Γράφει η Αγγέλικα Χέρρα, πτυχιούχος θετική εκπαιδεύτρια σκύλων VSA-CDT*

Η εκπαίδευση του σκύλου για να μην τραβάει στη βόλτα μπορεί να φαντάζει ακατόρθωτη, αλλά δεν είναι. Υπάρχουν τρόποι να πετύχετε το επιθυμητό αποτέλεσμα και η χρήση πνίχτη δεν ανήκει σε αυτές. Δείτε γιατί οι βίαιες μέθοδοι δεν θα σας οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Μία συμπεριφορά που παρουσιάζει ο σκύλος, είναι να τραβά το λουρί του κατά τη διάρκεια της βόλτας.

Για να λύσουν το πρόβλημα, αρκετοί κηδεμόνες βρίσκουν ως λύση τη χρήση κολάρου πνίχτη – αλυσίδας, κι όχι να του μάθουν να περπατά ήρεμα στο πλάι τους.

Αυτό που δεν γνωρίζουν, όμως, είναι το πόσο κακό κάνουν στη σωματική, αλλά και στην ψυχική του υγεία.

«Η εκπαίδευση των σκύλων δεν αποτελούσε, ποτέ, ούτε αποτελεί, επιστήμη.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, όλο και συχνότερα διαβάζουμε έρευνες ψυχολόγων και συμπεριφοριστών ζώων, που δείχνουν ότι η εκπαίδευση που προκαλεί σωματικό ή ψυχολογικό τραύμα, σε οποιοδήποτε συναισθανόμενο ον, είναι υπεύθυνη για σωματική και ψυχική βλάβη σε αυτόν τον οργανισμό.

Είναι, επίσης, επιστημονικά αποδεδειγμένο πως η κορτιζόλη εκκρίνεται όταν ένας οργανισμός βιώνει φόβο, άγχος, ή απειλή.

Αντιθέτως, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη, γνωστές και ως «ορμόνες της χαράς», εκκρίνονται όταν βιώνουμε ευχάριστες εμπειρίες. Η ντοπαμίνη, μάλιστα, είναι συνδεδεμένη με τη διαδικασία της επιβράβευσης»

Ο ρόλος του λουριού κατά τη βόλτα με τον σκύλο μας δεν είναι άλλος παρά μόνο η ασφάλεια του κατοικιδίου μας εκτός οικίας.

Δεν μαθαίνουμε στον σκύλο να περπατά μαζί μας ήρεμα όταν τον τιμωρούμε, τραβώντας το λουρί του για να τον διορθώσουμε, ή έχοντας στο λαιμό του έναν τύπο κολλάρου – πνίχτη.

Κάθε είδους τιμωρία καταλαγιάζει προσωρινώς την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν προσθέτει γνώση σε έναν σκύλο, ούτε του μαθαίνει ποια είναι η σωστή συμπεριφορά.

«Ειδικά εάν η τιμωρία υφίσταται παρουσία του κηδεμόνα, το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία φόβου (αρνητικής συσχέτισης) στον σκύλο απέναντί του, ή σε οτιδήποτε άλλο είναι κοντά του τη στιγμή της τιμωρίας – δυσφορίας.

Κατά τους ψυχολόγους, τιμωρία ορίζεται κάθε πόνος ή δυσφορία που οδηγεί το ζώο σε φόβο και αγωνία.

Για παράδειγμα, ο σκύλος μπορεί να σταματήσει για λίγο να τραβάει, προκειμένου να αποφύγει τον πόνο. Αυτό, όμως, που υπονομεύεται είναι η σχέση σκύλου – κηδεμόνα, ή σκύλου – εκπαιδευτή/χειριστή.

Η πολυπόθητη πειθαρχία, ή αυτοέλεγχος του σκύλου, που θα ήθελε κάθε κηδεμόνας, μετατρέπεται, δυστυχώς, σε τραυματική εμπειρία.

Πειθαρχία, όμως, σημαίνει να μπορώ να ελέγχω τη συμπεριφορά μου και τα συναισθήματά μου, μέσα από σωστές επιλογές.

Η λειτουργία της μάθησης στον άνθρωπο, αλλά και στον σκύλο, παύει με την έκκριση της κορτιζόλης.

Ο εχθρός της μάθησης λέγεται κορτιζόλη!»

Πώς μαθαίνει ένας σκύλος να πηγαίνει ήρεμα και χαρούμενος βόλτα δίπλα στον κηδεμόνα του

«Πάντα ξεκινάμε την εκπαίδευση βόλτας με μακρύ λουρί – οδηγό σε εσωτερικό ή άλλο ασφαλή χώρο, χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα για τον σκύλο μας.

Στέκομαι δίπλα στον σκύλο με το λουρί χαλαρό να σχηματίζει ένα ανάποδο μπαστούνι J. Τα χέρια μου εφάπτονται στον κορμό μου, για αποφυγή τραυματισμού σε τυχόν απότομη κίνηση του σκύλου, και το λουρί το κρατάμε μεταξύ αντίχειρα και παλάμης – όχι γύρω από τον καρπό του χεριού.

Επιβραβεύω τον σκύλο συνεχώς, όσο μένει δίπλα μου, και ξεκινώντας βηματισμό (μπροστά – πίσω, αριστερά – δεξιά, δημιουργώντας ένα νοητό τετράγωνο), τον επιβραβεύω καθώς με ακολουθεί.

Εάν ο σκύλος με τραβήξει, σταματώ αμέσως (χωρίς να ασκήσω αντίθετη πίεση στο λουρί) και περιμένω να γυρίσει πίσω να με κοιτάξει.

Επιβραβεύω την οπτική επαφή μαζί του και με ενθουσιασμό τον ξανακαλώ να συνεχίσουμε την πορεία μας. Το έναυσμα για τη συνέχεια της πορείας μας αποτελεί επιβράβευση για ένα σκύλο.

Όταν ο σκύλος μας δείξει ότι κατανοεί αυτό που του μαθαίνουμε, αρχίζουμε σταδιακά να προσθέτουμε ερεθίσματα.

Με αυτόν τον τρόπο ο σκύλος μας μαθαίνει μια συμπεριφορά εντός σπιτιού αρχικά, αλλά μέσω της εξάσκησης και απευαισθητοποίησης στα διάφορα ερεθίσματα, είναι σε θέση να συμπεριφέρεται σωστά και εκτός της ασφάλειας του σπιτιού του»

Ο εχθρός της μάθησης λέγεται κορτιζόλη

Ποια είναι τα κατάλληλα εξαρτήματα για τη βόλτα

Τα θεμιτά εξαρτήματα, που μπορείτε να χρησιμοποιείτε κατά τη διάρκεια της βόλτας για να έχετε τον έλεγχο του σκύλου, που δεν του προκαλούν πόνο, φόβο, αιφνιδιασμό, ή δυσφορία είναι τα εξής:

● Στηθόλουρα (harnesses) με κρίκο μπροστά, αλλά και δεύτερο κρίκο στη ράχη για επιπλέον ασφάλεια.

Επίσης, υπάρχει στηθόλουρο με δύο κρίκους στο στέρνο, προσφέροντας μεγαλύτερη ισορροπία στο ζώο. Δηλαδή, εάν έχουμε στα δεξιά μας τον σκύλο, χρησιμοποιούμε τον αριστερό κρίκο (κοιτάζοντας τον σκύλο από μπροστά), και όταν ο σκύλος περπατά αριστερά μας, ενώνουμε το λουρί μας στο δεξί κρίκο, κοιτάζοντας το στέρνο του σκύλου. Ειδικά για μεγαλόσωμους σκύλους είναι ιδανική λύση. Το αποτέλεσμα είναι πλήρης έλεγχος του σκύλου για μια ευχάριστη βόλτα για όλους.

● Λουρί περασμένο στη μέση του κηδεμόνα (waist lead) είναι μία καλή επιλογή για άτομα που προτιμούν να έχουν ελεύθερα τα χέρια τους, και για όσους τρέχουν.

Επίσης, μπορούν να το χρησιμοποιούν όσοι διαθέτουν μεγάλο σωματότυπο αναλογικά με τον σκύλο τους, ή αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με τα χέρια τους. Εννοείται, ότι θα πρέπει να έχει προηγηθεί εκπαίδευση με λουρί, σύμφωνα με την παραπάνω τεχνική, πριν βγούμε στο δρόμο βόλτα.

● Λουρί γύρω από την κεφαλή του σκύλου, χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που θέλουμε να έχουμε έλεγχο της κάθε κίνησης του ζώου και ενδείκνυται για κηδεμόνες που είναι σχετικά μικρόσωμοι και δεν μπορούν να κρατήσουν ένα μεγάλο σκύλο, που μπορεί να είναι αντιδραστικός σε ερεθίσματα κατά τον περίπατό του.

Αυτό το εξάρτημα θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετο στο κεφάλι του σκύλου μας, ώστε να έχει επιτυχία. Για αυτό το λόγο, απαιτείται προετοιμασία – εκπαίδευση στην εφαρμογή του λουριού αυτού, παρόμοια με εκείνη που κάνουμε για το φίμωτρο. Δηλαδή, σταδιακή γνωριμία και εξοικείωση του σκύλου με το νέο εξάρτημα, συνδυαστικά με κάποια ευχάριστη συνέπεια για τον σκύλο.

Παράδειγμα: φέρνουμε το λουρί κοντά στον σκύλο, τον αφήνουμε να το μυρίσει, να το επεξεργαστεί και σε κάθε νέα του προσπάθεια τον ανταμείβουμε με λιχουδιά, ή με λεκτική επιβράβευση.

Μπορούμε, επίσης, να αρωματίσουμε το λουρί με κάτι νόστιμο, π.χ. τυρί κρέμα, φυστικοβούτυρο, έτσι ώστε ο σκύλος να δημιουργήσει πολύ εύκολα θετική σύνδεση με το συγκεκριμένο εξάρτημα.

Ποια εξαρτήματα βλάπτουν την υγεία του σκύλου

Τα εξαρτήματα που απαγορεύονται δια ροπάλου, σύμφωνα με την κα Χέρρα, ενδέχεται να προκαλούν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, πόνο, φόβο, δυσφορία, αλλά και να δημιουργήσουν, μακροχρόνια, προβλήματα υγείας (στον θυρεοειδή αδένα, στο λαιμό και τα μάτια του σκύλου), επιθετική συμπεριφορά, αλλά και σταδιακή προσαρμογή στην αυξανόμενη ένταση της τιμωρίας, με αποτέλεσμα την τελική απάθεια του σκύλου στην οποιαδήποτε παρέμβαση με μορφή τιμωρίας (learned helplessness)

Κανένας θετικός εκπαιδευτής με αίσθημα ηθικής και γνώση των γνωσιακών δεξιοτήτων ενός σκύλου δεν χρησιμοποιεί και δεν προτείνει στους κηδεμόνες σκύλων τα εξής εξαρτήματα:

1. Κολάρο πνίχτης – αλυσίδα (choke collar)

2. Ηλεκτρικό κολάρο (shock collar, e-collar). Έρευνες έχουν δείξει ότι η χρήση αυτών των εξαρτημάτων ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα στην τραχεία του σκύλου, στη σπονδυλική στήλη, αλλά και δερματικές αλλοιώσεις γύρω από το λαιμό του. Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, ο λαιμός του σκύλου κάτω από το τρίχωμά του είναι πολύ λεπτότερος από ό,τι του ανθρώπου. Η αντίληψη ότι ο σκύλος έχει ανθεκτικό λαιμό είναι εσφαλμένη.

3. Σχοινί ή άλλο είδος λουρί – οδηγός, περασμένο στο λαιμό του σκύλου ως θηλιά (slip lead). Το λουρί ως θηλιά χρησιμοποιείται κάποιες φορές σε καταστάσεις ανάγκης και περισυλλογής αδέσποτου ή τραυματισμένου ζώου, ή σε καταφύγια. Εάν ξεφύγει ο σκύλος και μπερδευτεί το λουρί, μπορεί να προκαλέσει ακόμη και θάνατο, λόγω πνιγμού. Το slip lead δεν έχει διαφορά από ένα κλασσικό σχοινί απαγχονισμού.

4. Λουρί με αυξομειούμενο μήκος: Παρόλο που το συγκεκριμένο λουρί δεν επιφέρει κάποια δυσφορία στον σκύλο, δεν αποτελεί ασφαλή επιλογή, ειδικά για πιο δυνατά ζώα. Ενδέχεται, ο μηχανισμός να αποκοπεί, με αποτέλεσμα τραυματισμό στο χέρι του κηδεμόνα, αλλά και στα άκρα του σκύλου.

Επίσης, είναι ακατάλληλο για πολυσύχναστα μέρη, με κίνδυνο να πιαστεί ο ιμάντας γύρω από κάποιο μέλος του σώματός μας, ή και του σκύλου. Σε πολύ μικρόσωμα ζώα υπάρχει, ακόμη, ο κίνδυνος ακρωτηριασμού. Καλό θα ήταν, εάν σας εξυπηρετεί, να το χρησιμοποιείτε μόνο σε ανοιχτούς υπαίθριους χώρους.

Καταλήγοντας «Σύμφωνα, λοιπόν, με τις επιστημονικές μελέτες των βιολόγων, ψυχολόγων και της εφαρμοσμένης επιστήμης στη συμπεριφορά των ζώων, είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε, ότι υπάρχουν άλλοι, νέοι τρόποι, μη βίαιοι, βασισμένοι στην επιστήμη, για να δείξουμε σε έναν σκύλο πώς θα θέλαμε να συμπεριφέρεται κατά τη διάρκεια της βόλτας του, αλλά και γενικότερα στη συμβίωσή του μαζί μας.

Έτσι, αντί να καταφεύγουμε στις παραδοσιακές απαρχαιωμένες τεχνικές εκφοβισμού, κακοποίησης και τιμωρίας ενός συναισθανόμενου ζώου, θα ήταν πολύ πιο ανθρώπινο και ηθικό, να ενημερώνουν οι εκπαιδευτές τους κηδεμόνες κατοικίδιων για τις γνωσιακές δεξιότητες ενός σκύλου και το πώς να τις αξιοποιήσουν, προκειμένου να συμβιώσουν αρμονικά και ευτυχισμένα μαζί.

Η σχέση με τον σκύλο μας αξίζει και πρέπει να είναι μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, σεβασμού, αγάπης, υπομονής και συνεχούς μάθησης και εξέλιξης.

Σας εύχομαι πολλές και δημιουργικές βόλτες με τον πιστό σας φίλο».

̽*Η κυρία Αγγέλικα Χέρρα είναι πτυχιούχος θετική εκπαιδεύτρια VSA-CDT, πιστοποιημένο μέλος του Doggone Safe (Dog Bite safety Educator) και υπεύθυνη φιλοζωικής επιτροπής ACG Alumni Stray Action Committee. Επίσης, συμμετέχει εθελοντικά σε φιλοζωικές δράσεις.