Ο Υβ Κλάιν (Yves Klein, 28 Απριλίου 1928 – 6 Ιουνίου 1962) ήταν Γάλλος εικαστικός καλλιτέχνης. Θεωρείται μία σημαντική προσωπικότητα της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής τέχνης. Κριτικοί του καιρού του τον χαρακτήριζαν επίσης ως Νέο-ντανταϊστή, ενώ άλλοι θεωρούν πως τα έργα του άνηκαν σε έναν πρόωρο μεταμοντερνισμό.
Γεννήθηκε στη πόλη Νίκαια της Γαλλίας. Οι γονείς του, Φρεντ Κλάιν και Μαρί Ρέιμοντ, ήταν ζωγράφοι. Κατά τα παιδικά του χρόνια μετακινούνταν σε διάφορες πόλεις. Από το 1942 έως το 1946 σπούδασε στα σχολεία École Nationale de la Marine Marchande και École Nationale des Langues Orientales. Την περίοδο εκείνη ασχολούνταν με το τζούντο. Το καλοκαίρι του 1947 κατά την διάρκεια των μαθημάτων τζούντο έγινε φίλος με τους Αρμάν Φερναντέζ (Arman) και Κλοντ Πασκάλ, που επίσης ενδιαφέρονταν για την σωματική άσκηση. Τότε αποφάσισε να αρχίσει την ζωγραφική.
Σύμφωνα με τον ίδιο, κάποια στιγμή αποφάσισαν να μοιράσουν τον κόσμο: Ο Αρμάν διάλεξε τη γη, ο Πασκάλ τις λέξεις και ο Κλάιν το διάστημα. Ένα από τα πρώτα έργα του Κλάιν, που αποκαλείται και «ο καλλιτέχνης του διαστήματος», ήταν η Μονότονη Συμφωνία, στην οποία εργάστηκε μεταξύ 1947 και 1948.
Το μουσικό αυτό έργο αποτελείται από μία νότα η οποία επαναλαμβάνεται για 20 λεπτά και ακολουθείται από άλλα 20 λεπτά σιωπής. Τότε θα ανακαλύψει και το βιβλίο Cosmogonie des Rose-Croix του Μαξ Χάιντελ (Max Heindel), που θα μελετήσει με τη βοήθεια ενός ηλικιωμένου αστρολόγου. Το βιβλίο αυτό θα γίνει σημαντικό για αυτόν και τον Κλοντ Πασκάλ.
Το χρώμα IKB (International Klein Blue)
Μεταξύ του 1948 και του 1952 ταξίδεψε σε Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία, Ισπανία και Ιαπωνία. Ήδη από το 1949 είχε ξεκινήσει να εργάζεται πάνω σε μονοχρωματικούς πίνακες , ενώ το 1950 οργάνωσε μία πρώτη ιδιωτική έκθεση. Στην Ιαπωνία έγινε μάστερ στο τζούντο. Την εποχή εκείνη έγραψε και ένα βιβλίο για το τζούντο με το όνομα Les fondements du judo (Οι αρχές του τζούντο).
Το 1954 επιστρέφει στο Παρίσι, αλλά η αποτυχία του να μπει στην Γαλλική Ομοσπονδία Τζούντο τον κάνουν να φύγει από την Γαλλία και να επισκεφτεί την Ισπανία. Την περίοδο εκείνη ξεκίνησε να εργάζεται συστηματικά στα μονοχρωματικά έργα που θα τον κάνουν διάσημο. Το 1954 έγινε η έκδοση του art book με έργα του Yves: Peintures.
Το βιβλίο περιείχε μονοχρωματικούς πίνακες, χωρισμένους με βάση τις πόλεις που είχε επισκεφτεί, παρωδώντας έτσι έναν παραδοσιακό τέτοιο κατάλογο. Ο Κλάιν επέστρεψε στο Παρίσι, όπου πραγματοποίησε εκθέσεις, ενώ τον Ιανουάριο του 1957 παρουσιάζει στην έκθεση Proposte Monochrome, Epoca Blu στη Gallery Apollinaire στο Μιλάνο, με τους διάσημους πίνακές του με το μπλε χρώμα που αργότερα απέκτησε το όνομά του (International Klein Blu – IKB).
Η επιτυχία της έκθεσης ήταν τόση που επαναλήφθηκε στο Παρίσι, το Ντίσελντορφ και το Λονδίνο, ενώ πραγματοποίησε και άλλες εκθέσεις με παρεμφερή θέματα.
Τον Απρίλιο του 1958 παρουσιάζει μια νέα έκθεση στη γκαλερί της Ίρις Κλερτ (Galerie Iris Clert) στο Παρίσι, με θέμα το κενό. Η έκθεση προκάλεσε αίσθηση. Την ίδια χρονιά προσκλήθηκε να διακοσμήσει την Όπερα του Γκελζενκίρχεν στη Γερμανία.
Το έργο του με τίτλο «Αrchisponge (RΕ11)» (1960) πωλήθηκε έναντι 16,8 εκατ. ευρώ.
Η διακόσμηση του περιελάμβανε μία σειρά από μπλε τοιχογραφίες. Το μέγεθος της μεγαλύτερης είναι 20 επί 7 μέτρα. Η Όπερα εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 1959. Αργότερα έφυγε για την Ιταλία, στη πόλη Κάσκια, όπου προσέφερε στο μοναστήρι της Saint Rita ένα μικρό διαφανές κουτί που ήταν χωρισμένο σε τρία μέρη. Ένα μέρος περιείχε χρωστική ουσία του ΙΚΒ, ένα μέρος ροζ χρωστική ουσία και το τελευταίο ένα χρυσό φύλο.
Οι δύο τελευταίες του εκθέσεις στη Γκαλερί Iris Clert είχαν τίτλο Vitesse Pure et Stabilité Monochrome (Νοέμβριος 1958, σε συνεργασία με τον Jean Tinguely και θέμα κινούμενα γλυπτά) και Bas-Reliefs dans une Forêt d’Éponges (Ιούλιος 1959, με θέμα μία συλλογή από σφουγγάρια που χρησιμοποιούσε για τους μπλε πίνακές του, τοποθετημένα σε ράβδους χάλυβα και μία σειρά από πέτρες).
Οι Νέοι Ρεαλιστές
Ο Κλάιν ήταν ανάμεσα στους πρώτους καλλιτέχνες που ίδρυσαν την ομάδα των «Νέων Ρεαλιστών» (Nouveau Réalisme).
Το 1960 ο Πιέρ Ρεστανί, κατά την διάρκεια μίας συλλογικής έκθεσης στη γκαλερί Apollinaire στο Μιλάνο, με τον Υβ Κλάιν, εμπνεύστηκε την δημιουργία μίας ομάδας που θα ονομαζόταν «Nouveau Réalisme». Ο Ρεστανί και ο Κλάιν, οι οποίοι ήταν στενοί φίλοι, είχαν γνωριστεί στη πρώτη έκθεση του Ρεστανί στο Club Solitaire.
Η ίδρυση της ομάδας υπογράφηκε στις 27 Οκτωβρίου 1960, στο διαμέρισμα-εργαστήριο του Κλάιν. Ήταν μία ιδέα για μια ομάδα Γάλλων και Ιταλών καλλιτεχνών, ως απάντηση στον Αμερικανικό Νεο-Ντανταϊσμό του κινήματος Φλούξους και την Ποπ Αρτ. Εκτός από τον Ρεστανί και τον Κλάιν στην ομάδα άνηκαν οι Martial Raysse, Arman, François Dufrêne, Raymond Hains, Daniel Spoerri, Jean Tinguely και Jacques Villeglé, ενώ αργότερα προσχώρησαν οι Cesar, Mimmo Rotella, Niki de Saint Phalle και Christo.
Η πρώτη έκθεση της ομάδας έγινε το 1960 στο Παρίσι (Festival d’avant-garde). Την περίοδο εκείνη ο Κλάιν, που πειραματιζόταν με διάφορους τρόπους δημιουργίας, εισάγει μια μέθοδο ζωγραφικής που ονόμασε Anthropometry (ανθρωπομετρία), όπου τα έργα παράγονταν με τη βοήθεια των σωμάτων των ανθρώπων.
Τελευταία χρόνια
Το 1961 ο Κλάιν πραγματοποίησε μία αναδρομική έκθεση στο Krefeld στη Γερμανία, ενώ ακολούθησε μία αποτυχημένη στη Leo Castelli’s Gallery στη Νέα Υόρκη, κατά την οποία δεν κατάφερε να πουλήσει ούτε ένα πίνακα. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης έμενε στο ξενοδοχείο Chelsea Hotel.
Εκεί έγραψε ένα κείμενο διαμαρτυρίας που ονομάστηκε «Chelsea Hotel Manifesto», υπεράσπιση ενάντια στη «αμοιβαία ακατανοησία» που προκλήθηκε από την έκθεση. Πραγματοποίησε έκθεση στη Dwan Gallery στο Λος Άντζελες, ενώ ταξίδεψε και στη κέντρο-δυτική Αμερική. Το 1962 στο Παρίσι, στις 21 Ιανουαρίου νυμφεύθηκε την Rotraut Uecker, σε μια τελετή που εμφανίστηκε ντυμένος ιππότης του τάγματος του St Sebastian.
Στις 11 Μαΐου 1962, κατά τη διάρκεια της προβολής της ταινίας Mondo Cane στο Φεστιβάλ των Κανών, υπέστη καρδιακή προσβολή. Ακολούθησαν άλλες δύο, με τη δεύτερη να είναι και η αιτία του θανάτου του στις 6 Ιουνίου 1962.
Λίγους μήνες αργότερα γεννήθηκε ο γιος του, Υβ (Yves Amu Klein), στην Νίκαια της Γαλλίας. Αργότερα αυτός ασχολήθηκε με την δημιουργία ρομποτικών γλυπτών.
Ένας μονοχρωματικός πίνακας του σε χρυσό χρώμα με τίτλο MG 9 (1962) πωλήθηκε το 2008 έναντι $ 21.000.000
Μονοχρωματικά έργα: Μπλε εποχή
Αν και είχε αρχίσει να δουλεύει πάνω στα μονοχρωματικά έργα από το 1949, η πρώτη φορά που τα παρουσίασε ήταν με την έκδοση του Yves: Peintures. Στις εκθέσεις που ακολούθησαν στο Παρίσι, η πρώτη στο Club des Solitaires τον Οκτώβριο το 1955 και η δεύτερη στο Gallery Colette Allendy τον Φεβρουάριο του 1956, στις οποίες εκτίθονταν πορτοκαλί, κίτρινες, κόκκινες, ροζ και μπλε μονοχρωμίες, ο Κλάιν παρατήρησε πως το κοινό αντιλαμβανόταν τους πίνακές του σαν ένα ενιαίο μωσαϊκό, και όχι όπως αυτός επιθυμούσε ξεχωριστά το κάθε θέμα.
Έτσι η επόμενη έκθεσή του, που είχε τίτλο Proposte Monochrome, Epoca Blu (Gallery Apollinaire, Μιλάνο, Ιανουάριος 1957) περιελάμβανε 11 μπλε πίνακες, πάνω σε πασσάλους, 20 εκατοστά μακριά από τους τοίχους. Στους πίνακες χρησιμοποιούσε χρωστική ουσία ουλτραμαρίνης μαζί με συνθετική ρητίνη «Rhodopas».
Το αποτέλεσμα της τεχνικής του ήταν να παραμένει η λάμψη του χρώματος. Αν και είχε ανακαλύψει την τεχνική αυτή με την βοήθεια του Εντουάρντ Αντάμ (Édouard Adam), ενός Παριζιάνου εμπόρου χρωμάτων, ο Κλάιν υποστήριξε αργότερα πως ήταν μία δική του αυθεντική ιδέα. και έτσι το χρώμα έγινε γνωστό αργότερα ως International Klein Blu (IKB).
Στο Παρίσι, στην γκαλερί της Ελληνίδας Ίρις Κλερτ, την έκθεση πλαισίωσε ένα δρώμενο (sculpture aérostatique), όπου ελευθερώθηκαν 1001 μπλε μπαλόνια και στάλθηκαν κάρτες με σφραγίδες σε χρώμα ΙΚΒ.
Επίσης μία έκθεση με κύβους χρωστικής ύλης και πίνακες που παρουσίαζαν φωτιά παρουσιάστηκε στη γκαλερί Collette Allendy.
Το Κενό
Το 1958 στην Γκαλερί Iris Clert παρουσίασε την έκθεση με τίτλο «Η εξειδίκευση της αισθαντικότητας ως πρώτη ύλη σε ζωγραφική αισθαντικότητα στερεοποιημένη, το Κενό» (La spécialisation de la sensibilité à l’état matière première en sensibilité picturale stabilisée, Le Vide).
Στην έκθεση αυτή ο Κλάιν επέλεξε να παρουσιάσει τον χώρο κενό, χωρίς κάτι μέσα. Άδειασε όλη την αίθουσα που είχε βαφτεί λευκή. Το μόνο που περιείχε ήταν μεγάλο γραφείο. Τα παράθυρα είχαν βαφτεί μπλε και μία μπλε κουρτίνα βρισκόταν στην είσοδο. Έπειτα οργάνωσε μι α διαδικασία για την είσοδο. Διπλά στην είσοδο υπήρχαν φρουροί ενώ προσέφερε μπλε κοκτέιλ. 3.000 άνθρωποι επισκέφτηκαν την έκθεση.
Κάποια χρόνια αργότερα, στις Zone de Sensibilité Picturale Immatérielle (Ζώνες της ασήμαντης εικονογραφικής ευαισθησίας, 1959-62) πρόσφερε κενούς χώρους στην πόλη με αντάλλαγμα χρυσό. Σύμφωνα με τον Κλάιν, οι αγοραστές τους θα μπορούσαν, με την αγορά του κενού χώρου να καταλάβουν το Κενό, και αυτή η εμπειρία μπορούσε μόνο να αγοραστεί με το καθαρότερο υλικό, το χρυσάφι.
Κατά την δεύτερη φάση της, που εκτελούταν παρουσία ενός κριτικού, εάν μετά την πώληση, ο αγοραστής αποφάσιζε να κάψει το συμβόλαιο, αυτός θα πέταγε το μισό χρυσάφι στο Σηκουάνα, για να εξαγνίσει τον χώρο που καταστράφηκε, αφού τώρα δεν ήταν κενός. Χρησιμοποίησε το άλλο μισό του χρυσού για να δημιουργήσει μια σειρά χρυσών φύλλων, τα οποία, μαζί με μια σειρά ροζ μονοχρωμιών, άρχισαν να αυξάνουν προς το τέλος της ζωής του.
Από το 1959 μέχρι και το τέλος της ζωής του το 1962, οκτώ τέτοιες αγοροπωλησίες πραγματοποιήθηκαν, ενώ τουλάχιστον σε τρεις από αυτές ακολούθησε το τελετουργικό με το κάψιμο του συμβολαίου και την ρίψη του χρυσού στον ποταμό.
Ο πίνακάς του RE I του 1958 πωλήθηκε $ 6.716.000 το 2000
Ανθρωπομετρίες
Εκτός από τους πίνακες πειραματίστηκε και με άλλους τρόπους με το ΙΚΒ χρώμα, δημιουργώντας μια σειρά ποικίλων επιφανειών. Τα πειράματά του αυτά τον οδήγησαν σε μία σειρά από έργα, όπου γυμνά γυναικεία μοντέλα, καλυμμένα με μπλε μπογιά, χρησιμοποιούνταν πάνω σε καμβάδες σαν να ήταν «ζωντανά πινέλα».
Τη μέθοδος αυτή την ονόμασε Anthropometry (ανθρωπομετρία).
Σε άλλα έργα του, χρησιμοποίησε καμβάδες, δεμένους σε οροφή αυτοκινήτου που κινούταν με 70 χλμ/ώρα κατά την διάρκεια βροχής, ή πίνακες που δημιούργησε με το καψάλισμα κάποιου καμβά με καυστήρα αερίου. Το 1960, σε μία performance στη Galerie International d’Art Contemporain στο Παρίσι, ένα ακροατήριο με επίσημη βραδινή ένδυση παρακολουθούσε τρία γυμνά μοντέλα του καλυμμένα με την μπλε μπογιά ΙΚΒ ενώ ένα οργανικό σύνολο έπαιζε την Μονότονη Συμφωνία του.
Κατά την διάρκεια των 20 λεπτών όπου ακούγεται η μοναδική νότα, τα μοντέλα ακουμπούσαν σε χαρτί που υπήρχε στους τοίχους. Κατά την διάρκεια των 20 λεπτών σιωπής, στην αίθουσα όλα πάγωναν.
Το πήδημα στο κενό
Είναι επίσης γνωστός για ένα φωτομοντάζ, που δημοσιεύθηκε στο καλλιτεχνικό βιβλίο Demanche, και όπου εμφανίζεται να πέφτει από ένα τοίχο, με τα χέρια σε διάταση, προς το πεζοδρόμιο το οποίο είναι παράλληλα προς το σώμα του.
Η εικόνα αυτή, που ονομάστηκε Saut dans le vide (Πήδημα στο Κενό) δημιουργήθηκε από τον Harry Shunk, και βασίζεται σε μία performance του Κλάιν (Fontenay-aux-Roses) τον Οκτώβριο του 1960 στο Rue Gentil-Bernard.
Ο Κλάιν το χρησιμοποιούσε σαν απόδειξη πως μπορούσε να κάνει ταξίδια στο φεγγάρι χωρίς βοήθεια (Ο Κλάιν αποκαλούταν ο καλλιτέχνης του διαστήματος).
Στην πραγματικότητα, η εικόνα αυτή ήταν μέρος της διαμαρτυρίας του Κλάιν για την αποστολή στη Σελήνη της NASA, την οποία θεωρούσε τρελή ιδέα.
Άλλα έργα
Άλλα έργα του αφορούσαν γνωστά γλυπτά έργα τέχνης. Ο Κλάιν χρησιμοποίησε πλαστικά αντίγραφα γλυπτών όπως η Αφροδίτη της Μήλου ή η Νίκη της Σαμοθράκης τα οποία χρωμάτισε με μπλε ΙΚΒ.
Δημιούργησε μια σφαίρα με τρισδιάστατες εικόνες από περιοχές της Γαλλίας, κόλλησε σφουγγάρια σε καμβάδες, έβαψε μπλε πιάτα φαγητού. Για πολλά από αυτά τα έργα του δημιουργήθηκαν αντίγραφα μετά τον θάνατό του.
Ένα από τα προγράμματα που είχε φανταστεί αλλά δεν πραγματοποίησε ήταν ο Μπλε Οβελίσκος. Τελικά πραγματοποιήθηκε το 1983, μετά τον θάνατό του, όταν ο οβελίσκος της πλατείας Place de la Concorde στο Παρίσι, Obélisque de Louxor, φωτίστηκε με μπλε IKB χρώμα.
Καταξίωση
Μετά τον θάνατό του τα έργα του απέκτησαν τεράστια αξία. Έργα του, μαζί με αυτά των Άντι Γουόρχολ και Willem De Kooning, συγκαταλέγονται στα πιο προσοδοφόρα έργα μεταπολεμικών καλλιτεχνών του οίκου Christie.
