Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος*
Ο Sean Scully γεννήθηκε στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας το 1945. Μετά από τέσσερα χρόνια η οικογένεια του μετοίκησε στην Αγγλία και εγκαταστάθηκε σε μια εργατική γειτονιά του Νότιου Λονδίνου.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μαθήτευσε ως στοιχειοθέτης σε τυπογραφείο του Λονδίνου και η τυπογραφική τέχνη τον επηρέασε στον αρχικό αισθητικό του προσανατολισμό. Σπούδασε από το 1965 σε κολλέγια τέχνης και διακρίθηκε με βραβεία ζωγραφικής. Το 1972 έλαβε υποτροφία για σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Harvard. Το 1975 κέρδισε τη διετή υποτροφία Harkness, με την οποία είχε άνετα την δυνατότητα να εγκατασταθεί και να δουλέψει στη Νέα Υόρκη και εκεί να παγιώσει ανοδικά την διεθνή εικαστική του σταδιοδρομία.
Ζωγράφος, χαράκτης, γλύπτης και φωτογράφος αναδείχθηκε σε έναν από τους κύριους ιχνηλάτες των μοντερνιστικών κινημάτων, με βάση τις θεωρητικές προτροπές του Πωλ Σεζάν για την γεωμετρική επεξεργασία του αισθητικού αντικειμένου και την χρωματική ελευθερία του Ανρί Ματίς, με έμφαση στη νέα πλαστική «νεοπλαστικισμό» του Πιέτ Μοντριάν.
Συνδυάζοντας στις μεγάλων διαστάσεων χρωματικές συνθέσεις του την παράδοση της αφηρημένης εξπρεσιονιστικής έκφρασης της σχολής της Νέας Υόρκης με την πολυπλοκότητα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας πέτυχε έναν ιδιότυπο συγκερασμό της γεωμετρικής αφαίρεσης με την εσωτερική εξπρεσιονιστική ευαισθησία και ανάπτυξη της φόρμας.
Ακολούθησε με ερευνητικό πάντα τρόπο και με διαρκή και ενδιαφέροντα οπτικό διάλογο την προσωπική του σύζευξη με τα επιτεύγματα της τέχνης του 20ου αιώνα. Από τα μονοχρωματικά έργα του Καζιμίρ Μάλεβιτς, τα οπτικά συμπλέγματα του Βαζαρελί, τα λαϊκά μοτίβα και τα διακοσμητικά αραβουργήματα, τα μυστικιστικά χρωματικά πεδία του Μαρκ Ρόθκο, τις συνθέσεις του Φράνκ Στέλλα και κύρια στην ύστερη δημιουργική του φάση με τις φωβιστικές φιγούρες του Ματίς και τους χρωματικούς χώρους των Γερμανών εξπρεσιονιστών.
Αν και ξεκίνησε σαν παραστατικός ζωγράφος στην δεκαετία του 1970, αμέσως μετά προσχώρησε στην αφαίρεση και κύρια στη δεκαετία του 1980 αφοσιώθηκε στο γεωμετρικό, αφαιρετικό εξπρεσιονισμό του με μινιμαλιστική διάθεση και δωρική λιτότητα σχημάτων. Στην πορεία ενδυναμώθηκαν στα έργα του οι χρωματικές συσχετίσεις και αντιπαραθέσεις με έντονες, καθαρές πινελιές που ύφαιναν οπτικά ένα εσωτερικό κιλίμι διαχρονικής διάστασης. Ένα εικαστικό πλέγμα περιπλάνησης ως επιβάτης στο λαβύρινθο των συλλήψεων του.
Υπήρξε ο πρώτος δυτικός καλλιτέχνης που παρουσίασε αναδρομική έκθεση όλου του έργου στην Κίνα το 2004. Το 2008 έγινε βράβευση του στο Χονγκ Κονγκ με το βραβείο International Artist of the Year. Έργα του βρίσκονται στις συλλογές σχεδόν όλων των σύγχρονων μεγάλων μουσείων του κόσμου. Ατομικές εκθέσεις του έχουν γίνει στο περίφημο Hirshhorn Museum and Sculpture Garden και στο Wadsworth Atheneum του Connecticut.
Στη Γερμανία έχουν γίνει αναδρομικές εκθέσεις του στο Staatliche Kunsthalle Karlsruhe και στο Museum Art and Culture του Munster. Επίσης σημαντική απήχηση έχουν οι γλυπτικές-κατασκευαστικές συνθέσεις του στο περιβάλλον. Εκθέσεις με γλυπτικά έργα του έχουν γίνει στο Yorkshire Sculpture Park της Αγγλίας, στο San Giorgio Maggiore, για την 58η Μπιενάλε της Βενετίας, στο Sculpture Park του Klovedal της Σουηδίας κ.α. Το 2020 διοργανώθηκε αναδρομική έκθεση του , με τον τίτλο «Sean Scully: Passenger» στο Μουσείο Καλών Τεχνών-Εθνική Πινακοθήκη της Ουγγαρίας στη Βουδαπέστη.
Φέτος εγκαινιάστηκε μεγάλη αναδρομική έκθεση του στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Fort Worth στο Τέξας, με τίτλο «The Shape of Ideas» αφιερωμένη στα πενήντα χρόνια της καλλιτεχνικής του πορείας. Πρόσφατα εγκαινιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα η αναδρομική έκθεση του «ΕΠΙΒΑΤΗΣ» με όλα τα έργα που είχαν εκτεθεί στην πρώτη παρουσίαση της Βουδαπέστη, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τον Φεβρουάριο 2022. Εκτίθενται 103 έργα: σχέδια με σημειώσεις του καλλιτέχνη, υδατογραφίες, λάδια, ακρυλικά και ένα πολυχρωματικό γλυπτό-εγκατάσταση στο χώρο.
Αν και η αρχική θητεία του στην παραστατικότητα και την μελέτη της ανθρώπινης φιγούρας κράτησε σχετικά μικρό διάστημα η πρόσφατη σειρά συνθέσεων του το 2018, με τον τίτλο MADONNA σηματοδότησε την προσωρινή μεν, αλλά εντυπωσιακή επιστροφή του στην απεικόνιση παραστάσεων με μορφές. Η παρόρμηση του για το θέμα της μητρότητας αλλά και της γυναίκας γενικότερα στην ανάλογης τεχνοτροπίας σειρά «SUPERGIRLS» έχει βασική συναισθηματική βάση την συναισθηματική του φόρτιση από την γέννηση του γιού του Oisin.
Στις μεγάλων διαστάσεων συνθέσεις με καθαρά έντονα χρώματα στις παραλλήλους, εντός των οποίων αναπηδούν σώματα και μορφές με σχεδόν ακατέργαστο σχέδιο και παραμορφώσεις των φιγούρων τους είναι εμφανής η υποσυνείδητη αυτόματη γραφή του. Αν και ο εικαστικός του τρόπος διαφέρει ουσιαστικά τόσο όσον αφορά την χρωματική ευαισθησία του, όσο και την κορεσμένη και άμεση τεχνική επίχρωση των επιφανειών του Ματίς.
Εν όψει και των εκθέσεων που έχουν προγραμματιστεί για το 2022 στις Η.Π.Α. και την Ευρώπη ο Scully έχει θεωρηθεί ένας από τους σημαντικότερους εικαστικούς δημιουργούς της εποχής μας. Η καθιέρωση του έχει τις ρίζες της στην πηγαία του αναζήτηση στο πεδίο κοινής αισθητικής έκφρασης αντιθετικών αντιλήψεων και τάσεων των εικαστικών προσλήψεων του παρελθόντος με νέες διατυπώσεις. Με την πολύπλευρη προσέγγιση και κατάθεση του πέτυχε να εξαλείψει όρια, να επικεντρωθεί αφομοιωτικά στις εκδοχές του μοντερνισμού με εξελικτική δημιουργικότητα και να υπερβεί την παγίδα της μεταμοντέρνας αντιγραφικής επανάληψης παραστατικών εμπορικών μοτίβων.
Διατηρώντας ταυτόχρονα την προσωπική του σφραγίδα θα έλεγα διαπιστώνοντας εκλεκτικές συγγένειες με τις προθέσεις του, ότι είναι ένα ισχυρό υπόδειγμα καλλιτέχνη του πνεύματος της εποχής μας, με την έννοια ότι προβληματίστηκε και δουλεύει με ανανεωτική τάση με βάση του τα νεωτεριστικά της επιτεύγματα.
Ο «Επιβάτης»: Αναδρομική έκθεση του Σον Σκάλι στο Μουσείο Μπενάκη
* O Κώστας Ευαγγελάτος είναι Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης
