Γράφει η Στεφανία Κωστοπούλου

Η Gallery Citronne στην Αθήνα από τις 28 Νοεμβρίου 2019 έως και την 25η Ιανουαρίου 2020 παρουσιάζει είκοσι ένα καινούργια έργα του εικαστικού Μάκη Θεοφυλακτόπουλου.

Ο Θεοφυλακτόπουλος είναι ένας από τους σημαντικούς σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους συνδεδεμένος με το βαθύτερο ένστικτο της ανθρώπινης φύσης. Τα έργα του ανανεώνουν ριζικά τη γλώσσα της ζωγραφικής του και προσφέρουν ένα μοναδικό παράδειγμα στοχαστικής ορμής, ρίσκου και πειραματισμού.

Η έκθεση λαμβάνει τη σκυτάλη από την παρουσίαση των «γλυπτών και των φωτεινών εγκαταστάσεων» του Γιώργου Λάππα.

Ως γενικότερη φιλοσοφία της Citronne αποτελεί η τάση των εκθέσεων να χαρακτηρίζονται από μία συνέχεια. Κατ’ επέκταση, ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος και ο Γιώργος Λάππας συναντιούνται στην επαφή και τη βαθιά σύνδεση που έχουν με το ελληνικό αλλά και με το παγκόσμιο παρόν.

Αρχικά, καθώς μας εξηγεί ο επιμελητής της έκθεσης Θεόφιλος Τραμπούλης, ήδη ο τίτλος της μας καθοδηγεί προς μία σύγχρονη και ανανεωτική κατεύθυνση. Τα «καινούργια έργα» του Θεοφυλακτόπουλου αποπνέουν τη νεότητα και τον ενθουσιασμό μιας ανακάλυψης. Η αναμέτρησή του με «καινούργια» υλικά όπως ο ανεξίτηλος μαρκαδόρος σε χαρτόνι, αποτελεί το μέσο με το οποίο χτίζει μια εσωτερική σχέση, προκειμένου να αποδώσει τη φρεσκάδα του νέου.

Ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος είναι ένας ζωγράφος που βιώνει τις στιγμές της ζωής ξεκινώντας κάθε φορά νέος. Χωρίς να προσπαθεί να συλλογισθεί ή να αντλήσει από το παρελθόν, είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμος να αποδώσει και να εκπέμψει «σωματικά» τη ζωγραφική του πράξη.

Σημειώνει χαρακτηριστικά πως «δεν μπορείς να μιμηθείς το καινούργιο ούτε μπορείς να μιμηθείς τον εαυτό σου. Πάντα τα πράγματα ξεκινούν από την αρχή».

Από τα μέσα του 1960 ο ζωγράφος έχοντας κατακτήσει τα υλικά και τις τεχνικές του, δημιουργεί ένα σύμπαν στο οποίο κυριαρχεί η ανθρώπινη ή ανθρωποειδής μορφή ως άμορφη ουσία. Οι ανθρώπινες αυτές μορφές που εμφανίζονται στα «καινούργια» έργα του αποδίδονται ως άμορφα όντα.

Ειδικότερα, φαίνεται να παραπέμπουν στον κόσμο της άυλης πραγματικότητας του ενστικτώδους ή και του πρωτόγονου της ύπαρξης. Τα ζωγραφικά έργα της χρονιάς του 2019 κάνουν την εμφάνισή τους προς επιβεβαίωση της ευρείας υπαρξιακής διάστασης της ζωής.

Ας μην παραληφθεί ότι, η «σωματικότητα» με την οποία ζωγραφίζει ο Θεοφυλακτόπουλος είναι διαυγέστατη σε πολλές από τις ζωγραφικές του επιτελέσεις.

Ο ίδιος αποτελεί έναν καλλιτέχνη που «εκπέμπει» τη ζωγραφική του πράξη μέσω του σώματός του και σημειώνει ότι «το ζητούμενο είναι πάντα πώς μέσα από μια ύλη μπορείς με τα μέσα σου να φτάσεις σε μια στιγμή που το έργο θα είναι ένας πομπός».

Στα «καινούργια» έργα του φαίνεται να αποδίδει όσα του γεννώνται άμορφα και άυλα στον εσωτερικό κόσμο του σώματός του. Οι ανθρώπινες ανάγλυφες υφάνσεις που αποτυπώνει, χαρακτηρίζονται από μία σπηλαιώδη υφή, υπό την έννοια ότι παραπέμπουν, ενίοτε, σε «θηριώδεις» εκφράσεις ενός ασυνείδητου κόσμου που κραδαίνει για να εξωτερικευθεί ή και να λάβει χώρο στο συνειδητό πεδίο του ζωγραφικού καμβά.

Ας σημειωθεί ότι, σε πρωτόγονους πολιτισμούς οι άνθρωποι δημιουργούσαν καλλιτεχνικά έργα με σκοπό την «εκπομπή» μιας συμπυκνωμένης «άλογης» ουσίας, παρά για να εκφράσουν κάτι συγκεκριμένο όπως συμβαίνει στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.

Ο Θεοφυλακτόπουλος, ως καλλιτέχνης, είναι συνδεδεμένος με το βαθύτερο ένστικτο της ανθρώπινης φύσης.

Η ανθρωπολογική διάσταση της τέχνης του είναι εμφανής αν παρατηρήσουμε τις μορφικές απεικονίσεις του. Αυτές οι απεικονίσεις παραπέμπουν σε μνήμες ασυνείδητων πτυχών μιας εσώτερης ενστικτώδους πραγματικότητας που αποκαλύπτεται μόνο όταν ο καλλιτέχνης έχει αποκτήσει επαφή με το βαθύτερο μέταλλο της ολότητας του είναι του.

Καθώς προαναφέρθηκε, σε πρωτόγονες κοινωνικές δομές οι διαδικασίες της νόησης – όπως χρησιμοποιούνται στον δυτικό κόσμο – βρίσκονται σε υποδεέστερη θέση, αφού οι άνθρωποι λειτουργούν με κυρίαρχο οδηγό τους την κίνηση που προέρχεται από το κέντρο της ύπαρξης.

Σε πολλούς από τους πίνακες του Θεοφυλακτόπουλου παρατηρούμε τις ανθρώπινες μορφές να απορροφώνται από τον περιβάλλοντα χώρο του καμβά. Ο υλικός κόσμος του ζωγράφου αφομοιώνεται από το περιβάλλον και πλέον οι «σκληρές» υλικές όψεις αποκτούν έναν χαρακτήρα απαλότητας και λεπτοφυούς ουσίας

Φαίνεται πως η εντατική περιπέτεια του καλλιτέχνη με την μορφή και την ύλη αλλάζει διαστάσεις και στη συγκεκριμένη έκθεση, ενώ τα περιγράμματα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, εντούτοις οι μορφοποιήσεις εμφανίζονται έτοιμες προς εξαΰλωση προκειμένου να συμφιλιωθούν με τα συμπαντικά στοιχεία από τα οποία αποτελούνται.

Καταδυόμενος στα κρυμμένα δεδομένα της ύπαρξής του και έχοντας απεκδυθεί κάθε πράξη κριτικής προς αυτά, εμφανίζει πτυχές του κρουστού υλικού από το οποίο αποτελείται η κοσμική ύπαρξη, δικαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη φιλοσοφία της Citronne.  

Η «καινούργια» διάσταση της τέχνης του Θεοφυλακτόπουλου απεικονίζει, σε βάθος, την απορρόφηση των μορφών, μέσω της οποίας μπορούμε να δραπετεύσουμε από τα καθημερινά περιοριστικά πρότυπα και τις επιταγές που μας ακινητοποιούν.

Έτσι, απελευθερώνοντας κάθε ελεύθερη, νεανική ορμητικότητα που κινητοποιεί την ανθρώπινη καλλιτεχνική πράξη, εισερχόμαστε σε πτυχές της κοσμικής πραγματικότητας ενός βαθύτερου «είναι».

Μέσω της σύγχρονης ζωγραφικής του, ο καλλιτέχνης αποδίδει την ασυνείδητη κίνηση που είναι υπαίτια για τις οποιεσδήποτε εσωτερικές μετακινήσεις οι οποίες καθοδηγούν σε πράξη τις μη κατανοήσιμες από τον νου δράσεις.

Who is Who

Ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Σπούδασε στην ΑΣΚΤ της Αθήνας με καθηγητή τον Γ. Μόραλη (1961-1967). Το 1964 πήρε το Α΄ βραβείο στην Γ΄ Πανελλαδική Έκθεση Νέων και 2 χρόνια αργότερα έκανε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα (1966, Άστορ). Το έργο του εκτιμήθηκε αμέσως ως έκφραση των εντάσεων της εποχής, αλλά και λόγω της εκρηκτικής ιδιοσυγκρασίας του ζωγράφου.

Από το 1969 έζησε εκτός Ελλάδας, εργαζόμενος κατά διαστήματα στην Ελβετία, τη Γαλλία και τέλος στη Νέα Υόρκη με υποτροφία του Ιδρύματος Ford (1971). Επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα το 1975. Το 1988 εκλέχτηκε καθηγητής ζωγραφικής στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, όπου δίδαξε έως το 2005. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Έχει παρουσιάσει το έργο του σε τριάντα περίπου ατομικές εκθέσεις και σε πολλές ομαδικές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συμμετείχε στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας (1977), στα Europalia (Βρυξέλλες 1982), στην Περιοδεύουσα Έκθεση Ελληνικής Ζωγραφικής της Τουλούζης (1986), κ.ά. Το 2010 οργανώθηκε μεγάλη αναδρομική του έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη με τίτλο Τύχες της Ύλης, Ζωγραφική 1960-2010.

INFO έκθεσης

Διάρκεια
28 Νοεμβρίου 2019 έως και την 25η Ιανουαρίου 2020

Γκαλερί CITRONNE
Αθήνα, Πατριάρχου Ιωακείμ, 19, 4ος όροφος, Αθήνα

Ωράριο λειτουργίας
Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 11.00-15.00 & 17.00-20.00
Τετάρτη, Σάββατο 11.00-15.00

Επιμέλεια Έκθεσης και Καταλόγου Θεόφιλος Τραμπούλης