Γράφει ο Γιώργος Δήμος
Ο Γάλλος συγγραφέας και χιουμορίστας, Ρεϊμόν Κενώ, έδωσε, μέσα από τη σουρεαλιστική του αισθητική και την πολυσχιδή του προσωπικότητα, νέα πνοή στη λογοτεχνία της Γαλλίας. Έχοντας εκδηλώσει από νωρίς ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο και τα γράμματα, ενεπλάκη με το κίνημα του Υπερρεαλισμού, αφότου γνώρισε τον Αντρέ Μπρετόν. Η πρώτη μεγάλη του επιτυχία ήρθε με το μυθιστόρημα, «Pierrot mon ami» (1942), ενώ το πιο γνωστό του έργο είναι «Η Ζαζί στο μετρό» (1959), το οποίο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Λουί Μαλ, την επόμενη χρονιά.
Ο Κενώ πειραματίστηκε με τον προφορικό λόγο στα περισσότερα από τα πρώιμα έργα του, μέχρι που αποφάσισε να τον αφήσει πίσω για να πειραματιστεί με την έκφραση και το στυλ. Το διάσημο έργο του, «Exercises de Style» (Ασκήσεις ύφους), εκδόθηκε το 1947, με εικονογράφηση από τον Έλληνα εικαστικό, Μάριο Πράσινο και βασίστηκε στο ρητορικό οδηγό του Έρασμου, «Copia: Τα θεμέλια του αφθονικού στυλ» (1512) και ιδιαίτερα το 33ο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου ο συγγραφέας διατυπώνει την ίδια φράση με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Το έργο αυτό του Κενώ είναι πιο δημοφιλές σήμερα, έχοντας μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες, από ότι ήταν όταν πρωτοκυκλοφόρησε.
Το βιβλίο πραγματεύεται την ίδια κοινότυπη ιστορία ενός αφηγητή που ανεβαίνει στο τραίνο «S», βλέπει μια διαμάχη να λαμβάνει χώρα μεταξύ ενός άντρα με ψηλό λαιμό και αστείο καπέλο και ενός άλλου επιβάτη και στη συνέχεια βλέπει τον ίδιο άντρα, δύο ώρες αργότερα, στο Σταθμό Σεν Λαζάρ να εισπράττει συμβουλές για το πώς να προσθέσει ένα κουμπί στο παλτό του, 99 φορές.
Κάθε φορά που ο Κενώ λέει την ιστορία, υιοθετεί ένα συγκεκριμένο ύφος που ακολουθεί την επικεφαλίδα της ιστορίας, με μερικές από αυτές να είναι: «Λιτότητα», «Μεταφορικά», «Όνειρο», «Σύγχυση», «Παιχνίδι με τις Λέξεις», «Αποκοπή», «Παρελθόν», «Οσμή», «Σονέτο» και άλλα. Το κόνσεπτ του έργου μοιάζει απλό, όμως η επανάληψη της ίδιας ιστορίας 99 φορές, υπό τους περιορισμούς που ο συγγραφέας θέτει στον εαυτό του, το καθιστούν δύσκολο στην εκτέλεσή του.
Από την άλλη πλευρά, ο Κενώ δεν ξεχνά ούτε στιγμή τον αρχικό στόχο του έργου του. Αν και δύσκολο στην ολοκλήρωσή του, το «Exercises de Style» παραμένει ένα ευθυμογράφημα και πράγματι το χιούμορ του αντέχει, τόσο στο χρόνο, όσο και στις διάφορες μεταφράσεις του.
Σίγουρα ο Κενώ είχε κάνει τη δική του προσωπική έρευνα στο νέο (τότε) κίνημα του Υπερρεαλισμού, από το οποίο έχει δανειστεί πολλά στοιχεία και είχε φτάσει στο συμπέρασμα πως το υποσυνείδητο, με το οποίο ασχολείται κατά κόρον το κίνημα, είναι ένα μέρος τόσο αλλόκοτο που, σαν τα όνειρα, όταν εξεταστεί με τη λογική, μοιάζει σαθρό και αστείο. Το έργο άργησε, από την άλλη, να αναγνωριστεί γιατί λίγοι κριτικοί είχαν τότε τη διορατικότητα, ούτως ώστε να καταλάβουν τι κληρονομιά επρόκειτο να αφήσει αυτό στα γαλλικά γράμματα.
