Γράφει η Τζούλια Ανδρειάδου
«Πως είπατε; Μάθημα Καλλιτεχνικής Παιδείας;» «Και τι με νοιάζει εμένα!»
Η ερώτηση είναι υποθετική. Η απάντηση έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό μου ως σημαία κυματίζουσα πάνω από τα κεφάλια πολλών νεοελλήνων, ασχέτως φύλου ή ηλικίας.
Καθισμένοι στον καναπέ και συνεπαρμένοι παρακολουθώντας τα δημοφιλή σήριαλ (serials) ή ριάλιτυ (realities), δεν αντιλαμβάνονται ποια η σχέση της Παιδείας με την Βία, το Περιβάλλον, τον ακραίο καταναλωτισμό, ή τόσα άλλα που μπλέκονται στη ζωή μας.
Πόσο μάλλον τη σχέση της καθημερινής συμπεριφοράς μας με την Καλλιτεχνική Παιδεία!
Δεν είναι τυχαίο, που όσο ο Πολιτισμός σπρώχνεται κάτω απ’ το χαλάκι για να μην ενοχλεί, τόσο θεριεύει η Βία, ιδίως ανάμεσα στους νέους! Το φαινόμενο διασπείρεται ως νόσος του 21ου αιώνα, που άλλα μας έταξε κι’ άλλα προκύπτουν.
Ζούμε την ψευδαίσθηση ενός μελλοντικού κόσμου που ξεγελάστηκε με τα πρωτόφαντα δώρα της προηγμένης τεχνολογίας: Από πανάκριβα ρολόγια ή κινητά τηλέφωνα μέχρι και τα βίντεο παιχνίδια, όλα φέρουν τον μολυσματικό ιό του εθισμού.
Έτσι έχουν σχεδιαστεί από τις πολυεθνικές εταιρείες για να μη τα αποχωρίζονται οι χρήστες παρά μόνο για ν’ αγοράσουν το νέο μοντέλο. Είναι προφανές ότι τα λατρεύει η νεολαία! Άλλωστε αυτά προσφέρονται ως μοντέλο του σύγχρονου τρόπου ζωής και υποκατάστατο της έλλειψης Παιδείας.
Ας πιάσουμε το νήμα απ’ όπου μπορούμε, μήπως και βγάλουμε άκρη σε όσα αφορούν στη χώρα μας. Είναι κοινό μυστικό ότι η Δημόσια Παιδεία στη χώρα μας είναι υποβαθμισμένη από τα χρόνια της χούντας. Είναι επίσης κοινό μυστικό ότι η επιθετική συμπεριφορά έχει αυξηθεί τον τελευταίο καιρό, ιδίως με το κλείσιμο στο σπίτι, λόγω πανδημίας.
Η Παιδεία και η συμπεριφορά των ανθρώπων συνδέονται κι’ αυτό επαληθεύεται σε κάθε βήμα μας. Το εννοώ, δεν είναι σχήμα λόγου. Το ζούμε καθημερινά.
Η Παιδεία δεν αφορά αποκλειστικά στις Τέχνες αλλά από κει πηγάζει. Ο Λόγος και οι Τέχνες στη χώρα μας έχουν βαθιές ρίζες στο παρελθόν.
Μοιάζει όμως παράδοξο να έχουμε ένα μοναδικό πλούσιο παρελθόν στις Τέχνες που άνθησαν σε αρχαίους χρόνους και το Βυζάντιο και αφού ελευθερωθήκαμε από τον ζυγό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, κλείσαμε πέρσι αισίως τα 200 χρόνια, αλλά δεν μπορούμε να ξαναπιάσουμε τα ηνία.
Το συνειδητοποίησα στα εικοσιδύο μου χρόνια, όταν πρωταντίκρυσα το 1959 στο μουσείο του Λούβρου το εξαίσιο γλυπτό! Είναι «Η ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ», που μου έφερε δάκρυα στα μάτια. Μετά από τόσα χρόνια, αναρωτιέμαι πως και πότε συνέβη από το βάθρο της Νίκης, να κατρακυλήσουμε στο βάραθρο των φανατικών οπαδών; Ένας θεμελιώδης λόγος – όχι ο μοναδικός – είναι προφανώς η έλλειψη Παιδείας. Κάπως όμως μου φαίνεται ως μόδα, να παίζεις τον ρόλο του φανατικού και του ανένδοτου.
Πως από τα χαζά πειράγματα μεταξύ μας, των μαθητών και μαθητριών του ’50, φτάσαμε στην ομαδοποίηση του μπούλινγκ να καταγράφεται στα κινητά, προς δόξαν των δραστών, που δεν ντρέπονται να ενώνονται πολλοί ενάντια σε ένα ανυπεράσπιστο κορίτσι ή αγόρι;
Πως τα ιδανικά και τα όνειρα των νέων χώρεσαν στο σχήμα ενός κινητού που δεν το αποχωρίζονται; Φυσικά αυτό οφείλεται στην έλλειψη κουλτούρας και γενικής παιδείας.
Γιατί η οΠαδοποίηση που διαφέρει κατά ένα γράμμα από την οΜαδοποίηση ξέφυγε από τα γήπεδα και ξεχύθηκε στους δρόμους; Η μετάλλαξη δεν έγινε σε μια μέρα.
Εδώ στη χώρα μας το φαινόμενο της ομαδοποίησης ξεκίνησε (αν θυμάμαι σωστά), επίσης ως εισαγόμενο, όπως πολλά, επειδή έτσι συμβαίνει. Πιστεύω ότι βρήκε γόνιμο έδαφος λόγω ανυπαρξίας γενικής κουλτούρας που έχει αποδυναμωθεί. Κουλτούρα σημαίνει καλλιέργεια.
Μας ενδιαφέρει η καλλιέργεια του νου και της ψυχής των παιδιών, για να φρενάρει την επιθετικότητα. Η ομαδοποίηση μεταμφιέστηκε πρώτα σε μόδα.
Η καλλιέργεια δεν είναι μόδα, εξ ου και «αυτός είναι κουλτουριάρης» θεωρείται προσβλητικό. Κάθε άλλου είδους μόδα κατέκτησε την νεολαία. Επόμενο ήταν να εξελιχθεί σε μπούλινγκ, που αναμφίβολα εντάσσεται στη βία.
Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες κατάφεραν να κάνουν «μόδα» για όλα τα παιδάκια πολλά πράγματα πχ. τα παιχνίδια με τους Δεινόσαυρους, που αν υπήρχε τώρα ένας ζωντανός θα μπορούσε να κάνει μια χαψιά ολόκληρο Νηπιαγωγείο + τα θρανία!
Μετά η μόδα κατέκτησε όλες τις ηλικίες μέσα από ταινίες και βίντεος με τέρατα πέραν πάσης φαντασίας, με ταινίες τρόμου, με ζόμπι ή με άγρια δράση που συμβαίνει μεταξύ συμμοριών, μπορεί και έξω απ’ την πόρτα μας, γιατί όχι;
Η μόδα ως σύγχρονη αντίληψη ζωής, πέρασε επίσης στα σκισμένα τζιν, στα στήθη από σιλικόνη και άλλα σωματικά αξεσουάρ όπως μαλλιά, νύχια κλπ, πέρασε και στις χειρονομίες, στην έκφραση του λόγου και στις συμπεριφορές. Αυτά ανήκουν σε άλλο κεφάλαιο. Τα βίντεο – παιχνίδια όμως έγιναν βίαια, φυσικό ήταν ως μόδα να γίνουν οικεία στα παιδιά.
Ξεχάστηκε το παλιό παραμύθι «Η κοκκινοσκουφίτσα και ο κακός λύκος».
Ο λύκος τώρα ζει μέσα στο σπίτι και σκοτώνει την ανίσχυρη κοκκινοσκουφίτσα. Όμως και αυτό ανήκει σε άλλο κεφάλαιο που λέγεται «γυναικοκτονία».
Στα παλιά παραμύθια υπήρχε άγρια βία, αλλά στο τέλος θριάμβευε ο καλός! Στα σημερινά ο νικητής είναι ο εξολοθρευτής! Ταιριάζει η φιλοσοφία τους στους φανατικούς οπαδούς των γηπέδων που μεταμφιέζονται σε κανίβαλους για να τρομάξουν τους οπαδούς της αντίθετης ομάδας. Αν σταματούσε εκεί η ιστορία, θα φαινόταν γραφική.
Όμως προχώρησε στα άκρα.
Η νίκη και η επικράτηση του δυνατού διαφημίζονται συνεχώς μέσα από βίαιες πράξεις. Η ταυτότητα του αρσενικού δηλώνεται πάραυτα ανάλογα με την ομάδα που ανήκει ο οπαδός και τότε βγαίνουν τα μαχαίρια.
Το παραμύθι με τον λύκο μεταπλάστηκε σε ιστορία τρόμου με αγέλη λύκων που ορμάνε στο θύμα. Απαραιτήτως οι λύκοι είναι οι νικητές! Δεν εμφανίζεται κανένας καλός κυνηγός να περιπολεί μήπως σώσει το θύμα. Και η αλληλεγγύη μοιάζει επικίνδυνο παιχνίδι.
Στις τελευταίες ειδήσεις όπως βγαίνουν στη φόρα μετά τον άγριο φόνο του άτυχου νέου και τον τραυματισμό άλλων, προβάλλει η μέθοδος των φασιστοειδών, γνωστή από παλιά, όπου οι πολλοί ορμάνε εναντίον ενός.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Αστυνομίας στο δελτίο ειδήσεων, μέσα στο 2021 έγιναν 118 συρράξεις, προσχεδιασμένες μεταξύ οπαδών αντίθετων ομάδων, για να πλακωθούνε και να σφαχτούνε! Δεν πρόκειται λοιπόν για ένα τυχαίο περιστατικό αλλά για βαθιά ριζωμένη επιθετικότητα που εξαπλώνεται στις νεανικές ηλικίες.
Για ποια Παιδεία λοιπόν μιλάμε; Και σε τι χρησιμεύουν τα Κροκοδείλια δάκρυα που συνοδεύουν κάθε βίαιο γεγονός;
Ξαναπιάνω την αρχική ερώτηση, εστιάζοντας στο μάθημα της Καλλιτεχνικής Παιδείας.
Η αδιαφορία για την αλήθεια, είναι ολοφάνερη. Στο ελληνικό σύστημα μάθησης, παραμένει ανεξήγητη η απουσία του συγκεκριμένου μαθήματος. Υπάρχει ευτυχώς σε ειδικά σχολεία, όπως αυτά της μουσικής.
Η παρουσία του ανάμεσα στ’ άλλα μαθήματα, κατά τη άποψη μου είναι αναγκαία, για να διαπλάθονται οι συμπεριφορές των παιδιών ακολουθώντας το Λόγο και τις Τέχνες που ποτέ δεν έβλαψαν! Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν ως όπλο στα χέρια της Εξουσίας για προπαγάνδα. Αλλά ποτέ βίαιες αυτές καθαυτές.
Η εξοικείωση με τις Τέχνες και η προσέγγιση μέσω της μάθησης ελευθερώνει το άτομο, του δίνει φτερά να απογειωθεί! Ανοίγει μονοπάτια και δρόμους κατανόησης και αλληλοσεβασμού, αντίθετα με την οποιαδήποτε μορφής βία.
Με το νέο σύστημα τηλεκπαίδευσης, μπορεί η καθηγήτρια ή ο καθηγητής να οδηγήσει τα παιδιά σε διαδικτυακή αναζήτηση επιλεγμένων έργων μεγάλων καλλιτεχνών, σε γόνιμο διάλογο τόσο με το παρελθόν, όσο και με την εποχή μας και το μέλλον.
Ένα απλό παράδειγμα θα ήταν ένα μάθημα βασισμένο στο έργο του μεγάλου Ιταλού ζωγράφου Καραβάτζιο (Caravaggio) που έχει τίτλο “ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ”.
Οι αναλύσεις γύρω απ’ αυτό οδηγούν σε συγκρίσεις με το τώρα, δηλαδή στα περιβόητα πλέον σέλφι (selfies) της νεολαίας! Οδηγούν όμως και στη γοητεία της ελληνικής μυθολογίας, όπως και της σύγχρονης ψυχολογίας για το «ποιος είμαι/ποια είμαι»;
Το «who is who» σε μια βαθύτερη μορφή αυτογνωσίας για όλους.
