Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Δεν έχει ούτε όνομα, ούτε τόπο. Σου επαναλαμβάνω το λόγο για τον οποίο σου την περιέγραφα: από τον αριθμό τον πόλεων που μπορεί κανείς να φανταστεί, πρέπει να αποκλείσουμε εκείνες των οποίων τα στοιχεία αθροίζονται χωρίς να υπάρχει κάτι που να τα συνδέει, χωρίς έναν εσωτερικό κανόνα, μια προοπτική, μια λογική.
Στις πόλεις είναι όπως στα όνειρα: ό,τι είναι δυνατό να φανταστεί κανείς μπορεί και να το ονειρευτεί αλλά και το πιο αναπάντεχο όνειρο είναι ένας γρίφος που κρύβει μια επιθυμία, ή το αντίστροφό της μια φοβία…
Το αστικό τοπίο, σαν θέμα στην τέχνη αποτελεί μια σημαντική ενότητα που μας οδηγεί πολύ πίσω στο χρόνο. Το συναντούμε σε τοιχογραφίες, χειρόγραφα και στη συνέχεια σε ζωγραφικά έργα, αλλά και μέσα από τη φωτογραφία και το graffiti που εντάσσεται μέσα στο αστικό τοπίο και αποτελεί μέρος του. Η απεικόνιση του αστικού τοπίου ή η ένταξη του μέσου έκφρασης μέσα σε αυτό μας δίνει πληροφορίες για το χώρο, την εποχή, τον τρόπο ζωής και την κοινωνική δράση.
O Johannes Vermeer μεταξύ 1660 και 1661 ζωγραφίζει τη γενέτειρά του το Delft με απίστευτη ακρίβεια, σε μια εποχή που το αστικό τοπίο δεν συνηθίζεται σαν θέμα. Το έργο του View of Delft, ένα από τα πιο γνωστά του έργα, αποτελεί σταθμό στην ιστορία της τέχνης και αντικείμενο μελέτης.
Ο Marcel Proust, αναφέρει το συγκεκριμένο έργο στο βιβλίο του “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο” και του αποδίδεται πως βλέποντας για πρώτη φορά το έργο είπε: “Από τότε που είδα τo “View of Delft” στο μουσείο της Χάγης, γνωρίζω πως έχω δει το πιο όμορφο έργο ζωγραφικής στον κόσμο”.
Το όνομα του Claude Monet είναι άμεσα συνδεδεμένο με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού μιας και είναι ένας από τους ιδρυτές, αλλά και ένας από τους κύριους εκφραστές του κινήματος. Στο έργο του St. Germain l‘Auxerrois à Paris, 1867, απεικονίζεται ο Γοτθικός ναός Saint Germain στο Παρίσι και η γύρω από αυτόν κατοικημένη περιοχή. Το σημείο από το οποίο ζωγραφίζει ο Monet είναι μέσα στο χώρο του Λούβρου και έχει δοθεί ειδική άδεια τόσο στον ίδιο όσο και στον Renoir να στήσουν τα καβαλέτα τους.
Ο Monet ζωγραφίζει τρεις εκδοχές της θέας και οι πληροφορίες που παίρνουμε είναι τόσο για την αρχιτεκτονική των κτιρίων, όσο και για τους κατοίκους που περπατούν ανάμεσα στα ανθισμένα δέντρα.
O Edvard Munch το 1889, έλαβε μια επιχορήγηση από το Νορβηγικό κράτος και πήγε στο Παρίσι για να γνωρίσει τόσο τη σύγχρονη τέχνη, όσο και τον εκεί τρόπο ζωής. Στο έργο του Rue Lafayette, 1891, διακρίνουμε το έντονο ενδιαφέρον του ζωγράφου για τον ιμπρεσιονισμό και έχουμε την ανοιξιάτικη θέα από το μπαλκόνι του προς τους γύρω δρόμους και συνοικίες, όπως διαμορφώθηκαν μετά την πολεοδομική ανανέωση που έγινε στο Παρίσι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Το έργο Nighthawks, 1942, είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο έργο του Edward Hopper, του ζωγράφου της ανθρώπινης μοναξιάς και της μελαγχολίας, που ξεπηδούν μέσα από τα έργα του, εμπνευσμένα από την αμερικάνικη καθημερινότητα.
Ο τόπος του έργου, ένα εστιατόριο στο Μανχάταν, γειτονιά του Hopper, αργά τη νύχτα. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του ζωγράφου, εικάζεται πως ο τίτλος προήλθε από τη γαμψή μύτη του άνδρα, ενώ το ζευγάρι είναι ο ίδιος και η γυναίκα του. Το έργο αυτό αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για συγγραφείς, μουσικούς και ανθρώπους του κινηματογράφου.
O Βρετανός ζωγράφος David Hockney δημιούργησε το A Bigger Splash, 1967, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Καλιφόρνια. Είναι ένα έργο μεγάλων διαστάσεων, όπου η ανθρώπινη παρουσία γίνεται αισθητή μόνο από τη “βουτιά” στην πισίνα, τη μοναδική αίσθηση κίνησης μέσα στην ακινησία του καλοκαιρινού αμερικάνικου αστικού τοπίου.
Σε μια συνέντευξή του για την Tate, το 2009, όταν ο Hockney ρωτήθηκε σχετικά με το ποιος έκανε τη βουτιά, η απάντησή του ήταν: “Ειλικρινά δεν γνωρίζω… Το έργο έγινε από μια φωτογραφία. Είναι ένα σχόλιο πάνω στην ακινησία μιας εικόνας. Εστιάζουμε στη βουτιά και αυτή δεν κρατά πάνω από δύο δευτερόλεπτα ενώ το κτίριο συνεχίζει να βρίσκεται εκεί.”
Και επειδή του αρέσει να μιλάει δημόσια και να σχολιάζει με τον απίστευτα καυστικό του τρόπο και ενώ αρνήθηκε να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο της βασίλισσας διότι “ήταν πολύ απασχοληµένος να ζωγραφίζει την Αγγλία, την πατρίδα της”… ανάμεσα στα άλλα, δήλωσε στους Times με την ευκαιρία της έκθεσής του “A Bigger Picture”, 2012, Royal Academy, London: “Δεν έχει κάθε καλλιτέχνης το ίδιο ενδιαφέρον… εν µέρει επειδή τώρα έχουµε την φωτογραφία.
Οι άνθρωποι νοµίζουν ότι η φωτογραφία είναι τα πάντα. Προσωπικά πιστεύω ότι αν “κολλήσουµε” µε τη φωτογραφία, θα γίνει πολύ βαρετό. Ζωγραφίζω τα τοπία του Γιορκσάιρ διότι δεν µπορείς να τα φωτογραφίσεις. Η κάµερα δεν µπορεί να αιχµαλωτίσει την οµορφιά”.
