Ρεπορτάζ Ζέτα Τζιώτη
Επισκεφτήκαμε το Θέατρο Κωφών στην πλατεία Κουμουνδούρου, στα 100 μ από τα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ, στον πρώτο όροφο μιας πολυκατοικίας, η οποία μεταξύ άλλων, όπως ενημερωθήκαμε, στεγάζει βιομηχανίες υφασμάτων, χαρτικών, αποθήκες κινέζικων ρούχων, τον σύλλογο μεταναστών από το Μπαγκλαντές και ένα εργαστήριο φωτογραφίας. Χώρος όχι τόσο κατάλληλος, όπως διαπιστώσαμε αλλά ο πιο φιλόξενος, καθώς το κράτος για πολλά χρόνια τώρα, κωφεύει στα αιτήματα του Θεάτρου Κωφών για στέγη.
Το Θέατρο Κωφών Ελλάδος (Θ.Κ.Ε ) ιδρύθηκε το 1983, με πρωτοβουλία του Στρατή και της Νέλλης Καρρά. Τα πρωτα δέκα χρόνια λειτουργίας του, φιλοξενούνταν σε διάφορες θεατρικές σκηνές της Αθήνας και από το 1994 απόκτησε αυτή τη μόνιμη στέγη. Στόχος του Θ.Κ.Ε είναι αρχικά η διάδοση της νοηματικής γλώσσας, η σχέση και η παράλληλη δράση της νοηματικής και ομιλουμένης γλώσσας και τέλος η ενσωμάτωση κωφών και ακουόντων καλλιτεχνών.
Από την συνομιλία μας με τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι η διαδικασία της απόδοσης των κειμένων για ερμηνεία τους στη νοηματική γλώσσα είναι ένα από τα γοητευτικά κομμάτια της διαδρομής της παράστασης και αποτελεί μια ευφάνταστη διαδικασία. Οι παραστάσεις του Θ.Κ.Ε απαρτίζονται από κωφούς και ακούοντες ηθοποιούς, που μοιράζονται επί σκηνής τους ίδιους ρόλους και τους ερμηνεύουν σε μια ιδιαίτερη φόρμα διπλής διανομής. Μια οπτικοακουστική εμπειρία, που ξεπερνά διαχωρισμούς και προκαταλήψεις. Στο παρελθόν, στις πρώτες παραστάσεις οι ακούοντες ηθοποιοί δάνειζαν τις φωνές τους με μικρόφωνα στους κωφούς ηθοποιούς. Με το πέρασμα των χρόνων και καθώς η συνεργασία κωφών και ακουόντων γινόταν πιο στενή, πιο παραγωγική και δημιουργική, ωρίμασε η ιδέα να συνυπάρχουν στη σκηνή ηθοποιοί σεβόμενοι ο ένας τη γλώσσα του άλλου.
Βρεθήκαμε στο χώρο του θεάτρου κατά τη διάρκεια πρόβας και μιλήσαμε την υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων και διερμηνέα, Σοφία Ρομπόλη, τον σκηνοθέτη, Βασίλη Βηλαρά, καθώς και με ακούοντες και μη ακούοντες ηθοποιούς.
Το Θ.Κ.Ε διερευνά την ισορροπία μεταξύ του χιούμορ κωφών και ακουόντων. Προσπαθεί να ερευνήσει την έννοια του αστείου στη νοηματική, αλλά και στην ομιλουμένη γλώσσα, καθώς και να διασκεδάσει για πρώτη φορά με το διαφορετικό χιούμορ,που υπάρχει μεταξύ της κουλτούρας των κωφών και της κουλτούρας των ακουόντων.
Συμμετοχές και συνεργασίες
Έχει συνεργαστεί με κάποιες από τις μεγαλύτερες σκηνές της Αθήνας, όπως το Εθνικό Θέατρο και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Έχει ταξιδέψει στο εξωτερικό με τις παραστάσεις του, σε φεστιβάλ, όπως το Very Special Arts στην Αμερική, και σε αντίστοιχα φεστιβάλ στη Σουηδία, στην Ισπανία, στη Δανία και στη Γαλλία. Επίσης, έχει παρουσιάσει παραστάσεις του σε νησιά και επαρχιακές πόλεις της Ελλάδας.
Συνεργάστηκε με την γερμανική ομάδα Rimini Protokοll στην παράσταση “Prometheus in Athens”, που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών 2010.
Το 2011 συνεργάστηκε με το Βασίλη Αλεξάκη και το Γαλλικό Ινστιτούτο στην παρουσίαση του βιβλίου “Η πρώτη λέξη” και συμμετείχε στην πρώτη συναυλία για κωφούς στην Ελλάδα που διοργάνωσε η Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος, συνοδεύοντας επί σκηνής τον Κ.ΒΗΤΑ.
Το Θ.Κ.Ε συμμετείχε στις τελετές έναρξης και λήξης των Παραολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας όπου αναγνωρίστηκε και έκτοτε καθιερώθηκε η νοηματική γλώσσα ως γλώσσα παρουσίασης.
Το Θ.Κ.Ε έχει δώσει από το 1986 τις ακόλουθες παραστάσεις:
- Το παραδοσιακό παραμύθι «ο Ποντικός και η θυγατέρα του (1986)»
- Το έργο του Irwin Shaw «Ξεθάψτε τους νεκρούς (1989)»
- Ένα έργο – σύλληψη του Θεάτρου Κωφών με τίτλο «ένας ακούων στη χώρα των κωφών» (1994),
- Το κλασσικό παραμμύθι «η πεντάμορφη και το τέρας» (1998),
- «Η άγρια Δύση» του Sam Shepard (2002),
- «Με δύναμη από την Κηφισιά» της Ελένης Χαβιαρά και Δημ. Κεχαίδη (2007),
- Με νέα σκηνοθεσία και ανανεωμένο θίασο, το έργο «ένας ακούων στη χώρα των κωφών» (2009),
- «41 ημέρες», βασισμένο στο «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυ Αρσένη (2012) και
- «Ξένοι»(2013)
- «Κάρβουνο»(2014)
Ο θίασος μας υποδέχθηκε στο χώρο του θεάτρου πολύ φιλόξενα, με τη χαρά και την ευγένεια ζωγραφισμένες στα πρόσωπα των συντελεστών τους.
Μιλώντας με τον σκηνοθέτη, Βασίλη Βασιλαρά αναφερθήκαμε στα ακόλουθα:
Βασίλης Βασιλαράς: Η εμπειρία της παράστασης είναι πολύ χρήσιμη για τους όλους παρ΄ότι είναι δύσκολη η ενσωμάτωση αμφότερων. Το θέατρο αυτό αποτελεί θέατρο κοινωνικού χαρακτήρα και πρόκληση για όλους, καθώς ο καθένας έχει αναπτυγμένη άλλη αίσθηση. Έτσι η διαδικασία αυτή βοηθά τον ηθοποιό « να ανθίσει» καλλιτεχνικά. Περιμένoντας τους ηθοποιούς να ολοκληρώσουν την πρόβα τους, αναφερθήκαμε στο ότι η πρώτη παράσταση, που επέλεξε να ανεβάσει το θέατρο κωφών το 1986 ήταν παραμύθι. Ο λόγος ήταν σημαντικός, καθώς το παραμύθι παίζει ιδιαίτερο ρόλο στη ζωή κάθε παιδιού.
Στα κωφά παιδιά όμως, το παραμύθι είναι ένας τόπος άγνωστος. Αυτό που τα ακούοντα θεωρούν αυτονόητο, τα κωφά δεν έχουν καμία πρόσβαση. Είτε οι γονείς είναι ακούοντες, είτε είναι κωφοί, δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με το κωφό παιδί τους, καθώς δεν γνωρίζει ακόμα τη νοηματική. Για το λόγο αυτό το Θ.Κ.Ε επιλέγει ενίοτε να ανεβάζει παραμύθια στη σκηνή και να δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους, που σε μικρή ηλικία δεν είχαν ακούσει παραμύθια, να τα παρακολουθήσουν ως ενήλικες σε θεατρική παράσταση.
Ρωτήσαμε τους μη ακούοντες ηθοποιούς τι είναι αυτό, που αποκομίζουν από τη συμμετοχή τους στο Θέατρο Κωφών.
Μάρθα Μπάμπη: Το Θ.Κ.Ε συμβάλλει στο να καταργηθούν οι προκαταληψεις έναντι των ατόμων με πρόβλημα ακοής και αποδεικνύει ότι είναι ισότιμο με το θέατρο ακουόντων, καθώς δεν υστερεί γλωσσολογικά. Οι λέξεις αποδίδονται πιστά στη νοηματική, η οποία είναι εξίσου πλούσια γλώσσα.
Φωτεινή Ταχά : Η προβολή του Θ.Κ.Ε αποτελεί κέρδος για την κοινότητα των ανθρώπων με πρόβλημα ακοής. Ειδικότερα, για τους μη ακούοντες ηθοποιούς είναι θετικό, που τους δίνεται η δυνατότητα να μάθουν την τέχνη του ηθοποιού και να αποκτήσουν γνώσεις σε θεατρικά κείμενα και στο κείμενο από γλωσσολογικής πλευράς.
Νίκος Γιόβκοφ: Πολύ σημαντικό είναι να παρευρίσκονται στις παραστάσεις μας οι ακούοντες για να επιτευχθεί κάποια στιγμή η εξάλειψη των προκαταλήψεων. Θα πρέπει οι ακούοντες να συνειδητοποιήσουν ότι δεν υστερούμε. Θα πρέπει να αντιληφθούν ότι δεν είμαστε άτομα με αναπηρία, απλά με έλλειψη ακοής και έχουμε τις ίδιες δυνατότητες σε διαφορετική γλώσσα.
Απόστολος Γιαννόπουλος (μέλος του Δ.Σ. του Θ.Κ.Ε) : Είμαι στο Θέατρο Κωφών Ελλάδος 32 χρόνια και είμαι υπερήφανος γι αυτό. Το 1984, συμμετείχαμε στο Φεστιβάλ Ισπανίας, όπου εκεί γιόρταζαν τότε τα 50 χρόνια του Θεάτρου Κωφών Ισπανίας. Ήμουν ένα παιδί, που δεν ήξερα τι σημαίνει θέατρο και αντιλαμβανόμουν από κινησιολογία ηθοποιών την υπόθεση των έργων. Τότε, στο σχολείο στην Αγ. Παρασκευή είχαμε μια καθηγήτρια, κωφή, την κα Ταγκάλου, που γνώριζε την Νέλλη Καρά, καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Κωφών, η οποία αναζητούσε να οργανώσει μια ομάδα για να κάνει «σωματικό θέατρο».
Στην αρχή ήταν πολύ δύσκολο, όμως με προσπάθεια όλα πήγαν καλά. Επιλέξαμε αρχικά να ανεβάσουμε ένα παραμύθι, καθώς εμείς δεν έχουμε διδαχθεί παραμύθια σε μικρή ηλικία και με πολύ μεγάλη επιτυχία ανεβάσαμε το έργο «ο ποντικός και η θυγατέρα». Τότε ακούγονταν από το βάθος, η φωνή του ηθοποιού και δεν υπήρχαν διερμηνείς. Σ΄αυτήν την παράσταση, καταλάβαμε τι σημαίνει επιτυχία, τι σημαίνει διάδραση και ότι πρέπει να σπάσει η προκατάληψη και ο οίκτος. Καταλάβαμε ότι θα πρέπει να αντιδράσουμε στον παραγκωνισμό των ανθρώπων με αναπηρίες και να αντιταχθούμε στην κρατική αμέλεια.
Η κα Μ. Μερκούρη, Υπουργός Πολιτισμού τότε, είχε πολύ διάθεση να μας βοηθήσει αλλά δυστυχώς έφυγε νωρίς.
Εμείς, σαν Θ.Κ.Ε επιθυμούμε να διαδώσουμε την γλώσσα μας στην κοινότητα των ακουόντων. Έχουμε επισκεφτεί κοινότητες μας στο εξωτερικό και προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε τους Έλληνες κωφούς και να μεταλαμπαδεύσουμε τις γνώσεις μας.
Στα σχολεία των κωφών, η διδασκαλία γινόταν στο προφορικό λόγο και υπάρχουν πολλές ελλείψεις σε γνώσεις. Δυστυχώς, οι κωφοί δεν έχουν σημαντικό εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Στα σχολεία τους διδάσκονται θεωρητικά την ίδια ύλη με τους ακούοντες, αλλά πολύ πιο επιφανειακά. Συχνά, έρχονται στο θέατρο ηθοποιοί και οι γνώσεις τους είναι ελλιπείς. Επομένως, μας δόθηκε μια ευκαιρία να μάθουμε ιστορία κωφοί και ακούοντες μαζί. Στο Θ.Κ.Ε δουλεύουμε αυτοσχεδιασμό, μαθαίνουμε ιστορικά κείμενα, κάνουμε ανάλυση γλώσσας και νοηματίζουμε όσο πιο πιστά γίνεται τα κείμενα.
Ήταν μεγάλο κέρδος για όλους η παράσταση «Κάρβουνο», που ανεβάσαμε το 2014. Ως τότε, δεν υπήρχε στη νοηματική η λέξη «εμφύλιος», γιατί δεν είχε χρειαστεί. Εμείς, κάναμε την ερευνά μας ιστορικά και γλωσσικά και δώσαμε το καλύτερο αποτέλεσμα στην παράστασή μας. Δουλεύουμε μαζί με τους ακούοντες ηθοποιούς, ισότιμα. Οι ακούοντες ερμηνεύουν, δεν διερμηνεύουν.
Σημαντικό είναι να γνωρίζετε ότι βάσει ενός Προεδρικού Διατάγματος του 1902, το οποίο τροποποιείται το 1963, που αφορά στον Κανονισμό Οργάνωσης και Λειτουργίας των Σχολών Δραματικής Τέχνης απαγορεύεται στους μη αρτιμελείς και συμπεριλαμβάνονται και οι κωφοί να φοιτούν σε δραματικές σχολές.
Το Προεδρικό αυτό Διάταγμα δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στους κωφούς που επιθυμούν να φοιτήσουν σε δραματικές σχολές.
Σε αυτό το κενό σημείο έρχεται το Θέατρο Κωφών και λειτουργεί ως εργαστήρι για τους κωφούς ηθοποιούς. Επίσης, αποκλειόμαστε από τα θέατρα, καθώς δεν υπάρχουν διερμηνείς νοηματικής γλώσσας για διάφορους λόγους. Διερμηνείς επίσης δεν υπάρχουν στην Εφορία, στα νοσοκομεία, στην αστυνομία. Δεν υπάρχει ισότιμη πρόσβαση. Όλα αυτά, μπορούμε να τα παρουσιάσουμε μέσω των παραστάσεων μας και να τα επικοινωνήσουμε στο κοινό μας και να ευαισθητοποιήσουμε τις κοινότητες των ακουόντων και των μη ακουόντων.
Το Θέατρο Κωφών ευαισθητοποιημένο στις ιδιαιτερότητες του κοινού του, προσπαθεί να προσφέρει ίση προσβασιμότητα σε όλους. Ο χώρος είναι κατάλληλος για αναπηρικά αμαξίδια, το κείμενο της παράστασης και του προγράμματος διατίθεται σε γραφή braille, ενώ άτομα με προβλήματα ακοής, που δεν είναι χρήστες της ελληνικής νοηματικής γλώσσας μέσω της παρουσίας των ακουόντων ηθοποιών επί σκηνής και μέσω της χειλανάγνωσης, μπορούν να παρακολουθήσουν το κείμενο από κοντινές στη σκηνή θέσεις και αφού τους έχει δοθεί προηγουμένως το κείμενο της παράστασης.
Ο θίασος αποτελείται από τους ακόλουθους κωφούς και ακούοντες ηθοποιούς:
Κωφοί ηθοποιοί: Απόστολος Γιαννόπουλος, Νίκος Γιόβκοφ, Μάρθα Μπάμπη, Φωτεινή Ταχά
Ακούοντες ηθοποιοί: Βούλα Βερδελή, Βασίλης Βηλαράς, Γιάννης Ιωάννου.
INFO
Σαχτούρη 8-10, Ψυρρή (πλατεία Κουμουνδούρου).
Τηλέφωνο κρατήσεων (μόνο sms) 6985.765.550 και επικοινωνίας 6945.390.799.
http://www.deaftheaterofgreece.com/