Γράφει ο Σωτήρης Χάιδας

Στο «Τρίγωνο της Θλίψης» ένα ζευγάρι νεαρών influencers του Instagram θα προσκληθούν δωρεάν λόγω της επικερδούς ιδιότητάς τους σε μια υπερπολυτελή θαλαμηγό, για μια κρουαζιέρα αναψυχής στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου και θα συναναστραφούν με μια ετερόκλητη οικονομική ελίτ που βρίσκεται σε… τρικυμία εν κρανίω. Ο Ruben Östlund όπως και στο «Τετράγωνο», θα εξαπολύσει τα φλεγόμενα βέλη του στην υποκρισία του δυτικού πολιτισμού, σε μια φρενήρη αντικαπιταλιστική σάτιρα-βιτριόλι, που θα ευτελίσει σε ακραίο βαθμό την μεγαλοαστική τάξη «σερβίροντάς» τους ένα εν πλω γαστρονομικό βασανιστήριο και βγάζοντας τους κυριολεκτικά τα εσώψυχα, αλλά με καθόλου εξομολογητική διάθεση.

Ο Carl και η Yaya βιοπορίζονται ως μοντέλα, με την τελευταία να υπερέχει κατά πολύ μισθολογικά από τον σύντροφό της καθώς αυτή είναι μια πετυχημένη influencer που κάθε της κλικ στις φωτογραφίες μεταφράζεται σε εύκολο και γρήγορο χρήμα, ενώ εκείνος δεν μπορεί να διαχειριστεί αυτό το οικονομικό χάσμα, δεν κατέχει την οικιότητα του «ψηφιακού» μόντελινγκ, είναι ένα ανασφαλές, «παραδοσιακό» μοντέλο που όπως θα σχολιάσουν και οι ατζέντηδες που θα τον δουν σε μια συνέντευξη για διαφήμιση, θα επισημάνουν αρνητικά το λεγόμενο «τρίγωνο της θλίψης» δηλαδή το φυσιολογικό σημάδι που σχηματίζουν οι ρυτίδες ανάμεσα στα μάτια και ίσως να χρειάζεται μπότοξ (!) και ας είναι μόνο 25 ετών.

Ευθύς αμέσως ο Σουηδός auteur μας εισάγει στην έννοια της παντοκρατορίας της εικόνας και πώς αυτή παρά τις αλλαγές που έχει υποστεί ανά τα χρόνια είναι ο κινητήριος μοχλός του εκάστοτε status quo, ενώ το παρακλάδι του, η μόδα, δεν αντιλαμβάνεται πολιτική ορθότητα και διακρίσεις όταν κινδυνεύει η επίπλαστη τελειότητα που διακονεί. Οι καυστικοί μύδροι εξαπολύονται φυσικά και στα σύγχρονα, δήθεν συναισθηματικά φορτισμένα #hashtag που έχουν κατακλύσει το ίντερνετ αλλά η εφαρμογή τους περιορίζεται αποκλειστικά στην εικονική πραγματικότητα ανάγοντας την ψηφιακή ευαισθητοποίηση σε υπέρτατη συλλογική αρετή, το ηθικό διαβατήριο για να περιδιαβαίνεις με την συνείδησή σου αμόλυντη στο σύγχρονο, παγκοσμιοποιημένο χωριό.

Η Yaya φωτογραφίζει κάθε της στιγμή (ακόμα και όταν πρόκειται να φάει μια μπουκιά μακαρόνια μόνο για το κλικ και μετά την παρατάει), καθώς η αυταρέσκειά της στην κυριολεξία… πουλάει. Θα δεχτούν λοιπόν μια πρόταση να περάσουν κάποιες μέρες σε μια υπερπολυτελή θαλαμηγό που σουλατσάρει στα ελληνικά νησιά. Στο χλιδάτο σκάφος μεταξύ άλλων προυχόντων που δεν ξέρουν τι να κάνουν με τα λεφτά και τον χρόνο τους, βρίσκεται και ένας δισεκατομυριούχος Ρώσος, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που πλούτισε από παράνομο εμπόριο όπλων και παραπονιέται ότι τα κέρδη τους έχουν πέσει κατά 25% εξαιτίας παρεμβάσεων του ΝΑΤΟ, μια αλλοπρόσαλλη μεσήλικη γυναίκα που κυριολεκτικά διατάσσει όλο το προσωπικό να σταματήσει την βάρδιά του για ένα μισαωράκι ξεδώματος με βουτιά στη πισίνα προς τέρψη του θελήματός της λες και είναι οι γελωτόποιοι του βασιλιά και ο -για αρκετή ώρα αφανής- καπετάνιος του σκάφους, ένας αμερικανός μαρξιστής αλκοολικός που επιδίδεται σε μια αναμέτρηση ιδεολογικών τσιτάτων με τον Ρώσο καπιταλιστή ολιγάρχη, ο οποίος επαίρεται ότι υπήρξε κάποτε μονοπωλητής στο εμπόριο κοπριάς αποκαλώντας τον εαυτό του κυριολεκτικά «βασιλιά των σκατών»!

To 250 εκατομμυρίων γιοτ αλλά και ο πορφυρογέννητος μικρόκοσμος που βρίσκεται εντός του, θα υποστεί την τιμωρία για την αλαζονική συμπεριφορά και την προκλητική αδολεσχία του, με τους ανυποψίαστους συνδαιτημόνες μετά από μια δυνατή θύελλα να επιδίδονται σε ενα πανδαιμόνιο εμετών και κενώσεων, καταλήγοντας πνιγμένοι κυριολεκτικά μέσα σε αυτά αφού η φουρτουνιασμένη θάλασσα δεν σκαμπάζει από κατασκευασμένες αλήθειες.

To σουηδικό «Τρίγωνο της Θλίψης» δεν είναι ένα κάλεσμα για κοινωνική αφύπνιση αλλά ένα ταξικό ράπισμα (με το αριστερό χέρι) στην επικρατούσα μεγαλοαστική φολκλορική ελίτ που απολαμβάνει να βολεύεται σε μια ιδελογική ανυπαρξία εκεί όπου ο μόνος αυτοσκοπός είναι η διατήρηση και η διαιώνιση του κλειστού lobby της όσο και να ευαγγέλιζεται έναν κόσμο ίσων ευκαιριών. Μια ταινία καθαρά για την ταξική ανισότητα, την υποκρισία του πλουσίων που κάνουν φιλανθρωπίες για να αποφύγουν την τσουχτερή φορολόγηση αλλά και να πλαγιάζουν άνευ ενοχών στο χρυσοποίκιλτο μαξιλάρι τους. Όλοι οι χαρακτήρες «φωνάζουν» τραγικότητα από (ναυτικά) μίλια μακριά με την καρτουνίστικη και την απελπιστικά φαντασμένη τους εικόνα, η οποία όχι απλά θα δοκιμαστεί, όχι μόνο θα τσαλακωθεί αλλα θα λερωθεί κυριολεκτικά από όλη αυτήν την εσωτερικευμένη ενοχικότητα παράλογου πλουτισμού, μεταφρασμένη σε ξερατά.

Αιτία όλων αυτών, μια ισχυρή φουρτούνα που θα ξεσπάσει σε ένα δείπνο που έχει προετοιμαστεί εδώ και μέρες με την παρουσία του μπεκρή καπετάνιου, σε μια μακρά σεκάνς που θα ταρακουνήσει συθέμελα την μεγαλοαστική τάξη και κερασάκι στην τούρτα θα μπει μια απρόσμενη επίθεση πειρατών δυναμιτίζοντας την θαλαμηγό και μαζί με αυτή όλο το προνομιούχο, σαθρό οικοδόμημα που λέγεται σύγχρονος δυτικός πολιτισμός.

Το τρίτο και τελευταίο μέρος της ταινίας θα βρει τους ελάχιστους επιζώντες σε ένα νησί ως ναυαγούς μαζί με την καθαρίστρια (Abigail) του βυθισμένου πια σκάφους η οποία θα θέσει τους κανόνες, θα αντιστρέψει το παιχνίδι και θα ηγηθεί της ομάδας καθότι είναι η μόνη που ξέρει να ψαρεύει και να ανάβει φωτιά. Πλέον η κοινωνική διάρθωση έχει περάσει στα χέρια της φύσης όπου η ανάγκη επιβίωσης οργανικά είναι αυτή που θα επιλέξει τον πιο ικανό και η Abigail θα αναρριχηθεί αυτοστιγμεί στην κορυφή της πυραμίδας απαιτώντας τον σεβασμό (και τον θαυμασμό) αφού τώρα ολοι ξεκινάνε από μηδενική βάση και μόνο οι πιο ικανοί πρακτικά μπορούν να αποκαλούνται αρχηγοί. Εκεί που πλέον η ανταλλακτική αξία διαμορφώνει τις σχέσεις στην ιεραρχία της αγελαίας ομάδας που πλέον δομείται μητριαρχικά, η Abigail έχει το πλεονέκτημα του προσαρμοστικότερου και αυτό είναι κάτι που αναγκάστηκαν όλοι θα δεχτούν.

Ο κοινωνικός σχολιαστής, Östlund, σε τούτη τη ταινία δεν κρατιέται να φτύσει αλήθειες, να ξεράσει την υποκρίσια των μεγαλοαστών και να να τους εκθέσει δολοφονικά χωρίζοντας την ιστορία χωρικά (εστιατόριο, σκάφος, νησί) δημιουργώντας ωστόσο μια ανισοβαρή ποιοτική διαφορά (ειδικά στο υπερβολικά εκτενές σε διάρκεια δεύτερο μέρος). Φυσικά πάντα φέρνει την αίσθηση ότι κομίζει Γλαύκας εις Αθήνας, έχει τόσο ζήλο να καταδείξει αυτό που θέλει που φτάνει σε σημείο να γίνεται τόσο επεξηγηματικός σκοπεύοντας να διασφαλίσει ότι δεν θα βγει έστω και ένας θεατής από την αίθουσα που δεν κατάλαβε την αλληγορία ή ακόμα χειρότερα που τολμάει να μην έχει την ίδια άποψη με αυτόν, αφού ήδη φρόντισε να απεικονίσει τους καπιταλιστές επιβάτες τόσο μικρούς, ασήμαντους και γελοίους ώστε να μην υπάρξει περιθώριο οίκτου πόσο μάλλον διχογνωμίας.

Δικαίως θα πει ο γράφων, αλλά άλλο πράγμα η διαπιστωτική ακρίβεια και ορθότητα σε ένα θέμα που ας μην κοροϊδευόμαστε είναι σαν να κλέβεις εκκλησία καθώς εδώ μιλάμε για την υποκρισία του καπιταλισμού δηλαδή σαν να αναρωτιόμαστε αν αφοδεύουν οι αρκούδες στο δάσος και άλλο η σκηνοθετική και σεναριακή αμετροέπεια που ουσιαστικά είναι σαν να πριονίζει το κλαδί στο οποίο κάθεται για να περάσει το -κακά τα ψέμματα- όχι και ιδιαίτερα πρωτότυπο ηθικό δίδαγμα. Δυστυχώς και αυτή η ταινία όπως και οι δύο προηγούμενες έχουν το «σύνδρομο του πολλαπλού τέλους», με τον σκηνοθέτη να αρνείται να κλείσει την ταινία εν ευθέτω χρόνω με αποτέλεσμα να πλατειάζει στους διαλόγους και να επαναλαμβάνει τα ίδια πλάνα πέφτοντας στην παγίδα του λαϊκισμού.

Είναι άδικο να μην θαυμάσουμε όμως τον οξύνουν τρόπο που το αετίσιο του μάτι παρατηρεί κινηματογραφικά και στήνει την εύφλεκτη δράση και πώς αφοπλιστικά διαχειρίζεται τις μακρόσυρτες σεκάνς, ίδιον μεγάλου δημιουργού όπως συνηθίζεται από σκηνοθέτες που είναι ταυτόχρονα και σεναριογράφοι (βλέπε Paul Thomas Anderson, Quentin Tarantino, Asghar Farhadi), αλλά και την σιγουριά που αποπνέει το ντεκουπάζ του καθώς αρθρώνει μια ιδιάζουσα κινηματογραφική γλώσσα. Οι σκηνές του τελευταίου μέρους ισορροπούν σε ένα οριακό νήμα πολιτισμού και πρωτογονισμού όπου αποδομεί το ψευδεπίγραφο modus vivendi της σύγχρονης κοινωνίας και συμπληρώνει έναν φαύλο κυκλο ανθρώπινου πολιτισμού με ξεκαρδιστικές και τραγικές σκηνές με πολύ κυνικό αλλα και ανατομικό τρόπο που σοκάρει.

Ο δεύτερος Χρυσός Φοίνικας δικαίως αυτή τη φορά ανήκει στον Östlund και είναι ένα μεγάλο φαγοπότι, η βαθιά κρίση ταυτότητας που περνάει ο νεοφιλελευθερισμός και τα κλειστά κυκλώματα που διαφεντεύουν τις ζωές εκατομμυρίων, ένα στοίχημα που κάποτε ξεκίνησε ως μια ρωμαλέα φέρελπιν απάντηση στην κομμουνιστική λαίλαπα που ρηγμάτωσε και καταδίκασε στην απόλυτη εξαθλίωση λαούς. Τώρα που πρακτικά δεν υπάρχει κάποιο σοβαρό αντίπαλο ιδελογογικά δέος, δεν μπορεί να κρυφτεί πια πίσω από τα εγκλήματα των άλλων, ξέμεινε από δικαιολογίες, τα απόνερα (και σκατόνερα όπως μας έδειξε η ταινία) βγαίνουν στην επιφάνεια και η αδιανόητη ανισότητα δεν βρίσκει κάποιο πειστικό αφήγημα για την κατάντια της. Η διαρκώς καταρρέουσα Δύση έχει φτάσει στη δύση της και αρνείται να το παραδεχτεί…

Δείτε εδώ το trailer της ταινίας «Το Τρίγωνο της Θλίψης»: