Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Τόσο η χαρισματική προσωπικότητα, όσο και τα διαχρονικά έργα του Βαγγέλη Ρήνα έλκουν μυστηριακά τον φιλότεχνο θεατή. Καλλιτέχνης με ανεξίτηλη εικαστική γραφή, μαθητής του Δ.Κοκκινίδη και του Θ. Εξαρχόπουλου, ανήκει στην γενιά των νεότερων δημιουργών που στρέφονται με επιτυχία στις υπερβατικές αναζητήσεις συνδυάζοντας άρτια στοιχεία του εξπρεσιονισμού και του ρεαλισμού. Εικαστικές παραστάσεις με διαρκή εγρήγορση, κινητικότητα και εναλλαγή συνθέτουν τη μαγική οπτική μας περιπέτεια.

Ατμόσφαιρα ” κατοικημένη” από ένα πνεύμα ανείπωτο με διαύλους μεταφυσικής επικοινωνίας με τον θεατή χαρακτηρίζει τη δουλειά του εικαστικού, η Ιστορικός Τέχνης και συγγραφέας Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου –Ρογκάν.

Ο σπουδαίος Liu Dawei έγραψε για τον καλλιτέχνη: “Ο Ρήνας, γιός του Αιγαίου έχει μάτια καθαρά σαν τα νερά του πελάγους, καρδιά γεμάτη αγάπη βαθιά και πολύχρωμη για τον ουρανό και τη γη, για τη θάλασσα για τα άστρα, για τα σύννεφα, για τη ζωή για τα καράβια…καθώς και για τη μακρινή και απέραντη Ανατολή. Η αγάπη του αυτή ξεπερνάει χρόνο και τόπο, είναι αγνή και πολύτιμη σαν άγγελος κατελθών στη γη. Έτσι υπερβαίνει τους κανόνες της τέχνης εισερχόμενης σε ένα περιβάλλον απελευθερωμένο από το Εγώ.

Εκθέσεις στην Ευρώπη, στην Κίνα και στην Αμερική σηματοδότησαν τη λαμπρή του πορεία. Όσο για τη δραστηριότητά του στη Νέα Υόρκη, η τύχη παίζει καθοριστικό ρόλο την καριέρα του γνωρίζοντας έναν φιλότεχνο συλλέκτη που του παραχωρεί ένα Βικτωριανό κτίριο στο Μανχάταν για ατελιέ.

-Βαγγέλη, έχεις μια διαπρεπή καριέρα παγκοσμίως και έχεις δουλέψει και αγαπηθεί πολύ παγκοσμίως. Με τον ίδιο τρόπο επιλέγεις θεματολογία και δουλεύεις έργα που προορίζονται για το κοινό της Ευρώπης, της Ασίας ή της Αμερικής;

-Να είσαι ο εαυτός σου σε κάθε έκθεση, οπουδήποτε και αν δείχνεις την δουλειά σου, αυτό είναι το ζητούμενο.

Πολύ σημαντικό όμως για μένα είναι το πώς γεννιέται το έργο. Γεννιέται από τα ερεθίσματα. Τα ερεθίσματα και οι προκλήσεις, γεννούν εικόνες, δίνουν λύσεις σε προβλήματα και ιδέες αναδύονται και ζητούν υλοποίηση.

Στην Αμερική και στην Κίνα, πραγματοποίησα ατομικές και ομαδικές εκθέσεις με έργα ζωγραφικής και γλυπτικής και κάποιες από αυτές «γεννήθηκαν» εκεί.

Στην Αμερική αλλά και οπουδήποτε αλλού, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση σου ως καλλιτέχνης, είναι να μπορέσεις να αφομοιώσεις την σύγχρονη κουλτούρα. Ζεις και περιπλανιέσαι καθημερινά μέσα στα μουσεία και στις γκαλερί όπου βλέπεις τα πάντα.

Φυσικά και στην Κίνα τα πράγματα είναι το ίδιο για τους σύγχρονους καλλιτέχνες, όμως υπάρχει ένα βάθος πολιτιστικής κληρονομιάς πολύ μεγάλο που δεν μπορείς να το αγνοήσεις. Και αυτό ακριβώς είναι και η διαφορά.

Κάθε έκθεση είναι μια προσφορά. Σε κάθε έκθεση εισπράττεις μια μεγάλη ανταπόδοση από τον τόπο και τους ανθρώπους του. Αυτός είναι ο άξονας μου.

-Πάντα μιλάς με δέος και αγάπη για την Κίνα. Ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με τη χώρα και το φιλότεχνο κοινό της;

-Πολλές φορές νοιώθουμε να μας καλεί ένας τόπος. Ίσως έχουμε στα γονίδια μας το ταξίδι και την περιέργεια. Ίσως τελικά μάς έλκει η φαντασία μας. Κάποιες φορές το πείσμα.

Σκέφτομαι καμιά φορά πως είμαστε σκαριά που αναζητούν άγνωστες θάλασσες, τόπους και ανθρώπους. Κάτι τέτοιο συνέβη και σε μένα.

Θέλω να πω πως το άγνωστο μπορεί να ανασύρει από εμάς έναν άλλο εαυτό.

Ίσως η επιλογή να γυρίσω την πυξίδα προς την ανατολή στα μέσα του 2000, ήταν κάτι σαν τρελή ιδέα. Η χώρα αυτή είναι χαοτική, με την έννοια των μεγεθών. Άπειροι οι καλλιτέχνες και παρά πολύ οι σημαντικοί καλλιτέχνες. Αναρωτιόμουν αν θα είχε νόημα μια δικιά μου παρουσία σε όλο αυτό. Όμως το δύσκολο πρέπει να είναι ο στόχος, η κατάκτηση δηλαδή της γνώσης. Και αυτή η χώρα έχει να σου δώσει τόσα πολλά, που χρειάζονται πολλές ζωές για να τα δεις αλλά και να τα κατανοήσεις.

Κάπως έτσι ξεκινάει το ταξίδι μου για εκεί… Μπορείτε να το πείτε και έρωτα!

Μια ιδέα για μια μεγάλη έκθεση για το μέλλον άρχιζε να σχηματίζεται το 2006.

Τα μουσεία εντυπωσιακά και το κοινό εξοικειωμένο με τις καλές τέχνες.

Κάνω επαφές με καλλιτέχνες και φιλίες με ανθρώπους που έχουν τη διάθεση, τη δύναμη και τον ενθουσιασμό να βοηθήσουν. Η πλευρά της κινεζικής πρεσβείας στάθηκε καθοριστική. Εκεί το «μόνος», δεν σημαίνει τίποτα.

Η αλληλεπίδραση των πράξεων μας είναι ένα κουβάρι δυσδιάκριτο

-Στην Κίνα φιλοτέχνησες και ένα εξαιρετικό και σπάνιο έργο με το οποίο έδειξες ιδιαίτερη κοινωνική ευαισθησία χαράζοντας λέξεις στο πάνω μέρος. Μου έκανε εντύπωση η μεγάλη αγάπη και το ενδιαφέρον του κινεζικού λαού για τη δουλειά σου.

-Ένοιωσα την ανάγκη να μιλήσω στην γλώσσα του λαού αυτού, εννοώ να μπορέσω να πλησιάσω την κινεζική ψυχή. Αυτό βέβαιά αν το πείτε σε κινέζο, θα βάλει τα γέλια.. έστω και αν δεν σας το δείξει, δηλαδή θα το θεωρήσει αφέλεια.

Αυτές τις σκέψεις είχα λίγο πριν ολοκληρώσω τα έργα στην πρώτη μου ατομική έκθεση στο Πεκίνο, που με οδήγησαν να επιλέξω το γλυπτό – πλοίο καράβι – μουσικό όργανο, σαν την γέφυρα μεταξύ ελληνικής και κινεζικής ψυχής.

Είχα περάσει από την Επιτροπή του Κινεζικού Υπουργείου Πολιτισμού και οι πόρτες της Πινακοθήκης ήταν πλέον ανοιχτές για μένα.

Θα ήμουν ο πρώτος Έλληνας καλλιτέχνης που θα εξέθετε στην Εθνική τους πινακοθήκη το 2010.

Επίσης είχα την τιμή να συναντήσω και να δεχθεί να μου γράψει εισαγωγικό κείμενο ο σπουδαιότερος Κινέζος κριτικός τέχνης, ζωγράφος και προσωπικός φίλος του Μάο, ο Liu Dawei. Ένας πολύ σημαντικός άνθρωπος.

Η ιδέα του ξύλινου γλυπτού σκάφους-οργάνου, είναι πιο παλιά για εμένα. Στην Αθηναΐδα κρέμεται και ισορροπεί ένα αντίστοιχο 10μετρο από την ατομική μου έκθεση το 2001. Ξεκίνησα ένα νέο μεγαλύτερο 12 μέτρων, και στο πάνω του μέρος του έγραψα με κινέζικα ιδεογράμματα το κινέζικο παραμύθι του φίλου και συγγραφέα και ποιητή Yang Shaodo. Η κινεζική ψυχή ξεδιπλώνεται σε όλο το μήκος και το πλάτος.

Κάνω μαθήματα κινεζικής γραφής με την Luo Tog απόγονο του σπουδαίου παππού της, που στην δεκαετία του 1930 μεταφράζει αρχαίους Έλληνες κλασικούς στα κινέζικα. Γινόμαστε μια ωραία ομάδα από πολλούς φίλους. Δουλειά πολλή.

Τα ξενύχτια, οι συζητήσεις αξέχαστες! Στη συνέχεια σκάλισα όλο το ξύλινο πάνω μέρος, ώστε να γίνει μια μήτρα, αληθινή, υπαρκτή, αλλά και συμβολική, που θα γεννά τους καρπούς και τους μόχθους. Σε όλη την περίμετρο του, μέχρι το σημείο που μπορεί το ανθρώπινο χέρι να ψηλαφίσει, δημιούργησα γραφή με κώδικα Μπράιγ για τους τυφλούς κινέζους.

Οι κουκίδες είναι αμέτρητες, για να αποτελέσουν το κείμενο. Όλα αυτά στο χέρι…

Είναι το πρώτο έργο παγκόσμια που έχει αυτό το στοιχείο. Μια χορδή του μουσικού οργάνου σκάφους, βγαίνει από το κέντρο βάρους στην μέση περίπου και στηρίζει όλο το γλυπτό, που «πλέει» και ισορροπεί στον αέρα.

Έτσι ενσωματώνει όλους τους συμβολισμούς που μπορεί να παραπέμπουν στον πολιτισμό του ανθρώπου σήμερα, που “κρέμεται κυριολεκτικά από μια κλωστή.”

Όλα αυτά συγκίνησαν τόσο πολύ που η έκθεση παρατάθηκε για έναν μήνα και το γλυπτό αποκτήθηκε από την περίφημη Όπερα του Πεκίνο, όπου βρίσκεται εκτεθιμένο ως και σήμερα.

Να είσαι ο εαυτός σου σε κάθε έκθεση

-Σίγουρα η πολλή δουλειά είναι απαραίτητη για την επιτυχία. Ποιος όμως ο ρόλος της τύχης; Ποια συγκυρία πιστεύεις ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της καριέρας σου;

-Η αλληλεπίδραση των πράξεων μας είναι ένα κουβάρι δυσδιάκριτο, αδύνατον να κατανοηθεί. Πιστεύω στη δουλειά αλλά και στη τύχη με την έννοια ότι εμείς προκαλούμε την τύχη μας, η οποία είναι αποτέλεσμα της κίνησης.

Οι φίλοι που μας εκτιμούν είναι το σπουδαιότερο για μένα. Σε μια εποχή, όπου αμφισβητούνται τα πάντα και ο εγωισμός είναι το επίκεντρο, χάνουμε την ελπίδα μας αλλά η λύση έρχεται πάντα από τον συνάνθρωπο.

Είχα και έχω φίλους που με αγαπάνε και τους αγαπώ. Αυτοί με βοήθησαν να κάνω σημαντικά βήματα. Τα θαύματα πραγματοποιούνται μέσω των ανθρώπων.

Ένας σπουδαίος άνθρωπος με όλη τη σημασία της λέξης, με βοήθησε ουσιαστικά και μου έδωσε κουράγιο και θάρρος σε δύσκολες στιγμές.

Στη Ν.Υ γνώρισα έναν άνθρωπο που εκτίμησε την δουλειά μου και μου προσέφερε ένα ολόκληρο βικτωριανό κτίριο στο κέντρο του Μανχάταν για να το χρησιμοποιήσω σαν στούντιο

-Έμεινες και δούλεψες στην Νέα Υόρκη περίπου έναν χρόνο. Περίγραψέ μας την εμπειρία σου, που μοιάζει με σενάριο κινηματογραφικής ταινίας…

-Το 2011 κάνω την πρώτη μου ατομική σε γκαλερί στο Chelsea. Η πόλη με τραβά σαν μαγνήτης, ξανά και ξανά. Είναι υπέροχο να ανακαλύπτεις τα μεγάλα και τα μικρά μουσεία διαμάντια, σαν αυτό του Noguchi Museum, και είναι τόσο σημαντικό να συναρμολογήσεις τα παζλ της μοντέρνας τέχνης από κοντά.

Ήθελα να έχω ένα στούντιο στην πόλη, έστω και μικρό, κάτι βεβαίως πολύ δύσκολο μιας και είναι γνωστό ότι η πόλη είναι πολύ ακριβή.

Αμέσως γνωρίζω σημαντικούς κριτικούς τέχνης και παράλληλα έναν άνθρωπο που εκτιμά την δουλειά μου και μου προσφέρει ένα ανεκτίμητο δώρο. Μου προσέφερε ένα ολόκληρο κτίριο στο κέντρο του Μανχάταν για να το χρησιμοποιήσω σαν στούντιο για την πραγματοποίηση της επόμενης έκθεσης μου!

Αυτό ανήκει στα λιγοστά κτίρια της Νέας Υόρκης που έχουν διασωθεί από την βικτωριανή εποχή της πόλης. Τώρα είναι ξενοδοχείο είναι το «The Beekman A Thompson Hotel», σωστό κόσμημα, δίπλα στην γέφυρα του Brooklyn, στο City Hall, ιστορική πλατεία στο κέντρο της παλιά πόλης. Στους 9 ορόφους του και πύργους του έχει επάνω του όλη την ιστορία αυτής της περίεργης πόλης.

Αυτό ανήκει στα λιγοστά κτίρια της Νέας Υόρκης που έχουν διασωθεί από την βικτωριανή εποχή της πόλης. Τώρα είναι ξενοδοχείο είναι το «The Beekman A Thompson Hotel», σωστό κόσμημα, δίπλα στην γέφυρα του Brooklyn, στο City Hall, ιστορική πλατεία στο κέντρο της παλιά πόλης

-Εκεί είχες χώρο και έμπνευση και δούλεψες και έργα μεγάλων διαστάσεων, αναγενησιακά πχ 3×3, δουλειά κουραστική. Τι σκεφτόσουν όταν τελικά αξιολογούσες τη δουλειά σου;

-Σε ένα μεταβατικό στάδιο της ζωής μου το 2011 -2012, έζησα μέσα σε αυτό το κτίριο και δημιούργησα στους αχανείς χώρους του μια σειρά από μεγάλα έργα με θέμα το εσωτερικό του κτιρίου, καθώς και ένα έργο – κατασκευή από διάφανο πανί σε πολλά επίπεδα που εκτέθηκε τον επόμενο χρόνο.

Με βροχές, με χιόνι, με ζέστη, με κούραση, με χαρές και με λύπες, με συζητήσεις με φίλους και εμπειρίες που με σημάδεψαν δημιούργησα μέσα σε αυτόν τον τεράστιο χώρο.

Εκεί μέσα έπρεπε να φτιάξω μια νέα γλώσσα.

Μέσα στους αχανείς και επιβλητικούς χώρους του κτιρίου, προσπαθώ να βγάλω τον νέο μου εαυτό. Ζωγραφίζω τα άδεια δωμάτια, το αίθριο, τις σκάλες, τα παράθυρα και τις πόρτες, την γυάλινη οροφή με τα περίτεχνα σιδερένια μοτίβα, την ίδια την αρχιτεκτονική του, αλλά και το βάρος του χρόνου που έχει αυτό το παλιό κτίριο..

Εκθέτω μεγάλα ζωγραφικά έργα και παράλληλα ζωγραφίζω και εξωτερικούς χώρους στους γύρω δρόμους. Τα αποτελέσματα όμως της εσωτερικής σύγκρουσης, που προανέφερα, θα έρθει αργότερα όταν θα επιστρέψω γιατί η δουλειά θα αλλάξει ριζικά τον επόμενο χρόνο.

-Καθώς η Ν.Υ είναι η πόλη των τρελών ρυθμών, σίγουρα θα έχεις ζήσει και πολλά παράξενα περιστατικά…

-Τελικά ίσως δεν μπορούμε να αποφύγουμε την λέξη τύχη… Θα σας διηγηθώ με λίγα λόγια ένα περιστατικό για μια διαφορετική πόλη από αυτήν που ξέρουμε.

Το Manhattan σκοτεινό πλημμυρισμένο και σχεδόν νεκρό. Ζω λοιπόν την τραγική καταστροφή από τον τυφώνα (Sandy) το 2012. Και λέω καταστροφή γιατί σε μια νύχτα 200 άτομα χάνουν τη ζωή τους. Στο πέρασμα του αφήνει χωρίς ρεύμα την μισή πόλη για 2 εβδομάδες! Μπορείτε να φανταστείτε αυτή την πόλη νεκρή;

Χωρίς κίνηση, χωρίς αυτοκίνητα, χωρίς νερό στα διαμερίσματα, χωρίς ηλεκτρικά φανάρια στους δρόμους, οι τροχονόμοι με βεγγαλικά στα χέρια, και φωτιές στους δρόμους για να ζεσταθούν οι άνθρωποι και ουρές από υπομονετικά ζευγαράκια για έναν ζεστό καφέ!

Μια περίεργη εμπειρία και ένα μάθημα ζωής, ότι δεν υπάρχει ασφαλές καταφύγιο και ότι όλα είναι πιθανά.

-Πανδημία, covid-19, εγκλεισμός, απαγόρευση κυκλοφορίας, ταξιδιών, εκθέσεων. Πώς τα αντιμετωπίζεις όλα αυτά;

-Νομίζω ότι από εδώ και πέρα θα λέμε, πριν και μετά covid. Είμαστε στο μάτι του κυκλώνα χρονικά, ακόμη δεν έχουμε συνειδητοποιήσει τι αλλαγές φέρνει αυτή η εποχή.

Σίγουρα χρειάζεται μια μεγάλη συσπείρωση θετικών και δημιουργικών ανθρώπων πλέον.

Μόνος κάνεις δεν θα τα καταφέρει. Ιδίως στον καλλιτεχνικό χώρο.

Φυσικά ακυρώθηκαν ταξίδια και μια δυναμική που είχε προηγηθεί. Από την άλλη πάντα προκύπτουν θετικά πράγματα από αρνητικές φαινομενικά καταστάσεις, από αυτούς που έχουν την ευαισθησία να καταγραφούν βέβαια τις αλλαγές..

Μερικές φορές πρέπει να αφήνεσαι στον ποτάμι της ζωής που κυλά, άλλες φορές πρέπει να παλεύεις αντίθετα στο ρεύμα, ιδίως όταν ακούς τον θόρυβο από μεγάλο καταρράκτη να πλησιάζει!

-Μελλοντικά σου σχέδια…

-Ακριβώς αυτή η εποχή ακυρώνει όλο τον προγραμματισμό μας. Προς το παρόν είναι ευκαιρία για δουλειά και προετοιμασία, σχεδιασμό με την έννοια της ανασυγκρότησης.

Όχι ημερομηνίες. Παρόλα αυτά ελπίζω να πραγματοποιηθεί κάτι όμορφο που ετοιμάζω σε σχέση με την Κίνα μιας και είναι φέτος η πολιτιστική χρόνια μεταξύ Ελλάδας και Κίνας.

Πάντα όμως έχω στο μυαλό μου την φράση:
«‘Όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια, ο Θεός γελάει»!