Η Μαρία Κτιστοπούλου, μαθήτρια του Τριαντάφυλλου Πατρασκίδη, του Μαρτίνου Γαβαθά και Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα είναι από τις εικαστικούς που νοσταλγικά εμπνέεται από την ελληνική φύση.

Η φουρτουνιασμένη θάλασσα, ο αφρός του κύματος, το καθρέφτισμα του φεγγαριού, η ανατολή του ήλιου, η ελιά, η μεσογειακή χλωρίδα εξιτάρουν εικαστικά την έμπνευση της και την οδηγούν στα δημιουργικά της τελάρα. Η πνοή, η αναγέννηση, η αθανασία, η αισιοδοξία είναι έννοιες που υπαινικτικά προβάλλονται στη δουλειά της συγκινώντας τους συλλέκτες.

Έργα της κοσμούν μεγάλες συλλογές σε Ελλάδα και εξωτερικό προσδίδοντας εκτός από αισθητική αξία, υπεραξία στο χρηματιστήριο της εικαστικής σκηνής.

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

-Εικαστικές συλλογές και η παρουσίασή τους στο ευρύ κοινό. Ως ζωγράφος, πόσο σημαντική θεωρείτε την παρουσίαση των συλλογών αυτών;

-Οι εικαστικές συλλογές και η παρουσίασή τους στο κοινό συμβάλλουν στην ενεργοποίηση της σχέσης του κοινού με την τέχνη.

Ο ρόλος της τέχνης είναι η επικοινωνία του εικαστικού λόγου και η κοινοποίηση της αισθητικής εμπειρίας στον κάθε πολίτη αυτής της χώρας. Σε αυτό συμβάλλουν σημαντικά οι συλλέκτες δημιουργώντας και παρουσιάζοντας τις συλλογές τους και υλοποιώντας προγράμματα και συνεργασίες με ιδρύματα, μουσεία, και αίθουσες τέχνης.

Οι εκθέσεις παρουσιάζοντας είτε με επιμελητικό άξονα ένα ιστορικό πλαίσιο είτε με επιμελητικές ενότητες βάσει κάποιας νοηματικής σύνδεσης των παραγόμενων καλλιτεχνικών έργων. Αξιοσημείωτη είναι η κινητοποίηση των σχολικών μονάδων να επισκέπτονται τις συλλογές και να συμμετέχουν σε εικαστικά προγράμματα που διευρύνουν τους ορίζοντες των παιδιών.

Κατά το πλείστον, οι ιδιωτικές συλλογές εκτίθενται σε ιδιωτικά μουσεία αν και πρόσφατα παρατηρείται η υποδοχή ιδιωτικών συλλογών και σε κρατικούς φορείς.

-Είναι επαρκής η παρουσίαση των Ελλήνων εικαστικών; Πιστεύετε ότι υπάρχουν αρκετά Μουσεία στη χώρα μας που παρουσιάζουν τη σύγχρονη ελληνική τέχνη;

-Δυστυχώς, δεν είναι επαρκής η παρουσίαση των Ελλήνων εικαστικών. Υπάρχουν καλλιτέχνες με ιδιαίτερα ποιοτικό εικαστικό έργο και αφθονία έργων οι οποίοι ομφαλοσκοπούν στα εργαστήριά τους.

Πολλάκις απαιτείται να υπάρχει προωθητικός παράγοντας και γερές δημόσιες σχέσεις. Εάν η σχέση σου με τα media δεν είναι η προσδοκώμενη και το έργο σου δεν είναι τόσο εμπορικό όσο επιθυμούν οι γκαλερί/μαγαζιά στενεύουν τα περιθώρια παρουσίασης του έργου σου. Ευεργετημένοι, βέβαια, είναι κάποιοι καλλιτέχνες που δημιούργησαν δημιουργική σχέση με συλλέκτες και έτυχαν της προώθησης του έργου τους. Πιστεύω ότι υπάρχουν περισσότερα ιδιωτικά μουσεία και ιδρύματα και λιγότερα δημόσια που δίνουν βήμα στις σύγχρονες προτάσεις τέχνης.

-Είναι σημαντικός ο ρόλος του επιμελητή σε μία έκθεση ή πιστεύετε μπορεί να εκλείψει;

-Ο ρόλος του ιστορικού και του επιμελητή εκθέσεων είναι ακόμη υποτιμημένος στον ελλαδικό χώρο και είναι η κατανόηση της αξίας αυτών των επαγγελμάτων που θα απελευθερώσει τον καλλιτέχνη από το βάρος της υποστήριξης του έργου του δίνοντας του το χώρο και το χρόνο να ασχοληθεί περισσότερο με τη δουλειά του.

Εάν εξαιρεθεί το ΕΜΣΤ και η πολύπαθη λειτουργία του, υπάρχουν, τουλάχιστον, 20 διοργανώσεις ή/και φορείς που δίνουν βήμα σε σύγχρονες προτάσεις· να αναφέρω ενδεικτικά τη Biennale, την Art Athina, την Art Thessaloniki, τους Δήμους, τις τοπικές Πινακοθήκες κ. ά.

Ένα από τα ζητήματα που προκύπτουν δεν αφορά την ύπαρξη και τη λειτουργία των μουσείων που παρουσιάζουν σύγχρονη τέχνη αλλά την επισκεψιμότητα. Κατά κανόνα, βλέπουμε το ίδιο κοινό να επισκέπτεται τις εκθέσεις: τους ίδιους τους καλλιτέχνες, τους συλλέκτες και κάποιους φιλότεχνους. Απαιτείται μία συγκεκριμένη πολιτιστική πολιτική η οποία να ελκύσει το ευρύ κοινό αρχής γενομένης από την εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες και δευτερευόντως στην πολιτική της ουσιαστικής ενημέρωσης.

Αναφέρομαι εδώ, στην τρέχουσα πολιτική της κατάργησης του μαθήματος των καλλιτεχνικών από το Λύκειο που οδηγεί στην απομάκρυνση των παιδιών και της κοινωνίας γενικότερα από τις τέχνες αντί να χτίσει τα θεμέλια μίας δια βίου σχέσης των νέων με την τέχνη, την ιστορία της τέχνης και τους χώρους τέχνης.

Θέλω να πιστεύω ότι η σχέση του Έλληνα συλλέκτη με την τέχνη είναι σχέση αγαπητική

-Θεωρείτε ότι η ζωή και ο βιοπορισμός ενός καλλιτέχνη είναι συνυφασμένος με το πως οι συλλέκτες “χειρίζονται” τα έργα του;

-Στην Ελλάδα είναι ελάχιστοι οι καλλιτέχνες που βιοπορίζονται αποκλειστικά από το έργο τους.

Οι περισσότεροι ζουν εργαζόμενοι στην εκπαίδευση, αν και, η κατάργηση του μαθήματος των Καλλιτεχνικών στα Λύκεια – με την ταυτόχρονη υποτίμηση του μαθήματος – μείωσε, σημαντικά, τις θέσεις εργασίας.

Όσοι, λίγοι, καλλιτέχνες ζουν από τη δουλειά τους, είναι βέβαιο ότι υπάρχει συσχέτιση των πωλήσεων με την αντιμετώπιση και την αναγνώριση του έργου τους από τους συλλέκτες και την αγορά. Η πώληση των έργων τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το χρηματιστήριο της τέχνης και τις επιπτώσεις από τις δημοπρασίες έργων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Θα αναφέρω εδώ το παράδειγμα συλλέκτη διεθνούς εμβέλειας που όταν για το χι, ψι λόγο αποφάσισε να πουλήσει όλα τα έργα συγκεκριμένου καλλιτέχνη που είχε στη συλλογή του, εν μία νυκτί, ακυρώθηκαν εκθέσεις του, αμφισβητήθηκε η αξία των έργων του και καταστράφηκε ανεπιστρεπτί η φήμη του.

-Πιστεύετε ότι οι Έλληνες συλλέκτες αγαπούν πραγματικά την τέχνη και την στηρίζουν;

-Θέλω να πιστεύω ότι η σχέση του Έλληνα συλλέκτη με την τέχνη είναι σχέση αγαπητική.

Ενίοτε δε, είναι σχέση πάθους. Συχνά, οι συλλογές έχουν ένα ενιαίο ύφος που αντικατοπτρίζει την ιδιοσυγκρασία του συλλέκτη που προτείνει και προπορεύεται της εποχής του. Ο συλλέκτης είναι ο εραστής που παθιάζεται με την επιθυμία του συλλέγειν σε αντιδιαστολή με τον επενδυτή-κερδοσκόπο.

Η οικονομική κρίση, και στη συνέχεια η πανδημία, έχουν φέρει τα πάνω-κάτω στην αγορά της τέχνης. Κάποιοι συλλέκτες, σήμερα, δεν συζητούν για το περιεχόμενο του έργου τέχνης και τις καθαρά αισθητικές αξίες του αλλά για την υπογραφή και την τιμή του έργου.

Είναι μία ανατροπή που δεν βασίζεται στην ερωτική σχέση του συλλέκτη με το έργο ως αντικείμενο επιθυμίας αλλά στην πλειστηριακή του διάσταση. Οι συλλέκτες επαίρονται για το θρίαμβο της εξαγοράς έναντι της εξαναγκαστικής απώλειας της αξιοπρέπειας του καλλιτέχνη που ωθείται στο να πουλήσει σε εξευτελιστικές τιμές προκειμένου να επιβιώσει.

-Ποια θα λέγατε πως είναι τα βαθύτερα κίνητρα όσων επενδύουν χρόνο και χρήμα στη συλλεκτική δραστηριότητα;

-Ιδανικά, αρχικός σκοπός ενός συλλέκτη θα έπρεπε να είναι το ατομικό του αισθητικό κριτήριο. Ταυτόχρονα, αξιοσημείωτος στόχος θα ήταν να παρουσιάσουν στο ευρύ κοινό τη συλλογή τους. Ο συλλέκτης και η συλλογή του είναι μία αδιαίρετη ενότητα που έχει τη δυναμική της διεύρυνσης των αισθητικών προτύπων της κοινωνίας. Οι συλλέκτες, σήμερα δημιουργούν δίκτυα δημιουργίας, διακίνησης, αξιολόγησης και προβολής διευρύνοντας το κοινωνικό πεδίο.

-Πώς θα σχολιάζατε το “χρηματιστήριο της τέχνης”; Αποτελεί η τέχνη επένδυση;

-Η πρωτογενής και η δευτερογενής αγορά της τέχνης είναι μία χρηματιστηριακή αγορά καθιστώντας το έργο τέχνης επένδυση και παράλληλα ένα συμβολικό αντικείμενο πολιτιστικού κεφαλαίου.

Πολλοί συλλέκτες υποστηρίζουν νέους καλλιτέχνες μέσω προγραμμάτων υποτροφιών για την ανάπτυξη της δουλειάς τους. Αξιοσημείωτο είναι ότι και στην Ελλάδα και παγκοσμίως οι συλλέκτες παίζουν ηγετικό ρόλο στην παρουσίαση καλλιτεχνών πολλές φορές αντικαθιστώντας τους κρατικούς φορείς.

Σα λαγωνικά καταλαβαίνουν έγκαιρα τις αξιόλογες δουλειές και τα νέα ταλέντα και τις παρουσιάζουν στο ευρύ κοινό. Με τη διορατικότητά τους φέρουν το σύγχρονο πολιτισμό κοντά στον πολίτη, και λειτουργούν ως βασικοί εμψυχωτές διεύρυνσης της αισθητικής παιδείας του κοινωνικού συνόλου.

Ειδικά στην Ελλάδα, που οι κρατικοί φορείς επιχορηγούνται ανεπαρκώς, έχουμε δει πολύ σημαντικές μεγάλες διοργανώσεις αποκλειστικά με τη χορηγία ιδιωτών συλλεκτών.

Αρχικός σκοπός ενός συλλέκτη θα έπρεπε να είναι το ατομικό του αισθητικό κριτήριο

-Σε ποιες συλλογές υπάρχουν έργα σας;

-Έργα μου περιλαμβάνονται στις εξής συλλογές: Εθνική Πινακοθήκη Αθήνας, Πινακοθήκη Κουβουτσάκη Κηφισιάς, Μουσείο Βορρέ Παιανίας, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Φλώρινας, Μουσείο/Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη (Tériade) Λέσβου, Δημοτική Πινακοθήκη Ερμούπολης Σύρου, Πινακοθήκη Κομοτηνής, Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ Μετσόβου, Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης Αιτωλοακαρνανίας Χρήστου & Σοφίας Μοσχανδρέου Μεσολογγίου, Συλλογή Βλάσση Φρυσίρα, Πινακοθήκη Αγρινίου, Συλλογή Αντώνη & Άζιας Χατζηϊωάννου και άλλες ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

-Τι το ιδιαίτερο πιστεύετε ότι έχουν τα έργα σας που θα έδιναν προστιθέμενη αξία σε μια συλλογή;

-Πιστεύω ότι υπάρχουν συλλέκτες που ενδιαφέρονται για θέματα που αφορούν το τοπίο. Νομίζω πως η γραφή μου είναι αυθεντική και μεταφέρει τη ζωτικότητα της φύσης με μία τίμια ζωγραφική που ενσωματώνει χειρωνακτικό κόπο.

Κατάφερα να διατηρήσω σταθερή παρουσία τα τελευταία 35 χρόνια στο χώρο παρουσιάζοντας την εξέλιξη της δουλειάς μου με περισσότερες από 200 ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Πολλές φορές, τα έργα μου έχουν ξεπεράσει την τιμή εκτίμησής τους σε δημοπρασίες στην Αθήνα, στην Κύπρο και στο Λονδίνο.

-Θεωρούμε ότι απολαμβάνετε την εύνοια των Ελλήνων συλλεκτών και πολλοί από αυτούς σας επιλέγουν. Εσείς πως θα ορίζατε στη σχέση σας μαζί τους;

-Αισθάνομαι ότι χαίρω εκτίμησης από μία μεγάλη μερίδα συλλεκτών που αγοράζουν τα έργα μου γιατί αγαπούν τον τρόπο που ζωγραφίζω αλλά και διότι τα θεωρούν σημαντικά χαρτοφυλάκια στην αγορά της τέχνης.

Οι φωτογραφίες αποτελούν έργα διαδρομής, μιας εξελισσόμενης πορείας της εικαστικού.