Γράφει η Μαρία Δήμου
Σαν σήμερα απεβίωσε ο Παριζιάνος μεταϊμπρεσιονιστής, Πωλ Γκωγκέν. Ένας φιλόδοξος, εκκεντρικός εικαστικός που αφέθηκε πλήρως στις μεγαλύτερες και μοναδικές του αγάπες: τα ταξίδια και τη ζωγραφική. Γεννημένος στο Παρίσι (το 1848), ο Γκωγκέν μεταφέρθηκε στη Λατινική Αμερική με την οικογένειά του σε μικρή ηλικία. Έπειτα από μια πολιτική διατάραξη στην Γαλλία, ο δημοσιογράφος πατέρας του πήρε τη σύζυγο και τα παιδιά του οδεύοντας προς το Περού, όπου θα ξεκινούσε μια νέα εφημερίδα. Δυστυχώς κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, ο Κλοβίς Γκωγκέν (πατέρας του διάσημου ζωγράφου) φεύγει από τη ζωή από ανακοπή, αφήνοντας την μητέρα του Πωλ, Αλίν, να πάρει τα παιδιά και να πορευτεί προς τη Λίμα – όπου και έζησαν για μερικά χρόνια. Έχοντας σχηματίσει ορισμένες από τις σημαντικότερες εικόνες του ως παιδί εκεί, λίγο πριν κλείσει τα 18 του χρόνια, επιστρέφει στη γενέτηρά του με τους εναπομείναντες δικούς του.
Έχοντας ζήσει με οικονομική άνεση τα μέχρι τότε χρόνια του, ο ζωγράφος σε αυτό το σημείο ξεκινά τα ταξίδια μέχρι τελικά να πιάσει δουλειά ως βοηθός χρηματιστή. Το 1873, στην ηλικία των 25, παντρεύεται μια Δανή δασκάλα προερχόμενη από εύπορη οικογένεια και μαζί αποκτούν πέντε παιδιά, ένα εκ των οποίων ήταν ο συγγραφέας, Κλοβίς, γνωστός για τα απομνημονεύματα που αφιέρωσε ως έναν μεγάλο βαθμό στα δύσκολα παιδικά χρόνια και τη σχέση με τον πατέρα του. Σε αυτό το σημείο ο Γκωγκέν είχε ήδη αρχίσει να πειραματίζεται με την τέχνη της ζωγραφικής, μαθητεύοντας άτυπα πλάι στον Καμίλ Πισαρό και τον Πωλ Σεζάν, ο οποίος επηρέασε κατά πολύ την πορεία του Γάλλου ζωγράφου από το ξεκίνημά του έως και αργότερα.
Όταν όμως η επαγγελματική και οικονομική του ευημερία άρχισε να καταρρέει μαζί με το χρηματιστήριο, ο Πωλ αποφάσισε πως επρόκειτο να ασχοληθεί αποκλειστικά και αμετάκλητα με την εικαστική του καριέρα, βάζοντας «ταφόπλακα» σε ό,τι αφορά στον βιοπορισμό της οικογένειάς του. Ως εκ τούτου, η σύζυγός του πήρε τα παιδιά και μεταφέρθηκαν στους δικούς της όσο εκείνος σημείωνε σταδιακά τις πρώτες του επιτυχίες στον χώρο της τέχνης.
Στο διάστημα των τελών του 1880 και τις αρχές του 1890, ο Πωλ Γκωγκέν μαζί με άλλους συναδέλφους ζούσαν και ζωγράφιζαν στην «καρδιά» της σχολής Ποντ Αβέν (μια εξέλιξη του Ιμπρεσιονισμού), τη Βρετάνη. Ισχυρή επιρροή στο έργο του, αποτέλεσε αναμφίβολα ο νεαρός τότε Εμίλ Μπερνάρ, με τον οποίο διατήρησε συστηματική επαφή όταν επέστρεψε στο Παρίσι ύστερα από το ταξίδι του στην Αμερική. Ο μεταϊμπρεσιονισμός του και άλλων παρόμοιας ιδεολογίας εικαστικών, χαρακτηρίζεται από εντονότερα περιγράμματα και μια πιο υποκειμενική ματιά. Παρ’ όλα αυτά η πρώτη σύνδεση με το όνομα του καλλιτέχνη είναι αυτή με εκείνο του εμβληματικού ιμπρεσιονιστή, Βίνσεντ Βαν Γκογκ…
Πρωτογνωρίστηκαν στο Παρίσι το 1886, όντας και οι δύο στα πρώτα και πιο σημαδιακά τους βήματα. Μόλις λίγα χρόνια μετά, ο Γκωγκέν καταλήγει στην πανέμορφη Αρλ της Νότιας Γαλλίας με τον Βαν Γκογκ (το έργο «Εξώστης καφενείου τη νύχτα» είναι μια χαρακτηριστική απεικόνιση της «ζεστής» και λυρικά όμορφης εικόνας της πόλης), όπου ο δεύτερος οραματιζόταν πως θα ίδρυε μια δυνατή βάση και για άλλους ομοίους καλλιτέχνες. Συγκεκριμένα, το όραμα περιλάμβανε το περιβόητο Κίτρινο Σπίτι στο οποίο κατοικούσαν οι ζωγράφοι. Ωστόσο, η ψυχική κατάσταση του Βαν Γκογκ και η έντονη προσωπικότητα του Γκωγκέν, οδήγησαν σύντομα στην γνωστή σε όλους ιστορία της θεότρελης σχέσης τους που είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια του… αυτιού του Ολλανδού καλλιτέχνη!
Θα μπορούσε κανείς να πει πως ο Γκωγκέν εγκατέλειψε πλήρως την ιδέα της οικονομικής άνεσης απ’ όταν αποφάσισε να ακολουθήσει το όνειρό του, όπως εγκατέλειψε και τη σύζυγο και τα παιδιά του. Στην προκειμένη περίπτωση, σίγουρα οι δυο αυτές του πτυχές δεν έμαθαν ποτέ να συνυπάρχουν ούτε και επιδίωξε ποτέ ο ίδιος κάτι τέτοιο.
Ενώ λοιπόν ως καλλιτέχνης άφησε ένα μεγάλο έργο για διεξοδική μελέτη μέχρι και σήμερα, ως οικογενειάρχης προφανώς απέτυχε παταγωδώς. Προς το τέλος της ζωής του μάλιστα, έκανε λίγα ακόμη μεγάλα ταξίδια, φτάνοντας ως την Πολυνησία, όμως δεν επέστρεψε παρά μόνο μια ακόμη φορά στο αγαπητό αλλά και μισητό για εκείνον Παρίσι. Την τελευταία του πνοή άφησε στις Νήσους της Μαρκέζας στις 8 Μαΐου το 1903, «φεύγοντας» από σύφιλη. Το έργο του σήμερα, μιλά από μόνο του, με πίνακές του να στεγάζονται στο Εδιμβούργο, τη Νέα Πινακοθήκη του Μόναχο, το Μουσείο του Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ και το Μουσείο Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης μεταξύ άλλων.