Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Ωστόσο,
αυτά τα πέντε θολωτά παράθυρα, όπου πέντε κορίτσια
παραμέρισαν τις άσπρες κουρτίνες να κοιτάξουν τη θάλασσα,
η μια κρατούσε ένα σταφύλι ραμφίζοντας μία μία
τις μαβιές ρώγες˙ η άλλη χτένιζε τα μαύρα μαλλιά της˙
η τρίτη κρατούσε ένα μαντίλι – κι ίσως ένευε στην άσπρη βάρκα˙
οι δυο άλλες στρογγύλευαν τα χείλη τους, σαν να ‘ταν
να σφυρίξουν ένα μικρό τραγούδι ερωτικό.
Γιάννης Ρίτσος
Οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου θα μπορούσαν να αποτελούν ένα χαρακτηριστικό ζωγραφικό έργο για το ελληνικό καλοκαίρι. Ένα καλοκαίρι φωτεινό που το ζωγράφισαν πολλοί διάσημοι, αλλά και άσημοι Έλληνες ζωγράφοι.
Το “καλοκαίρι”, στην παγκόσμια τέχνη είναι αγαπημένο θέμα και έχει παρουσιαστεί σε πολλά μέχρι τώρα αντιπροσωπευτικά έργα σταθμούς για την Ιστορία της Τέχνης, κυρίως στις περιόδους των ιμπρεσιονισμού και εξπρεσιονισμού μιας και η τοπιογραφία αποτελεί αγαπημένο θέμα των συγκεκριμένων κινημάτων, αλλά και μεταγενέστερα.
Ο Νικόλαος Λύτρας, με το “Ψάθινο καπέλο”, 1923 – 26, έργο που ανήκει στην Εθνική Πινακοθήκη, δίνει μέσα από το καθαρό κίτρινο και τις τολμηρές φόρμες του ζωγράφου όλο το φως του ελληνικού καλοκαιριού.
Ένα ακόμη ψάθινο καπέλο, συναντάμε και στην αυτοπροσωπογραφία του Van Gogh, που σύμφωνα, όμως με όσα υποστηρίζουν σε μελέτη τους, οι ειδικοί του Μουσείου Βαν Γκόγκ, το συγκεκριμένο έργο είναι πιθανότατα μια προσωπογραφία του νεώτερου αδελφού του ζωγράφου, Τέο.
Η μελέτη βασίζεται σε κάποιες διαφορές των χαρακτηριστικών των δύο αδελφών που προκύπτουν και από το φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου.
Το έργο ή μάλλον καλύτερα τα έργα, μιας υπήρχαν πολλές εκδοχές από τον ίδιο ζωγράφο, που πιθανόν θα μπορούσαν να το συναγωνιστούν στο εκπληκτικό κίτρινο και το φως είναι σίγουρα τα “Ηλιοτρόπια” του Van Gogh. Τα περισσότερα από τα “Ηλιοτρόπια” του τα δημιούργησε στην Arles και μάλιστα τα πρώτα από αυτά για το υπνοδωμάτιο του φίλου του Paul Gauguin.
Το έργο “Woman with Parasol in a Garden”, 1875–76, του Pierre-Auguste Renoir, απεικονίζει τις φιγούρες ανάμεσα στα πολύχρωμα αγριολούλουδα που μεγαλώνουν στον κήπο του ατελιέ του ζωγράφου στη Μονμάρτη, μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα.
Ο Georges-Pierre Seurat, για να πραγματοποιήσει το μεγάλων διαστάσεων καλοκαιρινό έργο του A Sunday Afternoon on the Island of La Grande Jatte, 1884, πέρασε σχεδόν δύο χρόνια παρατηρώντας και κάνοντας προσχέδια κυρίως για τις φιγούρες έτσι ώστε να τελειοποιήσει το χρώμα, το φως και τις φόρμες του χαρακτηριστικού αυτού εξαιρετικού δείγματος του πουαντιγισμού.
Το συγκεκριμένο έργο έχει ενδιαφέρον να το παρατηρήσουμε σε συνδυασμό με το έργο του ίδιου ζωγράφου, Bathers at Asnières, 1884, έργο που παρ’ολο που το δημιούργησε σε σύντομο χρονικό διάστημα δεν υστερεί τεχνικά σε τίποτε από το A Sunday Afternoon.
Στα δύο αυτά έργα του ο Seurat, σχολιάζει τις δύο διαφορετικές κοινωνικές τάξεις της εποχής του και μας δίνει στοιχεία τοποθετώντας τους σε διαφορετικά σημεία της όχθης και παίζοντας με τη θέση τους στο φως ή τη σκιά.
Ένα άλλο έργο του Edvard Munch, έρχεται σαν συνέχεια της διάσημης πια “Κραυγής” του. Είναι το Summer Night (Inger on the Shore), 1889, που είναι ανάλογης τεχνικής, αλλά διαφορετικό σε ύφος. Η γυναικεία φιγούρα είναι καθισμένη στη νυχτερινή παραλία, με το λευκό της φόρεμα και το ανέκφραστο πρόσωπο να παραπέμπει σε μια ονειρική κατάσταση.
Ένα από τα χαρακτηριστικά έργα του Edward Hopper είναι το “Second Story Sunlight”, 1960 με το κατάλευκο σπίτι στην παραλία κάτω από το δυνατό φως του ήλιου.
Οι δύο φιγούρες, αυτή του νεαρού κοριτσιού που φαίνεται σαν κάτι να ψάχνει ή να περιμένει και αυτή της ηλικιωμένης γυναίκας στα μαύρα που κρατά ένα βιβλίο χωρίς να διαβάζει. Η σχέση μεταξύ τους δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει και ποιά μπορεί να είναι, αλλά και ούτε τη διακρίνουμε στο έργο.
O Hopper τοποθετώντας το σπίτι απέναντι στον ήλιο και δημιουργώντας σκιές από το έντονο φως “παίζει” με το κενό και τη σκοτεινή πλευρά του καλοκαιριού.
Και βέβαια δεν θα μπορούσε να λείπει το “A Bigger Splash”, 1967, του David Hockney. Το συγκεκριμένο έργο παρά την απουσία της ανθρώπινης φιγούρας μας δίνει μια πολύ δυνατή εικόνα όχι μόνο της ζεστής καλοκαιρινής μέρας, αλλά και του αμερικάνικου τρόπου ζωής στη δεκαετία του ’60.
Ο ίδιος ο Hockney, δήλωσε πως του πήρε δύο εβδομάδες για να ζωγραφίσει μια στιγμή που διαρκεί 2 δευτερόλεπτα.
Οι αναγνωρίσιμες ονειρικές φιγούρες του Αμερικανού ζωγράφου και illustrator Mark Shasha (1961), λούζονται στο φως του καλοκαιριού πάντα κοντά ή μέσα στη θάλασσα στην περιοχή της Νέας Αγγλίας, όπου ζει και εργάζεται. Ένα από τα χαρακτηριστικά του έργα είναι το The Seekers, 2009. Η επιλογή του έργου έγινε λόγω του ιδιαίτερου καλοκαιρινού του ύφους.
