Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Ο Μυστικός Δείπνος (The Last Supper) του Leonardo Da Vinci φιλοξενείται στη Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο και οι πραγματικά μεγάλες διαστάσεις του (460 x 880 cm) κάνουν το θεατή του να αναρωτιέται αν θα μπορούσε να φιλοξενηθεί οπουδήποτε αλλού, εκτός από το χώρο στον οποίο βρίσκεται. Η πασίγνωστη τοιχογραφία απεικονίζει τη σκηνή, όπου ο Ιησούς ανακοινώνει στους μαθητές του πως κάποιος από αυτούς θα τον προδώσει και υλοποιήθηκε μετά από παραγγελία του Δούκα του Μιλάνου.
Οι ταραγμένοι και απογοητευμένοι μαθητές του Ιησού άρχισαν γρήγορα να “ξεφτίζουν”, μιας και τα υλικά που χρησιμοποίησε ο Da Vinci δεν άντεχαν την υγρασία του τοίχου στον οποίο τοποθέτησε το έργο του. Στη συνέχεια, τα πάθη του The Last Supper συνεχίστηκαν από τις επιδρομές της φύσης και τις ανθρώπινες ενέργειες. Οι προσπάθειες που έγιναν για την αποκατάστασή του ήταν αρκετές, με την τελευταία να κρατά περίπου 21 χρόνια και το αποτέλεσμα να γίνεται αντικείμενο έντονης συζήτησης ανάμεσα στους ειδικούς.
-
Guernica – Pablo Picasso
Η Guernica, ένα ακόμη πολύ μεγάλων διαστάσεων έργο (3,54×7,82 m), αποτελεί το έργο – σύμβολο που δημιούργησε ο Pablo Picasso, για να παρουσιάσει στην ανθρωπότητα τα ολέθρια αποτελέσματα του πολέμου και προσπάθησε σε αυτό να απεικονίσει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση που βίωσε η Ισπανία κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου.
Η πολύπαθη πόλη Guernica, που βομβαρδίστηκε και ισοπεδώθηκε από τους Γερμανούς πιλότους της αεροπορίας των εθνικιστών στις 26 Απριλίου του 1937, αποτελεί το κεντρικό θέμα του πιο γνωστού ίσως έργου του ζωγράφου και ενός από τα πιό διάσημα και αναγνωρίσιμα στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης.
Στο ασπρόμαυρο έργο του, ο Picasso δεν θέλησε να αποδώσει τη σκληρή πραγματικότητα μέσα από εικόνες που να παραπέμπουν άμεσα σε αυτή, όπως τα αεροπλάνα, οι βόμβες και τα ερείπια. Επέλεξε, λοιπόν, να τοποθετήσει, μέσα σε γκρίζες σκιές, έναν ταύρο και ένα πληγωμένο άλογο, με διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά.
Η πολύπαθη, όπως τελικά αποδείχθηκε, Guernica, παρέμεινε για πολλά χρόνια στο MOMA της Νέας Υόρκης, μιας και ο Picasso είχε δηλώσει πως δεν ήθελε να επιστρέψει το έργο στην Ισπανία πριν την πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατίας. Το 1974, έπεσε θύμα βανδαλισμού με κόκκινη μπογιά και στη συνέχεια επιστράφηκε στη Ισπανία για να εκτίθεται πίσω από αλεξίσφαιρο τζάμι από το φόβο νέας απόπειρας. Από το 1992 και μέχρι και σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Reina Sofia στη Μαδρίτη με ανοιχτή πάντα την πρόταση να μεταφερθεί στο Μουσείο Guggenheim, πολύ κοντά στην κωμόπολη της Guernica, αλλά μέχρι τώρα η απάντηση είναι αρνητική τόσο από την ισπανική κυβέρνηση, όσο και από το μουσείο που το φιλοξενεί.
Αξιοσημείωτο είναι αυτό που λέγεται, πως όταν οι Γερμανοί, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εισήλθαν στο Παρίσι και προσπάθησαν να βρουν διάσημα έργα τέχνης για να τα κατασχέσουν, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε στον Picasso μια φωτογραφία της Guernica ρωτώντας τον: “Αυτό το έργο εσείς το κάνατε; Κι εκείνος του απάντησε χωρίς να διστάσει: Όχι, Εσείς.”.
-
The Night Watch – Rembrandt
Ο ίδιος ο Rembrandt δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις σαν ζωγράφος και ούτε βέβαια και το έργο του Νυχτερινή Περίπολος (The Night Watch), που αρκετά από τα βασικά χαρακτηριστικά του υποστηρίζουν επάξια τον τίτλο του σαν αριστούργημα. Ανάμεσά τους, το πολύ μεγάλο μέγεθός του (363 x 437 cm), η εντυπωσιακή χρήση των φωτοσκιάσεων, η απόδοση ενός τυπικά στατικού πορτραίτου με μια ενδιαφέρουσα αίσθηση κίνησης και η ενσωμάτωση πολλών διαφορετικών εννοιολογικών επιπέδων, χαρακτηριστικό γνώρισμα των χαρισματικών καλλιτεχνών.
Όλα τα παραπάνω, όμως, δεν εμπόδισαν να γίνουν πολλαπλές ενέργειες και προσπάθειες βανδαλισμού του. Ανάμεσά τους και σοβαρά περιστατικά, όπως αυτό που στις 13 Ιανουαρίου του 1911, όταν ένας άντρας έκοψε το έργο με ένα αιχμηρό μαχαίρι υποδηματοποιού. Ακολουθεί, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1975, ένας άνεργος δάσκαλος που επιτέθηκε στο έργο με ένα μαχαίρι ψωμιού, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει πολλαπλές χαραγματιές.
Η ζημιά αποκαταστάθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα, αλλά οι γρατζουνιές ακόμη διακρίνονται αν κάποιος παρατηρήσει το έργο από πολύ κοντά. Δεν ήταν όμως και η τελευταία επίθεση εναντίον της Νυχτερινής Περιπόλου μιας και στις 6 Απριλίου του 1990, ξανάγινε στόχος βανδαλισμού, όταν κάποιος από τους επισκέπτες ψέκασε πάνω του οξύ. Οι άνθρωποι της ασφάλειας αντέδρασαν άμεσα ψεκάζοντας τον καμβά με νερό και προλαβαίνοντας το οξύ πριν διεισδύσει καθολικά στο έργο. Η ζημιά περιορίστηκε μόνο στο βερνίκι και αποκαταστάθηκε σύντομα.
-
Portrait of Dr. Gachet – Vincent Van Gogh
Ο γιατρός, Paul Gachet ήταν αυτός που ανέλαβε τη φροντίδα του Vincent Van Gogh μετά την έξοδό του από το άσυλο και μέχρι τον θάνατο του, μόλις λίγους μήνες αργότερα. Αν και στην αρχή ο ζωγράφος δεν είχε και την καλύτερη άποψη για τον γιατρό του, στη συνέχεια αποφάσισε πως είναι αληθινός φίλος του και φιλοτέχνησε μάλιστα δύο εκδοχές του πορτραίτου του κάτω από τον ίδιο τίτλο Portrait of Dr. Gachet στην ίδια στάση, αλλά σε διαφορετικό χρώμα και τεχνική.
Σε ένα από τα γράμματα προς τον αδελφό του Theo γράφει: “Νομίζω ότι δεν πρέπει να βασίζεστε καθόλου στον Dr. Gachet. Πρώτα απ’ όλα, πιστεύω πως είναι πιο άρρωστος από ότι είμαι εγώ ή περίπου το ίδιο, και έτσι έχουν τα πράγματα. Τώρα, όταν ένας τυφλός οδηγεί έναν άλλον τυφλό, δεν καταλήγουν να πέσουν και οι δύο στο χαντάκι;”. Δυο μέρες αργότερα έχει αλλάξει άποψη και γράφει στην αδελφή του: “Έχω βρει έναν αληθινό φίλο στοn Dr. Gachet, κάτι σαν έναν άλλο αδελφό, τόσο μοιάζουμε μεταξύ μας, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά”.
Μετά τη δημιουργία των δύο εκδοχών και θέλοντας να μοιραστεί τις σκέψεις του για το πορτρέτο με την αδελφή του, σε ένα από τα γράμματά του διαβαζουμε: “Έκανα το πορτρέτο του Dr. Gachet με μια μελαγχολική έκφραση, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να φαίνεται σαν ένας μορφασμός σε όσους το βλέπουν… Λυπημένος μα ευγενικός, αλλά ξεκάθαρος και ευφυής, δηλαδή όπως όλα τα πορτρέτα θα έπρεπε να γίνονται … υπάρχουν σύγχρονα κεφάλια που μπορούν να παρατηρούνται για πολύ καιρό και αυτό ίσως να το κοιτάζουν με ενδιαφέρον για περισσότερο από χίλια χρόνια αργότερα”.