“If you like
I’ll be furious flesh elemental,
or- changing to tones that the sunset arouses- if you like-
I’ll be extraordinary gentle,
not a man but – a cloud in trousers.”
Vladimir Mayakovsky, The Bedbug and Selected Poetry
Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Χαρακτηρίσθηκε “καταραμένος” ποιητής, αλλά υπήρξε “ο νυμφίος του έρωτα, της επανάστασης και του θανάτου” και δεν είναι άλλος από τον Vladimir Mayakovsky, ποιητή και θεατρικό συγγραφέα, αλλά και ένας από τους κύριους εκπροσώπους του Ρωσικού Φουτουρισμού.
Ανέβηκε με πάθος στο άρμα της επανάστασης, διψώντας για τη δημιουργία ενός νέου ανθρώπου, αλλά και μιας νέας εποχής που θα ξεπηδούσε από τα ερείπια της τσαρικής Ρωσίας. Η απογοήτευση που εισέπραξε τον οδήγησε να δώσει τέλος στη ζωή του στις 14 Απριλίου 1930, σε ηλικία μόλις 37 ετών. Ο ποιητής που συνέχιζε να παραμένει “ένα σύννεφο με παντελόνια …” αυτοπυροβολήθηκε στο μέρος της καρδιάς γράφοντας τον τραγικό επίλογο των ματαιωμένων προσδοκιών του.
Το γράμμα που τον συνόδευσε στο θάνατο ήταν άκρως ερωτικό … μια ερωτική εξομολόγηση στο είδος της ζωής που ήθελε να βιώσει και μην καταφέρνοντας να το κάνει, όπως εκείνος ήθελε, επέλεξε να την τερματίσει.
Η επιστολή του απευθυνόταν “σε όλους …” και συνέχιζε …
… Για το θάνατό μου μην κατηγορήσετε κανένα
και παρακαλώ να λείψουν τα κουτσομπολιά.
Το απεχθανόταν αυτό φοβερά ο μακαρίτης.
Μητέρα, αδελφές και σύντροφοι, συγχωρέστε με –αυτός δεν είναι τρόπος-
(δεν τον συμβουλεύω σε άλλους)
μα δεν έχω διέξοδο. Λίλια αγάπαμε.
Συντρόφισσα κυβέρνηση, η οικογένειά μου είναι
η Λίλια Μπρικ, η μητέρα, οι αδελφές και η Βερόνικα Βιτόλοτοβα Πολόνσκαγια.
Αν τους εξασφαλίσεις μια υποφερτή ζωή, ευχαριστώ.
Τ’ αρχινισμένα ποιήματα δώστε τα στους Μπρικ.
Αυτοί θα τα ξεδιαλύνουν.
“Το επεισόδιο θεωρείται λήξαν” καθώς λεν
και εμείς ας πούμε
τη βάρκα του έρωτα τη συνέτριψε η ζωή.
Είμαστε πάτσι τώρα οι δυό μας
και δεν έχει νόημα να καταγραφούνε κάθε αμοιβαίος πόνος,
συμφορά και προσβολή.
Να ‘στε καλά.
Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι
Υστερόγραφο 12.IV.30
Σύντροφοι της ΡΑΠΠ. Μη με θεωρήσετε λιγόψυχο.
Σοβαρά, τίποτα δεν μπορεί να γίνει.
Γειά σας. Πέστε του Γιερμίλοφ, λυπάμαι που έβγαλα το σύνθημα,
έπρεπε να συνεχίσω τον καυγά ως το τέλος.
Β.Μ.
Στο τραπέζι μου είναι 2.000 ρούβλια – δώστε τα στην Εφορία.
Τα υπόλοιπα πάρτε τα απ’ τις Κρατικές Εκδόσεις.
Β.Μ.
Ο Vladimir Mayakovsky γεννήθηκε στις 19 Ιουλίου του 1893, στην πόλη Baghdati, της σημερινής Γεωργίας. Ο πατέρας του, ευγενής στην καταγωγή, ήταν δασοφύλακας στο επάγγελμα ενώ η μητέρα του ασχολήθηκε αποκλειστικά με την ανατροφή των τριών παιδιών της. Οι ιδέες του σοσιαλισμού υπήρξαν πόλος έλξης για τον νεαρό Mayakovsky και τον οδηγούσαν αρκετά συχνά σε αντιτσαρικές διαδηλώσεις. Ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα του, οδήγησε την οικογένεια στο να εγκατασταθεί στη Μόσχα.
Εκεί γίνεται μέλος του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος και στη συνέχεια στρατολογείται από τους Μπολσεβίκους και φυλακίζεται επανειλημμένα για τις επαναστατικές ιδέες του. Στη φυλακή ξεκινά να γράφει τα πρώτα του ποιήματα, τα οποία κατάσχονται από τις αρχές και όταν αποφυλακίζεται φοιτά στη Σχολή Καλών Τεχνών της Μόσχας, όπου έρχεται σε επαφή με το κίνημα των Ρώσων φουτουριστών, του οποίου Θεωρείται ένας από τους κύριους εκπροσώπους του.
Ο Φουτουρισμός ήταν ένα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα του 20ου αιώνα. Θεωρείται κυρίως ιταλική σχολή της λογοτεχνίας και της τέχνης που, όμως, υιοθετήθηκε και από καλλιτέχνες άλλων χωρών, ειδικότερα της Ρωσίας και χρονικά τοποθετείται την περίοδο μεταξύ 1909 και1920.
Βασική μορφή του φουτουριστικού κινήματος ήταν ο Ιταλός ποιητής Φ. Τ. Μαρινέτι, που είναι και ο δημιουργός του περίφημου Ιδρυτικού Μανιφέστου του Φουτουρισμού. Το Μανιφέστο αρχικά δημοσιεύτηκε στο Μιλάνο αλλά και στην γαλλική εφημερίδα Le Figaro, στις 20 Φεβρουαρίου 1909.
To “Σύννεφο με παντελόνια”, έρχεται το 1915, και αποτελεί το πρώτο μεγάλο ποίημα του στο οποίο μέσα από τη θέση του παθιασμένου πληγωμένου εραστή, περιγράφει αντισυμβατικά θέματα, όπως ο έρωτας, η επανάσταση, η θρησκεία και τη τέχνη. Το ποίημα είναι γραμμένο κάθε άλλο παρά λόγια, σε μια γλώσσα των δρόμων προσπαθώντας να απομυθοποιήσει τις εξειδανικευμένες και ρομαντικές εικόνες που δημιουργούσαν μέχρι τότε οι ποιητές μέσα από τα έργα τους.
Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, σε μια απαγγελία του Σύννεφου με παντελόνια, γνωρίζει και ερωτεύεται την Lilya Brik, η οποία όμως είναι ήδη παντρεμένη με τον Osip Brik και γίνεται η απόλυτη μούσα του. Ο ίδιος περιγράφει τα καστανά μάτια της ηθοποιού και χορεύτριας Lilya “σκαμμένα σαν να ‘ταν δύο τάφοι …”.
Εκείνη δεν κρύβει τίποτε από τον σύζυγός της, ο οποίος γοητευμένος από την ποιητικη ιδιοφυία του Mayakovsky, όχι μόνο αποδέχεται την παρουσία και τη θέση του στο ερωτικό τρίγωνο που δημιουργείται μεταξύ τους, αλλά γίνεται ο μέντορας και ο εκδότης του, σπάζοντας τους κοινωνικούς κανόνες και συμβάσεις της εποχής τους.
Ο Mayakovsky μετακομίζει το σπίτι του ζευγαριού και μοιράζεται την κρεββατοκάμαρα με την Ψιψίνα, ενώ το σαλόνι γίνεται ένα ιδιότυπος χώρος συγκέντρωσης για τους διανοούμενους της εποχής που αισθάνονται τυχεροί να συμπεριληφθούν στο τραπέζι των τυχερών παιχιδιών, που αποτελούσαν ένα ακομη πάθος του και στην ανάγνωση των ποιημάτων του επαναστάτη ποιητή.
Στην ιδιόρρυθμη αυτή σχέση και συμβίωση που κράτησε δεκαπέντε περίπου χρόνια, ο Osip Brik είχε το ρόλο του Γάτου και ο Mayakovsky ήταν το Κουτάβι, χωρίς τίποτε το ομοφυλοφυλικό μεταξύ τους μιας και οι δυό άνδρες λάτρευαν το γυναικείο φύλο. Αξιωσημείωτο είναι πως ο Brik από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε η σχέση της γυναίκας του με τον ποιητή απαρνήθηκε κάθε σωματική επαφή μαζί της.
Η εκρηκτική προσωπικότητα, όμως, του ποιητή ακροβατεί μεταξύ του θυελλωδους έρωτά του για τη Lilya και της κατάθλιψης που αρχίζει να τον βαραίνει και να τον κάνει να σκέφτεται εμμονικά την αυτοκτονία και έτσι ξεκινά η περιοδος των μεγάλων αλλαγών.
Εκείνη κουρασμένη πια, από την εξέλιξη της σχέσης τους, βρίσκει το 1923, έναν νέο θυελλώδη έρωτα και τον ενημερώνει. Εκείνος, ταξιδεύει από το Παρίσι στο Μεξικό και στη συνέχεια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν σταματά ποτέ να της γράφει, ακόμη και όταν εκεί θα γνωρίσει την ρωσικής καταγωγής Elli Jones και θα αποκτήσει μαζί της μία κόρη, την οποία θα συναντήσει μόνο μία φορά.
Οι έρωτες που ακολούθησαν ήταν στην πλειοψηφία τους αποτυχημένοι, μιας και για τον Mayakovsky, η “μοναδική του οικογένεια” ήταν οι BriK. Στις 14 Απριλίου 1930, οι Brik, του έστειλαν μια κάρτα από το Άμστερνταμ, όπου του περιέγραφαν την ομορφιά του τοπίου μέσα από τα χιλιάδες λουλούδια που τους περιέβαλαν.
Την κάρτα αυτή δεν τη διάβασε ποτέ μιας και εκείνη την ημέρα αυτοπυροβολήθηκε στην καρδιά.