Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
Η νέα δουλειά του Βαγγέλη Ρήνα με τίτλο «Πνοές» στην Γκαλερί Σκουφά φαίνεται να συνδυάζει την τέχνη με τη μαγευτική ατμόσφαιρα του φυσικού κόσμου και της ιστορίας. Ο καλλιτέχνης, αντλεί έμπνευση από το Βασιλικό Δάσος Τατοΐου, ένα μέρος γεμάτο ιστορία και συμβολισμό. Τα έργα του, που απεικονίζουν γυναικείες φιγούρες, φανερώνουν την έντονη σύνδεση του Ρήνα με τη φύση και τη γυναικεία μορφή.
Η αναφορά στο κατερειπωμένο και εγκαταλελειμμένο Βασιλικό Κτήμα προσθέτει μια αίσθηση παρακμής και έρημης μεγαλοπρέπειας, όπου οι τάφοι των βασιλέων και των πριγκίπων φαντάζουν σαν μνημεία ενός άλλου κόσμου. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα μοντέλα του καλλιτέχνη, βασίλισσες και πριγκίπισσες, ενισχύουν τη σύνδεση της τέχνης του με την ιδέα της βασιλικής μεγαλοπρέπειας και της ανθρώπινης ψυχής. Αυτή η δημιουργική διαδικασία αποτυπώνει μια μεταφυσική αίσθηση μέσα από την ανθρώπινη αισθησιακή μορφή. Σε αντίθεση με την εξπρεσιονιστική διάθεση, ο ζωγράφος έχει επηρεαστεί ψυχικά από τις καταστροφικές φωτιές που ρήμαξαν τον βιότοπο της Πάρνηθας, γεγονός που δεν αφήνει να φανεί στους πίνακές του.
Η ιστορικός της τέχνης- τεχνοκριτικός, Οfficier des Arts et Lettres, Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν αναφερόμενη στην δουλειά του καλλιτέχνη γράφει μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: “… Χαρισματικά σε ποίηση μετουσιώνεται, εδώ, η όποια οπτική μας εντύπωση και αντίστροφα, προσφέροντας μας έναν πρωτόγνωρο εικαστικό άθλο, κάθε φορά. Και αυτό, επειδή κάθε κοινότυπο όριο ανάμεσα στην εικαστική έκφραση, στην ποίηση και στον ερωτισμό έχει ‘όντως ‘μετουσιωθεί σε μίαν άυλη “Πνοή”.”
Η χορογράφος Δάφνη Αντωνιάδου αναφέρει για την εν λόγω θεματική: «Ερωτισμός όπως λέμε παιχνίδι της φύσης, ως η πιο απλή και ιερά ολοκληρωμένη κίνηση. Τα βράδια της άνοιξης όταν ο ύπνος αδυνατεί να έρθει βρισκόμαστε εκεί, μέσα σε έναν υποβρύχιο κήπο, σε ένα τοπίο που αναπνέει μαζί μας. Το βουνό ανοίγει την αγκαλιά του και μας τυλίγει σε μια σιωπηλή συμφωνία· …Ο ερωτισμός της ελληνικής άνοιξης είμαστε εμείς, η υγρασία της γης, η σιωπή πριν το θρόισμα των φύλλων, η αφή της παλάμης πάνω σε μια άλλη επιφάνεια, ζεστή, γνώριμη. Είμαστε υπεύθυνες για την πασχαλινή αναγέννηση, για την ροή της γης, για το ρίζωμα και το άνθισμα. Το όνειρο γυρισμένο σε φιλμ με παράξενο ρυθμό, μυρίζει μέλι.»
Εμείς, συναντήσαμε τον καλλιτέχνη στο στήσιμο της έκθεσης και μιλήσαμε για τη νέα του δουλειά.
-Βαγγέλη, ποια είναι η σχέση σου με την ποίηση;
-Η ποίηση ξυπνάει την εσωτερική μας φωνή, όπως άλλωστε και η ομορφιά της φύσης. Οι στίχοι και οι λέξεις των ποιημάτων αποτυπώνουν το συναίσθημά μας, τον τρόπο που επιλέγουμε να ζούμε, το πώς μας επηρεάζουν όσα μας συμβαίνουν και ποιος είναι ο αντίκτυπός τους στη ζωή μας. Με λίγες ή πολλές λέξεις, υπαινικτικά ή άμεσα, η ποίηση μας καθοδηγεί στον εσώτερο εαυτό μας.
-Ποια ποιήματα αισθάνεσαι ότι σε αγγίζουν;
– Ο Σολωμός είναι τόσο τρυφερός, αλλά διαβάζοντας τα πρωτόλεια ποιήματα της εικοσάχρονης κόρης μου, της Αναστασίας, καταλαβαίνω ότι η γενιά της δεν θα συμβιβαστεί εύκολα, αγωνίζεται με σοφία, κουράγιο και πίστη στον Άνθρωπο, όπως σίγουρα δεν το έκανε η δική μου η γενιά. Την ίδια πίστη στον άνθρωπο διατρανώνει πολλές γενιές πίσω και η Μελισσάνθη, φιλολογικὸ ψευδώνυμο της ποιήτριας,Ἤβης Κούγια-Δασκαλάκη. Η “Μελισσάνθη” διατρανώνει την πίστη της στον άνθρωπο, ενώ ο Σολωμός είναι τόσο τρυφερός στην προσέγγισή του.
-Τι ρόλο παίζει ο έρωτας στην έμπνευσή σου; Ποιο ποίημα εκφράζει καλύτερα τα συναισθήματα σου;
-Κάθε πράξη δημιουργίας εμπεριέχει τον σπόρο της αγάπης. Η ζωή όμως, είναι η ύψιστη πράξη αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο. Τέτοιον έρωτα προς εμάς δεν μπορεί να τον χωρέσει ο νους μας. Αδιανόητος και ακατάληπτος ο Θείος έρωτας, φτάνει στην ταπείνωση και στη θυσία. Καμιά φορά έρχεται από ψηλά μια κλωστίστα και σαν δροσερή πνοή μας γεμίζει την καρδιά με εικόνες και συναισθήματα. Παράλληλα με αυτό όμως, πάντα έρχεται και το τίμημα. Έρωτας και θυσία πάνε παρέα. Το τροπάριο της Κασσιανής γεννάει τις σκέψεις αυτές.
-Γιατί επέλεξες τον τίτλο «Πνοή» για την τελευταία σου δουλειά;
-Όλα ανασαίνουν γύρω μας. Ακόμα και τα κρυφά, ακόμα και το παρελθόν αναπνέει. Όλα λένε την ιστορία τους, αν μπορείς να τα ακούσεις. Είναι η πνοή του Θεού.
-Από ποια σημαντικά έργα έχεις επηρεαστεί στη νέα σου δουλειά;
-Η αλήθεια είναι ότι όλοι θαυμάζουμε τους ιμπρεσιονιστές για την λαμπερή απόδοση της φύσης και το παιχνίδι του ήλιου πάνω σε φύλλα, αντικείμενα και ανθρώπους. Η διάθεση είναι ανάλαφρη και ξένοιαστη και το χρώμα γεμίζει τις αισθήσεις.
Η παρέα των κοριτσιών – χορευτριών στο δάσος παίρνει χορογραφικές πόζες. Μέσα στην ελευθερία τους, διαμορφώνεται μια τελετουργία εικόνας και μια αίσθηση μεγαλοπρέπειας και ιερότητας.
Μου έρχεται στο μυαλό ένας γνωστός πίνακας και ξεκινά μια άλλη ανάγνωση της ανοιξιάτικης βόλτας στο δάσος.
Ο “Θάνατος του Μαρά” του Νταβίντ. Ο Νταβίντ αποτυπώνει τον Μαρά σε μια σχεδόν αγιογραφική στάση, καθώς βρίσκεται μέσα στο μπάνιο του, με το αίμα του να έχει χυθεί στο νερό.
Αρχίζω να υποψιάζομαι ότι τα ζωγραφικά έργα με τα κορίτσια στη φύση που θα ακολουθήσουν, θα είναι μια βουτιά στο υποσυνείδητο.
Κάθε πράξη δημιουργίας εμπεριέχει τον σπόρο της αγάπης
–Τι έργα μας παρουσιάζεις αυτές τις μέρες στην έκθεσή σου στην Γκαλερί Σκουφά;
-Υπάρχουν μικρά σχέδια, γρήγορα, με μια τεχνική μελανιού και μολυβιού, ακουαρέλες και λάδια σε καμβά. Τα γυναικεία σώματα, που αγκαλιάζουν με τρόπο ιδιαίτερο έχουν τον πρώτο ρόλο.
Το δάσος γίνεται ένα αόρατο σκηνικό, ένα κουκούλι τις περισσότερες φορές. Είναι περισσότερο σαν μουσική υπόκρουση παρά σαν εικόνα.
-Ποια είναι η γνώμη σου για το εικαστικό γυμνό;
-Ένα γυμνό στη ζωγραφική γίνεται βιβλίο, κάμπος και δάσος, δρόμος και πόλη, βουνό και θάλασσα.
-Ποιος είναι ο εικαστικός διάλογος του ερωτισμού με την ελληνική φύση;
-Βάζω νεαρά σώματα μέσα σε μια ιδεατή και ρεαλιστική απεικόνιση του δάσους. Είναι περισσότερο όνειρο, παρελθόν και παρόν, σε έναν χώρο που έχει μια πολύ βαθιά ιστορία.
Όλος ο ελληνικός χώρος είναι φορτισμένος με ιστορία, αλλά ειδικά η Αττική. Λίγο πιο κάτω είναι ο τύμβος του Σοφοκλή, το Τατόι με τη σύγχρονη ιστορία του, όπου μπορείς να δεις ακόμα τις πηγές που πότιζαν την Αθήνα μέχρι πριν από λίγο. Νερό που πίναμε κι εμείς, πριν τις καταστροφικές φωτιές που ρήμαξαν τον βιότοπο της Πάρνηθας.
-Μίλησέ μας για το φως και το χρώμα στα τελάρα σου.
-Τα φύλλα και το φως φτιάχνουν σκιές πάνω στα σώματα. Οι κοπέλες αποκοιμιούνται πάνω στα φύλλα ή στην παλιά καρέκλα που βρέθηκε εκεί, και ένα χέρι πλησιάζει απαλά να χαϊδέψει, σαν να ζηλεύει το φιλτραρισμένο χάδι του ήλιου.
-Στα τελευταία σου έργα, αντιλαμβανόμαστε ότι δούλεψες με έντονη συναισθηματική φόρτιση. Πώς βλέπεις το αθηναϊκό κοινό να ανταποκρίνεται; Πιστεύεις ότι διατηρούμε το ρομαντισμό μας μέσα στην πολύβουη καθημερινότητα;
-Όταν βλέπω τα βίντεο της κόρης μου, πιστεύω στην ευαισθησία ξανά. Παντού υπάρχει ρομαντισμός. Ο φόβος για το ωραίο είναι μια νέα αρρώστια, ένας νέος ιός. Υπάρχει όμως αντίδοτο: είναι η ίδια η ζωή. Η αλήθεια είναι ότι σε κάθε έκθεση το απολαμβάνω και το χαίρομαι. Είναι όμορφο να έχεις ένα κοινό που το εκτιμάς, σε εκτιμά και σε σέβεται.
-Ποια είναι η γνώμη σου για τη σύγχρονη εννοιολογική τέχνη;
-Στην εννοιολογική τέχνη, η ιδέα και η έννοια έχουν πρωταρχικό ρόλο. Οι αισθητικές αξίες που υπάρχουν σε κάθε είδος τέχνης δεν είναι το ζητούμενο εδώ, ή τουλάχιστον δεν είναι ο κύριος στόχος. Το μήνυμα που “πρέπει” να περάσει είναι πιο σημαντικό από την υλική μορφή του έργου.
Όλα αυτά ως θεωρία. Πίσω από αυτό, όμως, νομίζω ότι ελλοχεύει η ανάγκη του διεθνούς κόσμου της τέχνης, ακόμα κι αν αποστρέφονται την εμπορικότητα, να επωφεληθούν οικονομικά. Δεν γίνεται διαφορετικά, κι ας διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους ότι δεν ενδιαφέρονται.
Οι καλλιτέχνες θα δημιουργήσουν, οι συλλέκτες θα επενδύσουν, τα μουσεία θα τροφοδοτηθούν από τους συλλέκτες-χορηγούς, οι επιμελητές θα οργανώσουν, οι τεχνοκριτικοί θα γράψουν, θα πληρωθούν κι έτσι η μηχανή θα δουλέψει για το καινούργιο είδος τέχνης.
Τίποτα δεν είναι μεμπτό σε όλα τα παραπάνω· είναι μια συγκεκριμένη διαδικασία που ισχύει για κάθε μορφή τέχνης. Υπάρχει, όμως, και μια άλλη πτυχή, λίγο ύπουλη, καθώς η συγκεκριμένη τέχνη γίνεται το μέσο για κατευθυνόμενες ιδέες και απόψεις της εκάστοτε εξουσίας, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τον θεατή.
Μέσω της θεωρητικής ανάλυσης, που είναι απαραίτητη για να τεκμηριωθεί αυτό που θέλει να “πει” το εννοιολογικό έργο τέχνης και που δεν γίνεται αντιληπτό από τον θεατή, του δείχνουν πώς είναι πολιτικά ορθό να “βλέπει” και πώς να σκέφτεται τελικά.
Αν, ως καλλιτέχνης, δεν “μιλήσεις” για το μεταναστευτικό, για την καταπίεση της γυναίκας, για την κοινωνική δυστυχία, τα προσωπικά αδιέξοδα, την έλλειψη αλληλεγγύης και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, τον θρησκευτικό φανατισμό, την πείνα και την εξαθλίωση των συνανθρώπων, αλλά με συγκεκριμένο τρόπο, δεν είσαι “ευαισθητοποιημένος”, αλλά παρωχημένος.
Φοβάμαι ότι η ελευθερία είναι φαινομενική και υπόκειται σε κέντρα που υπαγορεύουν και προωθούν τον τρόπο που θα γίνονται πλέον τα έργα και το περιεχόμενό τους.
Ο καλλιτέχνης μετατρέπεται σταδιακά σε ένα εργαλείο, χωρίς να βάζει τη δική του πνοή, αφού οποιαδήποτε άλλη έκφραση της δικής του αισθητικής θα τον απομονώσει. Γι’ αυτό πλέον δεν ξεχωρίζεις αν ένας καλλιτέχνης είναι Αμερικανός, Κινέζος ή Έλληνας.
Μπορείς να εκφράζεσαι για τον πανανθρώπινο πόνο, αλλά δεν φαίνεται από ποιο γεωγραφικό πλάτος της γης και με ποια γονίδια τον προσεγγίζεις.
Ακόμη και τα εθνικά και ιδιωτικά μουσεία, ως φορείς της τέχνης, μόνο ελεύθερα δεν είναι πλέον, γιατί ακολουθούν συγκεκριμένες ιδεολογικές εντολές. Εκθέτουν έργα που είναι σχηματοποιημένα δελτία ειδήσεων, χωρίς να βοηθούν τον θεατή να εμβαθύνει.
Η εννοιολογική τέχνη είναι ένα πολύ βολικό όχημα για τη χειραγώγηση του κοινού.
-Σε ποια μεγάλη συλλογή ή μουσείο θα ήθελες να υπάρχουν έργα σου;
-Ζωγραφίζω γιατί απλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Το να φαντάζομαι τα έργα μου σε μουσεία μου μοιάζει αλλόκοτο. Παρόλα αυτά, έχει τύχει να “δω” έργο μου με τη φαντασία μου σε μουσείο, όχι από φιλοδοξία, αλλά σαν προαίσθημα… και έγινε.
Αναφέρομαι στην μόνιμη έκθεση του γλυπτού-εγκατάστασής μου στην καινούργια όπερα του Πεκίνου, πριν 14 χρόνια, ως απόρροια της έκθεσης που έκανα στην Εθνική Πινακοθήκη της Κίνας στο Πεκίνο το 2010. Αυτό με γεμίζει δύναμη και κουράγιο.
-Πώς βλέπεις την αγορά της τέχνης στην Ελλάδα;
-Η χώρα μας είναι μια μικρή αγορά, όμως πολλοί νέοι άνθρωποι αγοράζουν και κάνουν συλλογές. Αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο.
-Μελλοντικά σχέδια;
-Έχω ήδη έτοιμη μια έκθεση διαφορετική από αυτή, με μεγάλα έργα και άλλο περιεχόμενο και τεχνοτροπία.
Info έκθεσης
Βαγγέλης Ρήνας «Πνοή»
Γκαλερί Σκουφά
Σκουφά 4, Αθήνα 106 73
Εγκαίνια: Πέμπτη 3 Απριλίου 2025, στις 19:30 – 21:30
Διάρκεια έκθεσης: 3 Απριλίου – 3 Μαΐου 2025
