δημοπρασία του Οίκου Sotheby’s, έναντι του ποσού ρεκόρ των 61, 5 εκ. δολαρίων. Το έργο είχε ξαναβγεί σε δημοπρασία του ίδιου οίκου το 1999 και είχε πουληθεί στην τιμή των 15.250.000 δολαρίων.
Το 2015, σε δημοπρασία του Οίκου Christie’s, της Νέας Υόρκης, μια άλλη γυμνή του Modigliani, αυτή του έργου “Reclining Nude“, 1917, ξεπέρασε κάθε προσδοκία και αποκτήθηκε για 170,4 εκ. δολάρια.
Από τα γυμνά του έγινε και μια ολόκληρη σειρά έργων, που του ανατέθηκε σαν παραγγελία από τον έμπορο έργων τέχνης, αλλά και φίλο του Leopold Zborowski. Ο Zborowski του δάνεισε το διαμέρισμά του, του παρείχε μοντέλα και υλικά ζωγραφικής και τον πλήρωνε περίπου δεκαπέντε με είκοσι φράγκα καθημερινά για τη δουλειά του.
Τα έργα αυτά ήταν διαφορετικά από ανάλογα προηγούμενα έργα του ζωγράφου, που απεικόνιζαν φίλες ή ερωμένες, λόγω της χρηματοδότησης από τον Zborowski είτε για τη δική του συλλογή, είτε για πώληση. Τα συγκεκριμένα έργα έγιναν για να έχουν περισσότερη εμπορική απήχηση και όχι μόνο τη συναισθηματική φόρτιση των οικείων μοντέλων.
Το 1910, συναντιούνται οι δρόμοι τους με τη Ρωσίδα ποιήτρια Anna Akhmatova, που είχε πρόσφατα παντρευτεί και μετακομίσει με τον σύζυγό της στο Παρίσι, σε studio που βρισκόταν στο ίδιο κτίριο με αυτό του Modigliani.
Το αποτέλεσμα ήταν ένας θυελλώδης έρωτας που έληξε άδοξα ένα χρόνο αργότερα με την ποιήτρια να επιστρέφει στο σύζυγό της.
Προλαβαίνει, όμως να της κάνει αρκετά γυμνά σχέδια, που όμως ελάχιστα έχουν σωθεί. Η Akhmatova θα έχει πάντα ένα συγκεκριμένο κρεμασμένο στον τοίχο της, σε κάθε μέρος που θα την πήγαινε η περιπλανόμενη ζωή της.
Ο τραγικός επίλογος της ζωής του γράφεται τον Ιανουάριο του 1920, όταν ο Modigliani πεθαίνει πάμπτωχος και παραιτημένος από τη μάχη που έδινε με τη φυματίωση για δύο περίπου δεκαετίες. Δυο μέρες αργότερα, μην αντέχοντας την απώλεια, τον ακολουθεί στο θάνατο και η σύντροφος του Jeanne Hébuterne, έγκυος στο δεύτερο παιδί τους.
Ο ίδιος έζησε όπως το επέλεξε και όπως έλεγε: “It is your duty in life to save your dream”…
Σήμερα, εκατό χρόνια μετά τον θάνατο του κορυφαίου Ιταλού ζωγράφου, μπορούμε να μιλάμε για έναν πραγματικό θρύλο της τέχνης
