Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος,
Ζωγράφος, λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης

Η έκθεση «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του  Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού στο ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, σε συνεργασία με μουσεία και φορείς της Ευρώπης όπως: Musée d’Orsay, National Gallery του Λονδίνου, Centre Pompidou, Musée des Beaux-Arts de Besançon, Musée de l’Annonciade, Musée de Grenoble, Musée national d’archéologie, d’histoire et d’art – Luxembourg και Musée des Arts Décoratifs καθώς και Ευρωπαίους ιδιώτες συλλέκτες. Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα των Paul Signac, Henri-Edmond Cross, Maximilien Luce, Théo van Rysselberghe, Henri Matisse, Henri Manguin και Louis Valtat, τα περισσότερα από τα οποία εκτίθενται πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Ο όρος «νεοϊμπρεσιονισμός» προτάθηκε αρχικά από τον Γάλλο κριτικό τέχνης, Félix Fénéon, ο οποίος διατύπωσε τον συσχετισμό με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού τονίζοντας, με το πρόθεμα «νέο-», τους διαχωρισμούς ανάμεσα στις δύο τάσεις.

Ο όρος επικράτησε έναντι του division («διαίρεση» ή «ντιβιζιονισμός») που αποδεχόταν ο Signac, όπως και έναντι του όρου «πουαντιγισμός», που άρχισε να εμφανίζεται στις εφημερίδες αλλά κρίθηκε ακατάλληλος από τους καλλιτέχνες του κινήματος αφού περιέγραφε μόνο τη διαδικασία και όχι την αισθητική σκέψη των δημιουργών. Πάντως ο όρος «νεοιμπρεσιονισμός» χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα.

Επιμελήτριες της έκθεσης είναι η Marina Ferretti Bocquillon, Επίτιμη Επιστημονική Διευθύντρια του Μουσείου Ιμπρεσιονισμού του Ζιβερνύ (Musée des impressionnismes Giverny) και η Μαρία-Κουτσομάλλη Moreau, Υπεύθυνη Συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή. Στον αναλυτικό κατάλογο των εκθεμάτων περιλαμβάνονται κείμενα από τις επιμελήτριες και από την Διευθύντρια του Αρχείου Signac Charlotte Hellman Cachin.

Η  έκθεση είναι αφιερωμένη στον Νεοϊμπρεσιονισμό, όπως άνθισε μετά τον πρόωρο θάνατο το 1891 του ιδιοφυούς θεμελιωτή του Georges Seurat, οποίος ήταν επηρεασμένος από τεχνολογικά και επιστημονικά δεδομένα κύρια από την νέα φωτογραφική τέχνη με τους χαρακτηριστικούς εκτυπωτικούς κόκκους της. Ο Σερά έθεσε τα θεωρητικά και υποδειγματικά πλαίσια για μια συστηματική επίθεση των χρωμάτων στην εικονιστική επιφάνεια.

Στην έκθεση καθίσταται διακριτή η ενδιαφέρουσα εξέλιξη των Signac, Cross, Luce και Van Rysselberghe προς μια ζωγραφική πιο ελεύθερη και τολμηρή, που δημιουργούν στις γαλλικές ακτές. Η παλέτα τους γίνεται ολοένα πιο σφριγηλή και ζωντανή, αν και η θεματογραφία είναι συμβατικά απλή και άνευ ουσιαστικής διαφοράς από την θεματογραφία των περισσότερων γνωστών ιμπρεσιονιστών.

Ο Signac και ο Cross  παραμένουν πιστοί στη νεοϊμπρεσιονιστική τεχνική –ή τον «ντιβιζιονισμό»– μέχρι το τέλος της ζωής τους, σε αντίθεση με τον Luce και τον Van Rysselberghe, οι οποίοι απομακρύνονται σταδιακά. Νέοι καλλιτέχνες, όπως οι Henri Matisse, Henri Manguin και Louis Valtat θα πειραματιστούν επάνω σε αυτή την τεχνική με μια ερευνητική ανεξαρτησία πνεύματος που προαγγέλλει νέες εκφραστικές εξελίξεις.

Τα έργα της πρώτης μεσογειακής περιόδου αποκαλύπτουν μία ομάδα καλλιτεχνών έτοιμη να συνεχίσει τη νεοϊμπρεσιονιστική  τάση, παρά τις δυσκολίες και τις επικρίσεις. Με τον τρόπο του ο καθένας, απομακρύνονται βαθμιαία από τη διδασκαλία του Seurat και αφήνουν να εκδηλωθεί πάνω στον καμβά μια ζωγραφική όλο και πιο υποκειμενική. Έτσι, επιτρέπουν στην ντιβιζιονιστική τεχνική  να ξεδιπλωθεί ποικιλότροπα.

Στην επαφή τους με τον ήλιο της Μεσογείου οι Signac, Van Rysselberghe, Cross και Luce εμβαθύνουν στις εικαστικές αναζητήσεις τους, προσανατολίζοντας το νεοϊμπρεσιονιστικό κίνημα σε μια ζωγραφική με περισσότερα χρώματα και περισσότερες αντιθέσεις. Η τελεία μεγαλώνει, σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται ψηφίδα και αλλάζει πιο ελεύθερα.

Ο Cross και ο Luce δεν διστάζουν να μεταφέρουν αυτή την εξέλιξη στην ανθρώπινη φιγούρα, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο αλληγορικές σκηνές που δεν αργούν να γοητεύσουν πολλούς νέους καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και τον Matisse.

Η ανακάλυψη των ακτών της Μεσογείου συνεχίζεται με τον ίδιο ενθουσιασμό: Τουλόν, Μασσαλία, Αντίμπ, Βενετία, Κωνσταντινούπολη… Τις πιο χαρακτηριστικές μαρτυρίες της έλξης για τον νότο, που καθίσταται ο ιδανικός τόπος για τις μέλλουσες πρωτοπορίες, μας τις δίνει ο Signac. Ο Camille Pissaro περί το 1888 ενθάρρυνε τον Signac να ασχοληθεί με την ακουαρέλα. Ο Signac από το 1888 αναδεικνύεται  σε κορυφαίο υδατογράφο, ικανό να απαθανατίζει τις ομορφιές της στιγμής με ιδιότυπο στίγμα. Ο Cross επίσης θα ανακαλύψει τα χαρίσματα της ακουαρέλας στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Το 1905 ο κριτικός Louis Vauxcelles γράφει για τον γαλλικό νότο: «Τράβηξαν όλοι προς τα εκεί, σαν σμάρι αποδημητικών πουλιών. […] μια μικρή γενναία αποικία ζωγράφων που ζωγράφιζαν και συνδιαλέγονταν σ’ εκείνο το μαγευτικό μέρος». Κυρίως χάρη στους μεγαλύτερούς τους Signac, Van Rysselberghe, Cross και Luce, οι Matisse, Manguin και Valtat νέοι ζωγράφοι θα ανακαλύψουν τη Μεσόγειο. Πριν από την Κολιούρ –που οι Matisse και André Derain θα μετατρέψουν σε λίκνο του μοντερνισμού– το Σαιν-Τροπέ, η Καβαλιέρ, το Σαιν-Κλαιρ και το Αγκαί γίνονται τα πεδία πειραματισμού των φωβιστών- αγριμιών της τέχνης.

Ο Signac θα απευθυνθεί σε αυτούς με λόγια αποκαλυπτικά για την ουσιαστική επιρροή του Νεοϊμπρεσιονισμού στη μοντέρνα τέχνη: «Αυτός ο θριαμβευτής κολορίστας δεν έχει παρά να εμφανιστεί: του έχουμε έτοιμη την παλέτα του». Στην επαφή μαζί τους, οι νεοϊμπρεσιονιστές προσφέρουν την ωριμότητά των επιτεύξεων τους, ως εφαλτήριο δημιουργικής προοδευτικής εκφραστικής τόλμης και απελευθερωτικών σχηματικών και χρωματικών πεδίων.

Info Έκθεσης

Διάρκεια έκθεσης
Τετάρτη 10 Ιανουαρίου έως Κυριακή 7 Απριλίου 2024

Ώρες λειτουργίας
Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Σάββατο & Κυριακή 10.00-18.00
Παρασκευή 10.00-20.00
Τρίτη κλειστά

Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή 
Ερατοσθένους 13, Αθήνα 11635
Τ: 210 725 2895
[email protected] | goulandris.gr