Γράφει ο Σωτήρης Χάιδας
O William Hogarth (1697-1764) ήταν Άγγλος ζωγράφος, χαράκτης, γελοιογράφος και κοινωνικός σχολιαστής, που ζούσε από την εικονογράφηση των βιβλίων, ένας ριζοσπάστης και ευπροσήγορος άνθρωπος και εκ των σημαντικότερων καλλιτεχνών της γενιάς του.
Το 1721 δημοσίευσε την πρώτη του σατιρική κόπια και τις πρώτες του εικονογραφικές σατιρικές σειρές το 1726 με απόλυτη επιτυχία η οποία βρήκε αντίκρισμα σχεδόν ακαριαία, αλλά η ουσιαστική καλλιτεχνική του ωριμότητα καρποφόρησε με την σειρά «Σύγχρονα ηθικά θέματα». Αξίζει να σημειωθεί ότι χάρη στην διαχυτικότητα της δουλειάς του, πολιτικά σατιρικά σκίτσα δανείζονται το όνομα του, με την ορολογία «Hogarthism», μέχρι και σήμερα.
Μάστορας στην κοινωνική κριτική, τα έργα του διατρέχονταν από μια περιρρέουσα σατιρική διάθεση στα όρια του καυτηριασμού. Οραματιστής και με αυτοπεποίθηση, είχε εκκινήσει μια προσωπική φιλοδοξία ώστε τα μεγαλόπνοα σχέδιά του να εξελιχθούν σε ένα ρηξικέλευθο είδος ζωγραφικής, εικονογραφώντας τα άρρητα αλλά διάπυρα έργα του και αρματώνοντάς τα με παραδειγματικά, ηθικοπλαστικά μαθήματα.
Αυτό το έκανε προκειμένου να τραβήξει την προσοχή των πουριτανών και να γίνει προσφιλής στους συμπατριώτες του. Ιδιαίτερα κοινωνικός και αστείος, ο ζείδωρος ζωγράφος που ήταν κατά κοινή ομολογία μια εύθυμη παρέα, συναναστρεφόταν με λαϊκούς ανθρώπους αλλά διαμόρφωνε και μακράς διαρκείας φιλίες με τον ακαδημαϊκό κόσμο, στα αμέτρητα ξεπορτίσματά του.
Λάτρευε να παρατηρεί την ανθρώπινη συμπεριφορά γύρω του και να οιστρηλατείται από αυτήν για να την επαναδημιουργεί στον καμβά και φυσικά είχε αδυναμία στο θέατρο και σε κάθε λογής λαοφιλή θεάματα. Με μια μανιχαϊστική φιλοσοφία να διέπει την σειρά έργων του, όπου το καλό ανταμείβεται και το κακό τιμωρείται και μια «λαλίστατη» εικονογράφηση γεμάτη δραματουργικό ενδιαφέρον, καθώς ο ίδιος ταυτιζόταν με το ρόλο του δραματουργού και του σκηνοθέτη. Οι πολυεστιακοί του πίνακες πέρα από το καλλιτεχνικό τους ενδιαφέρον, προορίζονταν και για να γίνονται κατανοητοί από όλους με ενάργεια στην απεικόνιση και στόχο το ηθικό δίδαγμα, σατιρίζοντας την καθεστηκυία τάξη και όχι μόνο.
Πίνακες του όπως η «Πορεία του ακόλαστου» ή «Τα τέσσερα στάδια της σκληρότητας», ουσιαστικά αφηγούνται μια ιστορία, ένα δίδαγμα, ένα θέαμα με καθορισμένους ρόλους στα πρόσωπα που παίρνουν μέρος, με σχολαστική χρήση σκηνικών και ενδυμάτων μέχρι και λεπτοδουλειά στο «φέρσιμο» της κάθε φιγούρας.
Αυτή η εικαστική ευγλωττία, κάνει τους πίνακες να σφύζουν από ζωή εξαιτίας της θεματικής και της τεχνικής απεικόνισης. Εξέθεσε την μικρόνοη αστική Αγγλία, διατυμπανίζοντας ότι κάτω από την στιλπνή περιβολή της, βρίσκεται η αποφορά της απληστίας της και δεν δίστασε να ζωγραφίσει τον ζόφο και τους αποσυνάγωγους της κοινωνίας, από μπεκρήδες, ζητιάνους, πόρνες, μέχρι δανδήδες, διεφθαρμένους πολιτικούς και μεγαλοαστούς, ήτοι, κανείς δεν γλίτωνε από το αιχμηρό πινέλο του.
Ένας δεινός γελοιογράφος που γέμιζε την καλλιτεχνική του χοάνη με πληθώρα κοινωνικών σχολίων, σατιρικές εικονογραφήσεις και παρωδίες γνωστών πινάκων όχι με διάθεση καγχασμού, αλλά για να διακωμωδήσει την αστική Αγγλία του 18 αιώνα, με πάντα ένα είδος κηρύγματος να αιωρείται στα δημιουργήματά του.
Είχε μελετήσει ενδελεχώς τους παλαιότερους του ζωγράφους και τους σύγχρονούς του -κυρίως Ιταλούς- που πλημμύριζαν εξίσου τους πίνακες τους με κωμικά θέματα της καθημερινής ζωής και κατείχαν την τεχνική της γρήγορης απεικόνισης προσώπων με ελάχιστες πινελιές. Επιπροσθέτως, έγραψε το βιβλίο «η Ανάλυση της ομορφιάς», για να εξηγήσει την ιδέα πως μια γραμμή κυματιστή, θα είναι πάντα πιο όμορφη από μια γραμμή που σχηματίζει γωνίες.
Ο Hogarth έβγαλε μια σεβαστή περιουσία από τις εικονογραφικές του σειρές, μολονότι τα αντίγραφά που έφτιαχνε με την μέθοδο της χαρακτικής τον έκαναν τον ζωγράφο αυτής της φήμης και του κλέους που γνωρίζουμε σήμερα, ενώ είναι γνωστό ότι αντιτάχθηκε στην μόδα των καιρών του, πράγμα που τον έκανε φαιδρό στα μάτια των ειδικών της εποχής του.
Χρησιμοποιούσε για τους πίνακές του ως επί το πλείστον λάδι σε καμβά και σε μουσαμά και η καλλιτεχνική του δράση διακλαδώνεται από πορτρέτα ρεαλιστικής αισθητικής, έως γελοιογραφικές εικόνες και σατιρικές καρικατούρες και όλα αυτά σε ηθογραφικού πλαισίου αποτυπώσεις μιας καθημερινότητας με σκωπτικό χαρακτήρα, χωρίς να παραλείψει να ζωγραφίσει και πολλές προσωπογραφίες όπως τον διάσημο φίλο του και ανθρωπιστή Captain Thomas Coram.
Η αιχμή του δόρατος στην τέχνη που πρέσβευε, ήταν τα μηνύματα που ήθελε να περάσει στον εγκέφαλο μέσω του αμφιβληστροειδούς μας και η θεματική των ζωγραφιών του και η χαρακτηριστική του πινελιά, ευθύνονται για τους παιάνες που απολαμβάνει μέχρι σήμερα το όνομά του.
https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-britain/hogarth-and-europe
TATE BRITAIN
EXHIBITION
HOGARTH AND EUROPE
3 NOVEMBER 2021 – 20 MARCH 2022