Πρόσφατα παρακολουθήσαμε την παράσταση “Ένας ανεπαίσθητος πόνος” του Χάρολντ Πίντερ, σε σκηνοθεσία Χριστίνας Χριστόφη, στο θέατρο ΜΠΙΠ. Μια παράσταση που έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι όσο τακτοποιημένη και βολεμένη κι ας φαίνεται η ζωή μας, πάρα ελλοχεύει ο “κίνδυνος” της αλλαγής.

Γράφει η Αλεξία Λυμπέρη

Λίγα λόγια για το έργο

Το έργο “Ένας ανεπαίσθητος πόνος“, ή “a slight ache”, όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος στα αγγλικά γράφτηκε το 1958 από τον Χάρολντ Πίντερ ως ένα ραδιοφωνικό έργο κι αποτέλεσε πρόκληση για κάθε σκηνοθέτη που θέλησε να το τοποθετήσει στη θεατρική σκηνή. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι ο ένας από τους τρεις χαρακτήρες του έργου και πιο συγκεκριμένα ο πωλητής σπίρτων δεν μιλάει κι οι ενέργειές του περιγράφονται κι ερμηνεύονται από τους συνομιλητές του. Ένας εμβληματικός χαρακτήρας για ραδιοφωνικό έργο, καθώς το κοινό μπορεί να φανταστεί τα χειρότερα, αλλά αυτή η βουβή παρουσία του άντρα επί της θεατρικής σκηνής κινδυνεύει να φανεί περίεργη στους θεατές.

Η υπόθεση του έργου αρχικά μοιάζει πολύ απλή, η Φλώρα κι ο Έντουαρτ, ένα μεσήλικο ζευγάρι πίνει το τσάι του στη βεράντα του σπιτιού τους, τη μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου. Η Φλώρα αγαπά τον κήπο της και την κηπουρική, το όνομά της δεν μπορεί να είναι τυχαίο καθώς ετυμολογικά προέρχεται από τη λατινική λέξη flos, που σημαίνει λουλούδι. Ο Έντουαρτ φαίνεται να ασχολείται περισσότερο με την αναβίωση των προηγούμενων εξερευνήσεών του στις περιοχές της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, παρά με την κηπουρική της συζύγου του.

Η σφήκα συμβολίζει τους φόβους του άντρα

Η χρονική τοποθέτηση του έργου επίσης δεν μοιάζει να είναι τυχαία, καθώς το θερινό ηλιοστάσιο εγκαινιάζει την έναρξη του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο και την έναρξη του χειμώνα στο νότιο ημισφαίριο. Σε πολλά μέρη του κόσμου μεγάλες παγανιστικές εορτές λάμβαναν χώρα κατά την εποχή του θερινού ηλιοστάσιου και πολλά ιστορικά μνημεία φαίνεται ότι σχετίζονται με την καταγραφή των κινήσεων του ηλίου στον ουρανό (π.χ. Στόουνχετζ). Την ημέρα αυτή ο κήπος της Φλώρας βρίσκεται σε πλήρη άνθηση κι εκείνη είναι ενθουσιασμένη για τα λουλούδια της αυτή την εποχή του χρόνου, ενώ ο Έντουαρτ είναι αδιάφορος.

Κι ενώ το ζευγάρι απολαμβάνει το τσάι του, μια σφήκα έρχεται να αναστατώσει τον Έντουαρτ και θέλει πάσης θυσίας να τη σκοτώσει. Η σφήκα στο σημείο αυτό του έργου συμβολίζει τους φόβους του άντρα αυτού που αρνείται τόσο να τους δει, όσο και να τους αντιμετωπίσει. Θέλει να δείχνει ρωμαλέος και αρνείται να δει την αλήθεια, ότι δηλαδή έχει εγκλωβιστεί σε μία σχέση γυναίκας-μητέρας που τον φροντίζει και τον χειραγωγεί. Όσο όμως ο πόνος στα μάτια του αυξάνεται, τόσο μπορεί και βλέπει καλύτερα την αλήθεια.

Η Φλώρα αρχικά φαίνεται να θέλει να φροντίσει τον σύζυγό της. Δείχνει μια αφοσιωμένη και πιστή σύζυγος, μέχρι τη στιγμή που ο πλανόδιος πωλητής σπίρτων εισέρθει στο σπίτι τους. Ο πλανόδιος πωλητής δεν της εξάπτει απλώς την περιέργεια, αλλά αποκαλύπτει και τις δικές της καταπιεσμένες επιθυμίες.

Ο πωλητής σπίρτων είναι άμορφος, ηλικιωμένος, δεν μπορεί να περιγραφεί κι ο καθένας εκ των δύο συζύγων προσπαθεί να τον ορίσει ενσωματώνοντάς τον στη δική του προσωπική ιστορία. Ο Έντουαρτ τον φαντάζεται σε διάφορους τυποποιημένους ανδρικούς ρόλους που θα μπορούσε να είχε υποδυθεί στην πρότερη ζωή του. Αντιθέτως, η Φλώρα φαντάζεται ότι ήταν λαθρεπιβάτης που την είχε βιάσει και τον ονομάζει Βαρνάβα.

Το όνομα Βαρνάβας δεν θα μπορούσε να είναι τυχαίο, καθώς ο Άγιος Βαρνάβας ήταν από την Κύπρο με Εβραϊκή καταγωγή και θεωρείται ο Άγιος της Ανακούφισης. Προφανώς η Φλώρα, μέσω της σεξουαλικότητάς της, αισθάνεται ότι πίσω από το προσωπείο του ηλικιωμένου πωλητή σπίρτων βρίσκεται ένας νεαρός έτοιμος να αντικαταστήσει τον άκαμπτο σύζυγό της.

Οι διαθέσεις των δύο συζύγων καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου κινούνται ανάμεσα στη μανία και την κατάθλιψη, μέσω ενός παιχνιδιού το οποίο εκτυλίσσεται σε πολλά πνευματικά επίπεδα, όπως η κριτική ενάντια του φεμινισμού, η τελετουργία της γονιμότητας, το μοντέρνο παιχνίδι της ορολογίας της γλώσσας, καθώς και της μεταμόρφωσης της κανονικότητας με την εισβολή ενός εξωτερικού παράγοντα.

Η παράσταση   

Ο Δημοσθένης Φίλιππας, στο ρόλο του Έντουαρτ, καταφέρνει να υποδυθεί πειστικά το ρόλο ενός ανθρώπου που έχει εγκλωβιστεί στην πρότερη επαγγελματική του ενασχόληση με το στρατό. Βαρύς, με κοφτή κι επιβλητική φωνή, ενσαρκώνει θαυμάσια τον ήρωα που από κυρίαρχος του σπιτιού, καταλήγει εξοστρακισμένος από το ίδιο του το σπίτι. Η εκφραστικότητα του προσώπου του και του βλέμματος του κατά τη διάρκεια των μονολογικών σημείων του έργου ήταν μοναδικά.

Η Μαρία Μπρανίδου, στο ρόλο της Φλώρας, καταφέρνει να μεταμορφωθεί από μία γλυκιά νοικοκυρά που αγαπά και φροντίζει τον άντρα της και τον κήπο της, σε μία παθιασμένη γυναίκα που παρασυρμένη από τη σεξουαλική της ορμή επιζητά την αλλαγή. Γλυκιά με ανάλαφρη φωνή στην αρχή, μέχρι ότου μέσω της στάσης του σώματός της, της αλλαγής του τόνου της φωνής της και της έκφρασης του προσώπου της εμφανίσει την καταπιεσμένη σεξουαλικότητά της.

Ο Κωσταντής Μιζάρας, στο ρόλο του βουβού πλανόδιου πωλητή σπίρτων, καταφέρνει να γεμίσει τη σκηνή με την παρουσία του. Επιβλητικός, με προσεγμένη δουλειά στην κινησιολογία του, καθώς και στο βλέμμα του, είναι παρόν επί σκηνής κι ας απουσιάζει ο λόγος του.

Η σκηνοθετική ματιά της Χριστίνας Χριστόφη τοποθετεί τη δράση του έργου στον αρχετυπικό κήπο, ο οποίος μεταφορικά συνδέει τα αντίθετα, δηλαδή το θάνατο και την αναγέννηση. Έξυπνο σκηνοθετικό εύρημα αποτελεί η τοποθέτηση ενός πανιού στο κέντρο της σκηνής, όπου με το παιχνίδι των φωτισμών, ο θεατής έχει τη ψευδαίσθηση της προοπτικής, δηλαδή να αντιλαμβάνεται διαφορετικές αποστάσεις και διαφορετικά βάθη επί σκηνής. Κατά τα άλλα άφησε το έργο του Πίντερ να μιλήσει στο θεατή χωρίς πολλές εξωτερικές παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να αποπροσανατολίσουν το θεατή.

Τέλος, τα σκηνικά και τα κουστούμια της Μυρτώ Κοσμοπούλου απλά αλλά λειτουργικά συμπληρώνουν άρτια την εικαστική εικόνα της παράστασης.

Συνολικά πρόκειται για μια απαιτητική παράσταση για απαιτητικούς θεατές.

Κι όταν όλα στη ζωή μας μοιάζουν τακτοποιημένα, μήπως πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος της αλλαγής;

info παράστασης

Θέατρο ΜΠΙΠ, Αγίου Μελετίου 25 & Κυκλάδων, Κυψέλη, 2130344074

Παραστάσεις: Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00 (για 6 ακόμα παραστάσεις, 8&9, 15&16, 22&23 Απριλίου 2019)

Είσοδος: 12 ευρώ, 8 ευρώ μειωμένα (άνεργοι και φοιτητές), 5 ευρώ οι ατέλειες. 

Διάρκεια: 80 λεπτά