Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Πρόσφατα επισκεφτήκαμε τον εικαστικό, Γιάννη Λασηθιωτάκη στο εργαστήριο του, στο Γαλάτσι λίγο πριν αναχωρήσει για την έκθεση που συμμετέχει στη Βιέννη. Χώρος ικανός να φιλοξενεί τον σημαντικό όγκο δουλειάς του καλλιτέχνη, με άπλετο φυσικό φωτισμό και έναν πολύ συμπαθητικό κηπάκο.

Φιλόξενος και ευγενέστατος, μας έδειξε δουλειά του από όλες τις περιόδους της ζωγραφικής του. Στα τελευταία του έργα, φτιαγμένα σε καμβά αλλά και σε κόντρα πλακέ, αφαιρετικά και μόνο, κυρίαρχα στοιχεία είναι το χρώμα και το σχήμα. Βλέποντας τα έργα από κοντά, αντιληφθήκαμε γιατί αποτελούν πόλο έλξης κυρίως για τους ξένους συλλέκτες, άλλα και για τους Έλληνες.

Ο Λασηθιωτάκης σπούδασε στη Σχολή Βακαλό με δάσκαλους τους Π. Τέτση και Γ. Βαλαβανίδη και συνέχισε τις σπουδές του στην Accademia di Belle Arti της Φλωρεντίας με δάσκαλο το F. Farulli.

Νέος, με έντονη διάθεση διερεύνησης υλικών και τεχνικών, πέρασε από το νεοεξπρεσιονισμό (1981) σε μια ζωγραφική-διαμαρτυρία κατά της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας στις προεκτάσεις ντανταϊστικών και ποπ αρτ τάσεων. Αργότερα δίνοντας έμφαση στο χρώμα και στο σχήμα, δίνει σειρά έργων όπου μορφώματα και ανθρώπινες μορφές κινούνται σ’ ένα ρευστό περιβάλλον με έντονο το στοιχείο του συμβολισμού.

Από το 1991 στρέφεται έντονα στην αφαίρεση και την ολιγοχρωμία, χαρακτηριστικά που κορυφώνονται την τελευταία 5ετια δίνοντας έργα μοντέρνα και μινιμαλιστικά.

– H δουλειά σας την τελευταία 5ετία είναι αφαιρετική. Διακρίνουμε ότι στα έργα σας δίνετε έμφαση τόσο στο χρώμα και στο σχήμα, όσο και στην αναλογία αυτών στο κάδρο. Πώς θα σχολιάζατε την αίσθηση αυτή που έχει ο θεατής;

-Το χρώμα και το σχήμα, από αυτά ξεκινούν όλα στη ζωγραφική στην αρχιτεκτονική στο χορό και σε πολλές άλλες εκφράσεις καλλιτεχνικές και μη, του ανθρώπου. Είναι θεμελιακές έννοιες που έχουν να κάνουν με τη φύση την αντίληψη και την ανθρώπινη οντότητα. Κατά καιρούς αναζητήθηκαν κώδικες αισθητικοί επιστημονικές προσεγγίσεις που παρόλη τη ματαιότητά τους προσέφεραν στην διαμόρφωση και την πορεία των τεχνών.

Για να μην ξεκινήσω από την γεωμετρία των Αιγυπτίων, θα αναφερθώ στην συμβολή των Μπρουνελέσκι και Γκιλμπέρτι και άλλων στην προοπτική που άλλαξε όλη την ευρωπαϊκή ζωγραφική μέχρι τον μοντερνισμό. Θα αναφερθώ επίσης στην ανθρωπομετρία του Λε Κορμπυζιέ, στους κώδικες αναλογιών του μεσαίωνα, στον πουαντιγισμό.

Ο Νεύτωνας και ο ιμπρεσιονισμός και ένα σωρό άλλες επιστημονικές αναλύσεις συνέδραμαν στη διαμόρφωση της τέχνης. Όμως πιστεύω ότι αυτό που προσφέρει η καλλιτεχνική πρακτική και η εμπειρία η βιωματική, που έχει να κάνει κυρίως με το σχέδιο και συνεπώς και με την αναλογία είναι αναντικατάστατο και αποτελεί την πεμπτουσία της καλλιτεχνικής έκφρασης και το αιώνιο ανερμήνευτο μυστήριό της. Αυτό είναι που εισπράττει ο θεατής συγκινησιακά αισθητικά και τέλος διανοητικά.

-Με λίγα λόγια, έχετε την αίσθηση του «καλού γούστου» στα τελάρα σας…

-Το γούστο έχει δυο βασικές ερμηνείες  νομίζω διαχρονικές και συγχρονικές, κοινωνικές.

Η πρώτη είναι σταθερή και έχει να κάνει με όσα είπαμε πριν, η δεύτερη μεταμορφώνεται αναλόγως προς τις κοινωνικές επιταγές. Στο έργο του Ρέμπραντ διακρίνουμε το δράμα και την αδρή ομορφιά του, στον Βερμέερ την ηρεμία μιας όμορφης στιγμής σε ένα κατανυχτικό περιβάλλον εσωτερικό, στον Πικάσο την κοινωνική αναταραχή και προσωπική, για τον  Ματίς η τέχνη είναι μια  «αναπαυτική πολυθρόνα» όπως έλεγε,  με υπέροχα μουσικά μπλε, με παιχνίδια ανάλαφρα. Κι όμως τα έργα τους είναι σημαντικά εξίσου.

Το γούστο έχει αξία όταν συνδέεται με την αλήθεια και την ανάγκη της εποχής του. Ναι, μπορώ να πω ότι δεν φοβάμαι την ομορφιά πλέον στη δουλειά μου και το καλό γούστο. Μπορώ πλέον στην γκαλερί Ουφίτσι να θαυμάζω κι εγώ την ομορφιά της Αφροδίτης του Μποτσέλι χωρίς θυμό γιατί μαζεύει τα πλήθη που δεν δίνουν σημασία στην Παναγία, το αριστούργημα του Τζόττο που βρίσκεται λίγο πιο πέρα στο ίδιο μουσείο.

-Δουλεύετε prima vista ή χρησιμοποιείτε σχέδια και μακέτες;

-Υπάρχουν δουλειές όπου το prima vista επιβάλλεται και είναι το βασικός τρόπος που διαμορφώνει το αποτέλεσμα όπως πχ στη ζωγραφική του Πόλλοκ ή του Μπέικον και άλλες όπως του Μόντριαν, του Ε. Κέλλυ που απαιτούν διαφορετική προσέγγιση. Εγώ έχω χρησιμοποιήσει και τους δυο τρόπους. Τώρα δουλεύω με προσχέδια.

-Βλέπουμε ότι δεν δουλεύετε μόνο σε τελάρο αλλά χρησιμοποιείτε και κόντρα πλακέ και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Δεν είχατε δεύτερες σκέψεις όταν αποφασίσατε να το χρησιμοποιήσετε;

-Πολλές φορές σε οδηγεί η ανάγκη και ξαφνικά ανακαλύπτεις ότι αυτό που σου προσφέρεται έχει ενδιαφέρον ή ακόμη σε οδηγεί σε νέες εφαρμογές. Στην περίοδο της καραντίνας προσπάθησα να βρω λύσεις για να συνεχίσω να ζωγραφίζω. Οπότε σκέφτηκα ως άμεση πρακτική λύση το ξύλο που αποδείχτηκε ότι ήταν μια καλή λύση.

-Πιστεύετε ότι όλη αυτή η γνώση αλλά και η αίσθηση του κάλους, κατά κάποιο τρόπο, σας «χαρίστηκε»;

-Οi άνθρωποι  ξεκινούν στη ζωή τους ένα αγώνα δρόμου αλλά από διαφορετική αφετηρία. Εγώ λοιπόν επειδή ήμουν πίσω, έπρεπε να καλύψω την απόσταση – τη διαφορά. Από το σπίτι μου έμαθα τον αγώνα της επιβίωσης και τις δυσκολίες που έχει η ζωή μας, όμως την παιδεία και την γνώση έπρεπε να την κατακτήσω μονός μου με πολλούς τρόπους: Στον δρόμο, με τις συναναστροφές, με το διάβασμα, με τις ελλείψεις που τις μετέτρεπα όσο μπορούσα σε πλεονέκτημα με αδυναμίες με αποτυχίες.

Το καλό γούστο νομίζω ότι το κατέκτησα ή μάλλον κατάλαβα τη σημασία του με πολλή προσπάθεια. Το αναζήτησα σε ανθρώπους που το είχαν σε αφθονία και έκλεψα ότι μπορούσα, όσο καταλάβαινα. Έβλεπα εκθέσεις από τα δεκαέξι, πήγαινα συστηματικά  στις γκαλερί της Αθήνας, έβλεπα και θαύμαζα τους καλλιτέχνες, από όλους είχα να πάρω.

Και μελετούσα πάρα πολύ, αμφισβητούσα επίσης. Τελικά ένα μέρος της αντίληψης περί του κάλους είναι συνυφασμένο με την παιδεία αλλά κυρίως με το ταλέντο που διαθέτουν κάποιοι άνθρωποι στο να το αντιλαμβάνονται και να το βιώνουν.

-Βλέπουμε ότι έχετε κάνει και εξαιρετικά παραστατικά έργα. Πώς προέκυψε αυτή η στροφή; Θεωρείτε ότι αυτό σας εκφράζει καλύτερα;

-Η δουλειά μου νομίζω ότι κάνει ομόκεντρους κύκλους. Αυτή η στροφή ήταν μοιραίο να γίνει και ευτυχώς που συνέβη. Εμένα δεν ήθελα να με ορίζει ένα στυλ, μία στάση που τη θεώρησα κάποια στιγμή «ξεπερασμένη» και πολλές φορές απλά εμπορική γιατί είναι βασισμένη στην αναγνωσιμότητα.

Ήθελα να επιλέγω τα εκφραστικά μέσα ανάλογα με τους στόχους μου. Βέβαια στην συνέχεια ανατρέχοντας στο παρελθόν μου ανακάλυψα ότι υπάρχει μια διαδρομή, που αναπόφευκτα θα με οδηγούσε στην αφαίρεση. Γιατί και ως παραστατικός ζωγράφος, στις στιγμές που ωρίμαζε η κάθε φάση πάλι αφαιρετικός ήμουν στον τρόπο αντιμετώπισης της παραστατικότητας..

Ο αγώνας των καλλιτεχνών κατά περιόδους στην ιστορία ήταν η εύρεση κωδίκων εκφραστικών -παρά νατουραλιστικών- εκφραστικών συστημάτων, τουλάχιστον μέχρι τα μοντερνίστηκα κινήματα που κι αυτά ακόμη τους εμπεριέχουν. Σε αυτή τη φάση η αφαίρεση εκφράζει τις ιδέες μου και την αισθητική μου με τον καλύτερο τρόπο.

-Τι θυμάστε από τα παιδικά και εφηβικά σας χρόνια που σας ώθησε στη ζωγραφική;

-Η μοναχικότητά μου, η μουσική, οι στοίχοι των τραγουδιών και η ονειροπόληση είναι κάποιες από τις μνήμες μου.

Η ανικανότητα μου να είμαι καλός στα αθλήματα, παρόλο που συμμετείχα αλλά δεν διακρινόμουν, η άρνησή μου να ακολουθήσω άλλες κατευθύνσεις επίσης. Με λίγα λόγια, για μένα δεν υπήρχαν άλλες επιλογές, τις είχα περιορίσει δραματικά.

-Με ποιες γκαλερί είχατε συνεργαστεί στο ξεκίνημά σας που θεωρείτε ότι σας έδωσαν τα εχέγγυα να δουλέψετε στο εξωτερικό με επιτυχία;

-Καμία γκαλερί εκτός  ελαχίστων δεν ενδιαφερόταν για την προβολή των καλλιτεχνών προς τα έξω. Υπήρχε μια τοπική αγορά που διογκώθηκε μέχρι το 2009 με τις γνωστές συνέπειες στη συνέχεια -γιατί ήταν σαθρή- και που συνέβαλλε στην εσωστρέφεια.

 -Πιστεύετε ότι η τεχνολογία και η προβολή μέσω διαδικτύου βοηθούν τον καλλιτέχνη στις μέρες μας;

-Σαφώς. Οι καλλιτέχνες μπορούν να πάρουν ένα κομμάτι έστω την τύχης τους στα χέρια τους, να επικοινωνούν με καλλιτέχνες από άλλες χώρες, να ανεβάζουν τη δουλειά τους στα social media, να γνωστοποιούν το έργο τους σε ολόκληρο τον κόσμο. Aυτό είναι καταπληκτικό!

-Μιλήστε μας για τις εκθέσεις που ετοιμάζετε στο εγγύς μέλλον σε Ελλάδα και εξωτερικό;

-Ξεκινώ από την πολύ σημαντική έκθεση Parallel Vienna που συμμετέχω μαζί με την Ελένη Καμπουρίδη και την Έβελυν Παπαδοπούλου που ζουν στη Βιέννη.

Κατόπιν ακολουθούν δυο ατομικές Οκτώβρη και Νοέμβρη στο Παρίσι και τη Δανία αντίστοιχα.

Το επόμενο φθινόπωρο ετοιμάζω έκθεση στην Αθήνα σε συνεργασία με τον Δημήτρη Λυμπερόπουλο, που διευθύνει την γκαλερί ΔΛ και τον Εικαστικό Κύκλο ΔΛ.