Ο Βίκτωρ Ουγκώ (Victor Hugo, 1802–1885) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους Ευρωπαίους λογοτέχνες και κοινωνικούς στοχαστές του 19ου αιώνα. Εκπρόσωπος του ρομαντισμού και διανοητής με έντονη κοινωνική και πολιτική δράση, ο Ουγκώ δεν έμεινε αμέτοχος απέναντι στο ελληνικό ζήτημα, τόσο κατά την Επανάσταση του 1821 όσο και στα μεταγενέστερα γεγονότα που συνδέθηκαν με τους εθνικούς αγώνες των Ελλήνων. Αν και δεν ήταν από τους πρώτους φιλέλληνες της εποχής, η συμμετοχή του στον φιλελληνικό διάλογο υπήρξε από τις πιο συνεπείς και σταθερές. Στο πέρασμα του χρόνου, αναδείχθηκε σε σταθερό σύμμαχο της Ελλάδας, τόσο λογοτεχνικά όσο και πολιτικά.
Η Πρώιμη Φιλελληνική Παρέμβασή του (1826–1830)
Η πρώτη ουσιαστική συμβολή του Ουγκώ στον φιλελληνισμό εκδηλώθηκε το 1826, με αφορμή την Έξοδο του Μεσολογγίου. Το ποίημα «Les têtes du sérail» (Τα κεφάλια του Σαραγιού) αποτέλεσε ένα καταγγελτικό και βαθιά συγκινητικό ποίημα, όπου ο Ουγκώ φαντάζεται τα κομμένα κεφάλια ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης να «συνομιλούν» στο σαράι της Κωνσταντινούπολης. Μεταξύ αυτών, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ και ο Κωνσταντίνος Κανάρης γίνονται σύμβολα θυσίας, πίστης και ελευθερίας.
Στα επόμενα χρόνια συνέχισε με ποιήματα που επαναβεβαίωναν την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα:
- «Navarin» (Ναβαρίνο, 1827) – Εμπνευσμένο από τη ναυμαχία που άνοιξε τον δρόμο για την ανεξαρτησία.
- «Enthousiasme» (Ενθουσιασμός, 1827) – Ύμνος στη δύναμη των ιδανικών της ελευθερίας.
- «Canaris» (Κανάρης, 1828) – Για τον μπουρλοτιέρη ήρωα, σύμβολο της ελληνικής ναυτοσύνης και θάρρους.
- «Lazzara» (Λαζάρα, 1828) – Άλλο ένα ποίημα εμπνευσμένο από τους ήρωες του αγώνα.
- «L’enfant» (Το Ελληνόπουλο, 1828) – Ίσως το πιο γνωστό ελληνικό ποίημα του Ουγκώ, αφιερωμένο σε ένα παιδί-θύμα του πολέμου. Συγκλονιστικό για τη δύναμη του λυρισμού και της ηθικής του έντασης.
Όλα τα παραπάνω συγκεντρώθηκαν στη συλλογή «Les Orientales» (Τα Ανατολίτικα, 1829), ένα από τα πιο ρομαντικά έργα της ευρωπαϊκής φιλελληνικής λογοτεχνίας. Η συλλογή αποτελεί ένα λογοτεχνικό μνημείο του ρομαντικού φιλελληνισμού, τοποθετώντας την ελληνική υπόθεση δίπλα σε αυτή των άλλων καταπιεσμένων λαών της Ανατολής.
Η Ελλάδα μετά την Ανεξαρτησία: Ουγκώ και το Κρητικό Ζήτημα
Ο φιλελληνισμός του Ουγκώ δεν σταμάτησε με την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Αντιθέτως, συνέχισε σταθερά να υποστηρίζει τους Έλληνες και στα μετέπειτα εθνικά τους ζητήματα. Κατά την Κρητική Επανάσταση (1866–1869), δημοσίευσε τρεις επιστολές στον ευρωπαϊκό Τύπο, στις οποίες:
- Κατήγγειλε τη βία κατά των Κρητών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
- Ζήτησε την αφύπνιση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και των κυβερνήσεων.
- Ανέδειξε τον αγώνα της Κρήτης ως σύμβολο ελευθερίας, ανάλογο με τον αγώνα του 1821.
Οι τρεις επιστολές, δημοσιευμένες μεταξύ Δεκεμβρίου 1866, Φεβρουαρίου 1867 και Φεβρουαρίου 1869, μαρτυρούν την ανθρωπιστική του συνέπεια, κόντρα στο κλίμα αδιαφορίας που επικρατούσε τότε για το ελληνικό ζήτημα.
Η Στάση του για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα
Ο Ουγκώ, πιστός υπερασπιστής των λαών και των πολιτισμών, καταδίκασε ανοιχτά την πράξη του λόρδου Έλγιν, χαρακτηρίζοντας την αρπαγή των μαρμάρων του Παρθενώνα ως πολιτιστικό έγκλημα. Πίστευε ότι τα έργα τέχνης δεν ανήκουν σε ξένα μουσεία, αλλά στον λαό που τα δημιούργησε, γιατί αυτά είναι η ψυχή και η μνήμη του.
Η Διείσδυση του Ουγκώ στην Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισμό
Ο Ουγκώ έγινε ευρύτερα γνωστός στην Ελλάδα στα μέσα του 19ου αιώνα. Η πρώτη σημαντική επαφή με το ελληνικό κοινό ήρθε από τον Νικόλαο Σούτσο, ο οποίος μετέφρασε ποιήματά του το 1842, στρέφοντας την Αθηναϊκή Σχολή προς τον ρομαντισμό, παρά την αντίθεση μορφών όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, που έβλεπε με καχυποψία το ρομαντικό κίνημα.
Ακολούθησαν μεταφράσεις θεατρικών έργων, ξεκινώντας με το Angelo, tyran de Padoue, ενώ το αποκορύφωμα της επιρροής του Ουγκώ στην Ελλάδα ήρθε με την πρώιμη μετάφραση των «Αθλίων» (Les Misérables) το 1862 από τον Ιωάννη Ισιδωρίδη-Σκυλίτση. Το έργο συγκλόνισε το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και επηρέασε βαθιά την ηθική και κοινωνική προβληματική της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Ο Θάνατος του Ουγκώ και η Αντίδραση στην Ελλάδα
Ο θάνατός του το 1885 προκάλεσε βαθιά συγκίνηση στην Ελλάδα. Ο ελληνικός Τύπος, από την Τεργέστη έως την Αθήνα, απέδωσε τιμές στον μεγάλο ρομαντικό. Η εφημερίδα Κλειώ της Τεργέστης τον τίμησε με εκτενές αφιέρωμα στις 13 Ιουνίου 1885, αναγνωρίζοντας τον ως ένα σύμβολο ηθικού και πολιτικού αγώνα.
Στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν επιμνημόσυνες τελετές, ανάλογες με εκείνες που έγιναν στη Γαλλία, αποδεικνύοντας ότι ο Ουγκώ δεν ήταν μόνο ένας ποιητής, αλλά ένας φίλος του έθνους, ένας ποιητής-πολίτης του κόσμου, αλληλέγγυος με τους αδύναμους.
Ο Ουγκώ ως Συνεπής Φιλέλληνας και Παγκόσμιος Υπερασπιστής της Ελευθερίας
Ο Βίκτωρ Ουγκώ δεν υπήρξε ο πρώτος φιλέλληνας της Ευρώπης, αλλά υπήρξε ίσως ο πιο συνεπής, ο πιο στοχαστικός, και ο πιο ανιδιοτελής. Δεν αρκέστηκε σε μια ρομαντική εξιδανίκευση του ελληνικού αγώνα, αλλά στάθηκε στο πλευρό του ελληνικού λαού για δεκαετίες, με πένα, ιδέες και δημόσιο λόγο.
Τα έργα του που αφορούν την Ελλάδα –και κυρίως τα ποιήματα των Orientales– παραμένουν ένα λογοτεχνικό και πολιτικό μνημείο αλληλεγγύης, ενώ η δράση του για το Κρητικό Ζήτημα και για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δείχνει έναν στοχαστή βαθιά ανθρωπιστικό, που πίστευε στην παγκόσμια ηθική και την ιστορική δικαιοσύνη.
Πηγή: wiki