Η έκθεση «Transformative Identities» προσκαλεί τους επισκέπτες να ξεκινήσουν ένα καθηλωτικό ταξίδι όπου θα γίνουν κοινωνοί της σύγκλισης διαφορετικών εικαστικών προσεγγίσεων, η καθεμία από τις οποίες προσφέρει μια ξεχωριστή εμπειρία και αφήγηση.

Μπορείτε να επισκεφθείτε την έκθεση σε δύο πόλεις της Κύπρου:

23 Ιουνίου 18:00 – Μεγάλα εγκαίνια στη Λεμεσό
MeMeraki, Ελλάδος 91

24-27 Ιουνίου (Ώρες Λειτουργίας 15:00-18:00)

30 Ιουνίου 18:00 – Μεγάλα εγκαίνια στην Πάφο
Minthis Gallery, Τσάδα

1 Ιουλίου – 1 Αυγούστου (Ώρες Λειτουργίας 15:00-18:00 και κατόπιν ραντεβού)

Είσοδος Ελεύθερη

Kείμενο για την έκθεση από τον επιμελητή, Δημήτρη Σπύρου

Transformative Identities
Jérôme Dupré la Tour | Στέλλα Καπεζάνου | Μιχάλης Παπαμιχαήλ | Olga Stein

Σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, οι άνθρωποι συχνά βρίσκονταν σε άβολες και δύσκολες καταστάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πρέπει να μετεγκατασταθούν είτε με τη βία είτε από επιλογή. Ο πόλεμος, η οικονομική ύφεση και η πανδημική κρίση έχουν καταστήσει τη μετανάστευση κύριο μέλημα σε ολόκληρη την Ευρώπη, την τελευταία δεκαετία. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν μεταναστεύσει σε άλλες χώρες για να επιβιώσουν και με την ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος.

Πώς προσαρμόζονται όμως στο νέο περιβάλλον; Ποιο είναι το κλειδί  για την επιβίωσή τους; Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, για να επιβιώσει, οι άνθρωποι  πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους και ουσιαστικά να μετασχηματίσουν την ταυτότητά τους. Σε κάθε νέο συγκείμενο, οι άνθρωποι δημιουργούν σταδιακά μια νέα εκδοχή του εαυτού τους, χωρίς ωστόσο να αποκόπτονται τελείως από την προηγούμενη ζωή τους. Μερικά στοιχεία παραμένουν ως ανάμνηση του παρελθόντος και χρησιμεύουν ως βάση για τη δημιουργία ενός νέου καλύτερου και ισχυρότερου εαυτού.

Για το 2023, οι τέσσερις προσκεκλημένοι καλλιτέχνες του Cyprus Art Villa Residency, Jérôme Dupré la Tour, Στέλλα Καπεζάνου, Μιχάλης Παπαμιχαήλ και Olga Stein, πραγματεύονται την ιδέα του μετασχηματισμού της ταυτότητας μέσα από το φάσμα της μετανάστευσης. Τα έργα που δημιούργησαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος αντικατοπτρίζουν τη μοναδική τους προσέγγιση και ερμηνεία της διαδικασίας επαναπροσδιορισμού που βιώνουν οι μετανάστες. Το διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, οι εμπειρίες και οι καλλιτεχνικές πρακτικές των τεσσάρων καλλιτεχνών παρέχουν στους θεατές ενδιαφέρουσες οπτικές σχετικά με τις αξίες και τις πολλαπλές πτυχές της μετανάστευσης. Ακόμη και τα αντικείμενα και τα υλικά, που χρησιμοποιούνται για τα νέα έργα, υφίστανται μια διαδικασία μεταμόρφωσης, αποκτώντας νέες ταυτότητες και αξίες μέσω της καλλιτεχνικής πρακτικής.

Ο Jérôme Dupré la Tour εστιάζει στο στοιχείο του νερού, τη θάλασσα, την οποία πρέπει να διασχίσουν πολλοί μετανάστες. Χρησιμοποιώντας την τεχνική του κυανοτύπου, δημιουργεί μια σειρά πορτρέτων ανθρώπων που δεν έχουν υπάρξει ποτέ, ως φόρο τιμής στα άγνωστα πρόσωπα που εμπλέκονται στη μετανάστευση και σε αυτούς που χάθηκαν προσπαθώντας να διασχίσουν τη θάλασσα. Για να υπογραμμίσει το στοιχείο του τυχαίου και της ανωνυμίας, χρησιμοποίησε ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης που δημιούργησε αυτά τα πρόσωπα συνδυάζοντας χαρακτηριστικά ατόμων που εμπλέκονται στη μετανάστευση, είτε πρόκειται για μετανάστες, αστυνομικούς, πολιτικούς ή διακινητές.

Αυστηρά συνδεδεμένα με τη θάλασσα, τα πρόσωπα είναι τυπωμένα σε βότσαλα που ο ίδιος μάζεψε από τις ακτές της Κύπρου και παρουσιάζονται σε μια λίμνη νερού, εντός της έκθεσης, ως ενθύμιο για όλους τους   ανθρώπους που διέσχισαν τη θάλασσα για μια καλύτερη ζωή. Εκτός από αυτό το έργο, μια σειρά από τυπωμένα με κυανοτυπία υφάσματα που θυμίζουν σημαίες ή πανιά. Πάνω τους ο καλλιτέχνης τύπωσε αντικείμενα τα οποία ξέβρασε η θάλασσα, ως απομεινάρια της μετάβασης στη νέα γη. Ωστόσο, η ταυτότητα των ίδιων των αντικειμένων έχει μεταμορφωθεί μέσω της πρακτικής του καλλιτέχνη, οποίος τα μετέτρεψε από σκουπίδια σε αφηρημένα καλλιτεχνικά  στοιχεία δίνοντάς τους μια νέα ύπαρξη.

Η Στέλλα Καπεζάνου ασχολείται με τη γυναικεία ενδυνάμωση και συγκεκριμένα την κατάρριψη των στερεοτύπων του δυτικού κόσμου για τις έγχρωμες γυναίκες και την απεικόνισή τους. Ειδικά, οι μαύρες μετανάστριες έχουν τύχει άνισης μεταχείρισης στις δυτικές κοινωνίες όλα αυτά τα χρόνια. Επηρεασμένη από την κουλτούρα του «Black Girls Matter», η Καπεζάνου επαναπροσδιορίζει τα στυλιστικά στερεότυπα του μαύρων γυναικών και τα μετατρέπει σε χαρακτηριστικά γυναικείας ταυτότητας.

Ως εκ τούτου, δημιουργεί μια σειρά από πίνακες που απεικονίζουν μέρη του σώματος και στιλιστικά χαρακτηριστικά μαύρων γυναικών, τα οποία οι ίδιες έχουν επιλέξει για να διαπράξουν τη δική τους ισχυρή ταυτότητα. Επιπλέον, η καλλιτέχνης χρησιμοποιεί ως φόντο των έργων της ένα κοινό μοτίβο της Καλιφόρνια, που αποτελείται από φοίνικες οι οποίοι μεταφέρθηκαν στις δυτικές πολιτείες από έγχρωμους σκλάβους των Αμερικανικών αποικιών.

Με αυτόν τον τρόπο, η Καπεζάνου χλευάζει την ιδέα του Καλιφορνεζικου ονείρου, που στην πραγματικότητα δημιουργήθηκε από τους μαύρους σκλάβους για τους λευκούς προνομιούχους. Μέσα από τα έργα της σχολιάζει την πλάνη της λευκής ανωτερότητας και αστειεύεται με τη στερεοτυπική εικονογραφία των μαύρων γυναικών. Ως εκ τούτου, τα έργα της επανατοποθετηθούν τις μαύρες γυναίκες και γενικά τις μετανάστριες στο πλαίσιο των δυτικών κοινωνιών και αποτελούν μια χειρονομία ατομικισμού, ενδυνάμωσης και αυτοδιάθεσης.

Ο Μιχάλης Παπαμιχαήλ τονίζει τον πολιτικό και κοινωνικό αντίκτυπο της μετανάστευσης. Η καλλιτεχνική του πρακτική συνδέεται μέσα από έναν ιστό πολιτικών υπαινιγμών και ψίθυρων μιας κοινωνικής γλώσσας. Ομοίως, τα πρόσφατα έργα του, μέσα από έναν παράλληλο μετασχηματισμό των αντικειμένων, σχολιάζουν τη νέας κοινωνικοπολιτική κατάσταση που έχει διαμορφώσει η μετανάστευση και της αλλαγής της ταυτότητας των μεταναστών σε αυτό το πλαίσιο.

Μια γλυπτική βαλίτσα ξεδιπλώνεται και απλώνεται στο πάτωμα του εκθεσιακού χώρου, παραπέμποντας όχι μόνο στις παλιές αποσκευές που φέρνουν οι μετανάστες μαζί τους γεμάτες με τα πιο πολύτιμα αντικείμενα από τη χώρα τους, αλλά και στον φανταστικό και πραγματικό χώρο που χρειάζεται κάποιος να κοιμηθεί στο πάτωμα. Ενώ παράλληλα, το καφέ χρώμα του γλυπτού θυμίζει το χαρτόνι που χρησιμοποιούν οι άστεγοι για να κοιμηθούν. Για το δεύτερο έργο του, ο Παπαμιχαήλ παίρνει ένα συνηθισμένο αντικείμενο, αυστηρά συνδεδεμένο με την επιβίωση των μεταναστών, και το ανάγει σε έργο τέχνης, όπως ακριβώς τα Ready-mades του Marcel Duchamp.

Η τσάντα που χρησιμοποιούν οι deliveries, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι μετανάστες, για να μεταφέρουν τρόφιμα γίνεται σύμβολο επιβίωσης. Η συγκεκριμένη τσάντα, όχι μόνο μεταφέρει τρόφιμα, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση των ανθρώπων, αλλά είναι επίσης το μέσο μέσω του οποίου οι μετανάστες κερδίζουν την δική τους επιβίωσή.

Αυτό το πολύπλευρο έργο αποτελείται από μια σειρά φωτογραφιών και ένα «γλυπτό». Οι φωτογραφίες σε φυσικό μέγεθος παραπέμπουν στις τσάντες των πιο γνωστών εταιρειών διανομής τροφίμων στην Κύπρο, ενώ για το γλυπτό ο καλλιτέχνης δημιούργησε τη δική του τσάντα. Με μια χειρονομία μεταμόρφωσης, ο Παπαμιχαήλ μετατρέπει τις τσάντες μεταφοράς τροφίμων από κάτι ευτελές σε έργο τέχνης υψηλής αξίας που αξίζει να το δεις. Πάνω στην εκθεσιακή προθήκη, ο καλλιτέχνης τοποθέτησε μια τσάντα με το επαναλαμβανόμενο λογότυπο «Just Come», το οποίο λένε οι πολιτικοί και άλλοι αξιωματούχοι στους μετανάστες, για να τους πείσουν να έρθουν, χωρίς όμως συγκεκριμένο κοινωνικό ή πολιτικό σχέδιο.

Η Olga Stein, βαθιά επηρεασμένη από τη μετανάστευση των κατοίκων της χώρας της, αποτίει φόρο τιμής στην Ουκρανική της κληρονομιά και δημιουργεί ένα σύνολο έργων που αναφέρεται στην πατρίδα της, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε πόλεμο. Για την Ουκρανία, ως έναν από τους κύριους παραγωγούς δημητριακών στον κόσμο, το ψωμί έχει πολλαπλές πολιτιστικές έννοιες και συνδέεται αυστηρά με την εθνική ταυτότητα των πολιτών. Άλλωστε, το ψωμί αποτελεί το κύριο στοιχείο κάθε διατροφής σε όλο τον κόσμο και ως εκ τούτου  αναφέρεται στην επιβίωση, ενώ φέρει μια σειρά από θρησκευτικές χροιές. Επηρεασμένη από αυτές τις ιδέες, δημιουργεί μια σειρά έργων που θα μπορούσαν επίσης να θεωρηθούν ένα συμπαγές και αδιαίρετο σύνολο.

Στην αρχή, ένας μαύρος καμβάς, στον οποίο δημιουργεί αφηρημένες φόρμες χρησιμοποιώντας ψωμί, το οποίο στη συνέχεια βάζει σε μια γυάλινη προθήκη σαν τα απομεινάρια μιας μάχης, που στην πραγματικότητα είναι μια εσωτερική μάχη που περνάνε όλοι οι μετανάστες για να επαναπροσδιορίσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Για εκείνη, το μαύρο από το κάρβουνο χρώμα της επιφάνειας παραπέμπει στις απώλειες του πολέμου που προσπαθεί να σβήσει με το ψωμί, με μια θεραπευτική χειρονομία μέσα από παραδοσιακές αξίες και βαθιές πολιτιστικές ιδέες. Η διατήρηση της Ουκρανικής ταυτότητας  είναι ζωτικής σημασίας για εκείνη, όπως και για κάθε μετανάστη που θέλει να διατηρήσει ζωντανές τις παραδόσεις της πατρίδας της. Εξάλλου, η πράξη του σβησίματος στη μαύρη επιφάνεια, σε μια προσπάθεια να αποκαλυφθεί κάτι πολύτιμο, θυμίζει τη διαδικασία   αποκατάστασης παλαιών εικόνων και πινάκων ζωγραφικής, που γνωρίζει καλά η Stein.

Επιπλέον, η καλλιτέχνης δημιούργησε μια σειρά από γλυπτά, μετατρέποντας το ψωμί σε καλλιτεχνικό υλικό για το σχηματισμό παιδικών παιχνιδιών. Ωστόσο, τα παιχνίδια δεν είναι χρηστικά, αλλά τοποθετούνται σε μεταλλικές ράβδους θυμίζοντας μνημειώδεις στήλες για σημαντικές στιγμές, ανθρώπους και αξίες. Οι επισκέπτες καλούνται να περάσουν μέσα από αυτά τα γλυπτά και να κινηθούν μαζί τους, εγκαθιδρύοντας μια νέα μορφή επικοινωνίας με τις αξίες που αυτά εκφράζουν.

Το τελευταίο της έργο αναφέρεται στη συγκομιδή που είναι τόσο συνδεδεμένη με την ουκρανική παράδοση και ένα κοινό θέμα στην ιστορία της ζωγραφικής μετά τον 19ο αιώνα. Για εκείνη η απεικόνιση της συγκομιδής και των ανθρώπων που   σχετίζονται με αυτήν, είναι ένας τρόπος να θυμάται τις παραδόσεις και την ιστορία της χώρας της. Ως εκ τούτου, η Stein, μέσα από τα έργα της, δημιουργεί μια νοητή ιστορία για τις πολιτιστικές παραδόσεις που κουβαλά ο καθένας μαζί του/της, μεταμορφώνοντας παράλληλα την ταυτότητά του/της σε πολλαπλά πλαίσια.