Η τέχνη, όπως ομόφωνα δέχονται οι άνθρωποι της, είναι αυτή που πλήττεται πρώτη και ανακάμπτει τελευταία σε περιόδους κρίσης. Πόσο μάλλον μετά από μία παγκόσμια πανδημία, που έχει ήδη κρατήσει, για σχεδόν ένα χρόνο τα Μουσεία και τους χώρους τέχνης κλειστά και τους καλλιτέχνες και τους εργαζόμενους στην τέχνη, να παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα την πρωτόγνωρη αυτή κατάσταση.
Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Ένα χρόνο πριν, η Tate Modern, του Λονδίνου θα γιορτάζε, στις 11 Μαϊου 2020, τα εικοστά της γενέθλια και είχε ανακοίνωσει πως το άνοιγμα των εκδηλώσεων θα ανήκε, πανηγυρικά, στην κορυφαία avant-garde Γιαπωνέζα εικαστικό Yayoi Kusama προγραμματίζοντας μία ετήσια έκθεση (11.05.2020 – 10.05.2021), αφιερωμένη στα θρυλικά Infinity Rooms της.
Θα παρουσιαζόταν δύο από αυτά, το γοητευτικό Chandelier of Grief, που ουσιαστικά έχει δομηθεί γύρω από έναν περιστρεφόμενο πολυέλαιο, φτιαγμένο από κρύσταλλα Swarovski και το εντυπωσιακό Infinity Mirrored Room — Filled with the Brilliance of Life, αποτέλεσμα του συνδυασμού νερού, πλακιδίων με αντανάκλαση και φωτισμού LED, που αποτελεί και μία από της μεγαλύτερες εγκαταστάσεις της Yayoi Kusama. Επιπλέον, στην έκθεση θα συμπεριλαμβανόταν φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό από το studio της καλλιτέχνιδος, καθώς και από τις πρώτες της performances.
Ο προγραμματισμός, ανατράπηκε εντελώς, αλλά επιτέλους, λίγες μέρες πριν, στις 18 Μαϊου 2021, η πολυαναμενόμενη έκθεση άνοιξε τις πόρτες της, για το ανυπόμονο φιλότεχνο κοινό και θα διαρκέσει έως και 12 Ιουνίου 2022.
Η ενενηντάχρονη σήμερα Yayoi Kusama ξεκίνησε από την αγροτική Ιαπωνία και κατέκτησε την παγκόσμια εικαστική σκηνή μέσα από το εκκεντρικό και μοναδικά ιδιαίτερο ύφος των έργων της. Αν και είναι γνωστή για τα χαρακτηριστικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα της από κουκίδες, εν τούτοις στο σύνολο του έργου της έχει χρησιμοποίησει διάφορα μέσα που περιλαμβάνουν ζωγραφική, σχέδιο, γλυπτική, φιλμ, performances, αλλά και μνημειώδεις εγκαταστάσεις.
Αν και έζησε, στην δεκαετία του 1960, στο κέντρο της τέχνης, τη Νέα Υόρκη και συναναστράφηκε με καλλιτέχνες, όπως ο Donald Judd, ο Andy Warhol, ο Joseph Cornell και ο Claes Oldenburg, επηρεάζοντας το έργο τους, αποφασίζει το 1977 να ζήσει οικειοθελώς σε ψυχιατρικό ίδρυμα με αποτέλεσμα η δουλειά της να χαρακτηρισθεί από τον ψυχαναγκασμό και την επιθυμία της να δραπετεύσει από το ψυχολογικά της τραύματα. Στην προσπάθειά της, να μοιραστεί τις εμπειρίες της, δημιουργεί εγκαταστάσεις, που βυθίζουν το θεατή στη εμμονική της οπτική με τις ατελείωτες κουκίδες και αντικατοπτρισμούς.
Δεν είναι τυχαίο πως κατάφερε να επιβληθεί με τη δουλειά της, πάντα σαν outsider, στην παγκόσμια σύγχρονη τέχνη, διατηρώντας την ταυτότητά της σαν γυναίκα σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο, σαν άτομο προερχόμενο από την Ιαπωνία που εισέρχεται στην δυτική τέχνη, αλλά και σαν θύμα των δικών της νευρώσεων και εμμονών.
Το 1963, ξεκίνησε να δημιουργεί τις εγκαταστάσεις της με τίτλο “Infinity Mirrors”, οι οποίες εξελλίσονται μέσα στα χρόνια, με καινούρια στοιχεία και νέα οπτική, αλλά πάντα κάτω από τον ίδιο τίτλο και την ίδια ιδέα.
Με αφετηρία το Hirshhorn Museum (Φεβρουάριος 2017) και συνεχίζοντας το ταξίδι τους σε σημαντικά μουσεία και γκαλερί ανά τον κόσμο, έξι ειδικά διαμορφωμένα “Infinity Rooms” καλούν τον θεατή να εξερευνήσει τόσο τον εσωτερικό κόσμο της δημιουργού, όσο και την έννοια του απείρου που εμφανίζεται μπροστά του, με την εισοδό του, στα εικονικά αυτά δωμάτια.
Η πολύχρονη εικαστική καριέρα της Yayoi Kusama, που καλύπτει 65 χρόνια συνεχούς και εξελλικτικής πορείας στην τέχνη, της έδωσε τη δυνατότητα να πάρει όλα τα ερεθίσματα που της χρειαζόταν και να δημιουργήσει τα mirror rooms της.
Μπαίνοντας σε αυτά ο επισκέπτης βλέπει την αντανάκλασή του στα φανταστικά τοπία που έχουν δημιουργηθεί, ενώ παράλληλα παρακολουθεί από τα μαγευτικά και οικεία σχέδια, τα πρώιμα ζωγραφικά έργα με τους κυταρρικούς σχηματισμούς, μέχρι και τα σουρεαλιστικά γλυπτά της δημιουργού που αναπτύσσονται σε περίεργους σχηματισμούς. Σε αυτές τις εγκαταστάσεις συνομιλούν πάνω από 90 χαρακτηριστικά έργα συμπεριλαμβανομένων μεγάλων και έντονων χρωματικά έργων ζωγραφικής, γλυπτικής, έργων σε χαρτί, καθώς και σπάνιου αρχειακού υλικού.
Όπως, η ίδια δηλώνει είναι μια σύγχρονη “Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων”, με τη μόνη διαφορά πως η ίδια δημιουργεί τα θαύματα. Ίσως, αυτός να ήταν και ο πιο σημαντικός λόγος, που την έβαλε στη διαδικασία να εικονογραφίσει, μια από τις πολυαγαπημένες και πολυδιαβασμένες ιστορίες για παιδιά, αλλά και για μεγάλα παιδιά, την “Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων” που παίρνει άλλη διάσταση μέσα από τα μάτια της Yayoi Kusama και μετατρέπεται σε ζωντανό έργο τέχνης. Οι εικόνες που δημιουργεί είναι πολύχρωμες, φωτεινές, αστραφτερές σχεδόν ψυχεδελικές, ακριβώς σαν τις μαγικές εικόνες των παιδιών που εξερευνούν και ανακαλύπτουν τον κόσμο.
Αφοσιωμένη και πολυπράγμων έχει να δώσει σημαντικά δείγματα σε πολλούς τομείς της τέχνης, επιλέγοντας να δουλεύει με πολλά και διαφορετικά υλικά. Ζωγραφίζει, σχεδιάζει, κάνει γλυπτά, εντυπωσιακές εγκαταστάσεις, κινηματογραφεί, αλλά παράλληλα ασχολείται με τη συγγραφή σουρεαλιστικών μυθυστορημάτων και διηγημάτων, την ποίηση και σχεδιάζει για οίκους μόδας.
Μέσα από το έργο της, η Yayoi Kusama, έργο καθαρά εννοιολογικό, πραγματεύεται ιδέες, όπως ο φεμινισμός, ο μινιμαλισμός, ο σουρεαλισμός, η pop art και o αφηρημένος εξπρεσιονισμός, εμπλουτίζοντας τες πάντα με αυτοβιογραφικό, ψυχολογικό και σεξουαλικό περιεχόμενο.
Παιδικά βιώματα την οδηγούν σε μια δια βίου περιφρόνηση για τη σεξουαλικότητα και ιδιαίτερα για το αρσενικό σώμα και τον φαλλό και εξηγεί: “ Δεν μου αρέσει το σεξ. Έχω μια εμμονή με το σεξ. Όταν ήμουν παιδί, ο πατέρας μου είχε ερωμένες και εγω έπρεπε να το βιώσω όλο αυτό, γιατί η μητέρα μου με έστελνε να τον κατασκοπεύω. Δεν ήθελα για χρόνια να έχω σεξουαλική επαφή με κανέναν … Η σεξουαλική εμμονή και ο φόβος του σεξ συγκατοικούν δίπλα δίπλα, μέσα μου”.
Οι κουκίδες της, τα γνωστά πουά, που συνοδεύουν πάντα το έργο της, όπως και τα λουλούδια, τα έντονα χρώματα και οι λάμψεις ήρθαν να τη συναντήσουν με τη μορφή των παραισθήσεων, όταν ήταν δέκα χρονών και συνεχίζουν να τη συνοδεύουν, σχεδόν εμμονικά, μέχρι σήμερα. Η ίδια το ονομάζει “self-obliteration”. Αυτο – εξαφάνιση ή αυτο – καταστροφή? Εξάλλου, δεν διστάζει να μας πει: “My life is a dot lost among thousands of other dots”.
