Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος,
Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης
Ο Μωρίς ντε Βλαμένκ / Maurice de Vlaminck γεννήθηκε το 1876 στο Παρίσι. Ο πατέρας του ήταν Φλαμανδός και δίδασκε βιολί και η μητέρα του καταγόταν από την Λωρραίνη και δίδασκε πιάνο. Ο πατέρας του τον έμαθε να παίζει βιολί. Από το 1893 έως το 1905 στο Σατού ζωγράφισε τους πρώτους πίνακες στα τέλη της εφηβείας του γύρω στο 1893, αλλά αρχικά έβγαζε τα προς το ζην ως βιολονίστας και μερικές φορές, ως επαγγελματίας ποδηλάτης. Παντρεύτηκε το 1896 με τη Σουζάν Μπερλί, με την οποία απέκτησαν τρεις κόρες.
Αν και μαθήτευσε κοντά σε ένα τοπικό ζωγράφο, ουσιαστικά ήταν αυτοδίδακτος και αρνήθηκε να ακολουθήσει ακαδημαϊκές σπουδές ή να αντιγράψει σε μουσεία για να μην χάσει ή αποδυναμώσει την έμπνευσή του. Καθοριστικό σημείο καμπής στη ζωή του ήταν μια τυχαία συνάντηση στο τρένο για το Παρίσι προς το τέλος της θητείας του στο στρατό. Ο Βλαμένκ, τότε 23 ετών και ήδη ενεργός σε αναρχικούς κύκλους στο Παρίσι, συνάντησε έναν επίδοξο καλλιτέχνη, τον Αντρέ Ντεραίν και έγιναν επιστήθιοι φίλοι. Όταν ο Βλαμένκ ολοκλήρωσε τη στρατιωτική του θητεία το 1900, οι δυο τους νοίκιασαν ένα εργαστήριο μαζί στο Σατού, για ένα χρόνο, πριν ο Ντεραίν φύγει για να κάνει τη δική του στρατιωτική θητεία. Το 1902 και το 1903, περνώντας δύσκολη οικονομικά περίοδο, έγραψε αρκετά πορνογραφικά μυθιστορήματα εικονογραφημένα από τον Ντεραίν. Ζωγράφιζε την ημέρα και κέρδιζε τα προς το ζην παραδίνοντας μαθήματα βιολιού και παίζοντας μουσική σε κέντρα τη νύχτα.
Το 1905 συμμετείχε στο Σαλόνι των Ανεξάρτητων και στην έκθεση του Φθινοπωρινού Σαλόν. Όταν ο κριτικός τέχνης Λουί Βωξέλ είδε στην έκθεση τους τολμηρούς πίνακες των Βλαμένκ, Ανρί Ματίς, Αντρέ Ντεραίν, Αλμπέρ Μαρκέ, Κέες φαν Ντόνγκεν, Σαρλ Καμουέν και Ζαν Πουί, απαξίωσε περιπαικτικά τους ζωγράφους αποκαλώντας τους «fauves» (άγρια θηρία), δίνοντας έτσι στην τεχνοτροπία τους το όνομα με το οποίο έγινε γνωστή ως Φωβισμός.
Το 1906 ο έμπορος τέχνης Αμπρουάζ Βολάρ αγόρασε όλα τα έργα του Βλαμένκ και του αφιέρωσε μια έκθεση το 1908. Είναι η εποχή που σύχναζε στο Μπατώ-Λαβουάρ στη Μονμάρτρη, όπου πήγαινε με τον Ντεραίν και συναντούσε τον κύκλο καλλιτεχνών που έμεναν εκεί. Το 1911 ταξίδεψε στο Λονδίνο και ζωγράφισε όπως και αυτός απόψεις του Τάμεση. Το 1913 ζωγράφισε ξανά με τον Ντεραίν στη Μασσαλία και στην παραθαλάσσια Μαρτίγκ.
Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς είχε ήδη αποκτήσει τρία παιδιά, παρέμεινε στο Παρίσι και άρχισε να γράφει ποίηση. Χώρισε και παντρεύτηκε την δεύτερη σύζυγο του την Μπερτ Κομπ, με την οποία απέκτησαν δύο κόρες. Το 1925 εγκαταστάθηκε στο Ρυέιγ-λα-Γκαντελιέρ, ένα μικρό χωριό νοτιοδυτικά του Παρισιού. Από το 1925 ταξίδεψε σε όλη τη Γαλλία, αλλά συνέχισε να ζωγραφίζει κυρίως κατά μήκος του Σηκουάνα, κοντά στο Παρίσι. Συνέχισε επίσης να γράφει ποίηση, έργα μυθοπλασίας και απομνημονεύματα. Φιλοτέχνησε επίσης ξυλογραφίες και λιθογραφίες και εικονογράφησε μια σειρά από βιβλία.
Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Νοέμβριο του 1941 ο Βλαμένκ επισκέφθηκε την ναζιστική Γερμανία σε ταξίδι που οργανώθηκε από το Γραφείο Προπαγάνδας. Κατά την επιστροφή του τον Ιούνιο του 1942, δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Ελεύθερες απόψεις… για την ζωγραφική» όπου κατηγόρησε απροκάλυπτα τον διάσημο κυβιστή «εμιγκρέ αντάρτη» Πάμπλο Πικάσο ότι από το 1900 έως το 1930 έσυρε την γαλλική ζωγραφική «σε ένα θανατηφόρο αδιέξοδο, σε μια απερίγραπτη σύγχυση». Ο Βλαμένκ πέθανε στο Ρυέιγ-λα-Γκαντελιέρ το 1958.
Ο Μωρίς ντε Βλαμένκ άκουγε πάντοτε την εσωτερική του φωνή και εμπιστευόταν το προσωπικό του αισθητήριο ακόμα και αν έπρεπε να παρακούσει τις επικρατούσες τάσεις της εποχής του. Προτιμούσε να μένει στο περιθώριο των μεγάλων καλλιτεχνικών ρευμάτων εκτός από τον φωβισμό που έκφραζε την ατομική του ευαισθησία. Για το λόγο αυτό απέρριψε τον κυβισμό θεωρώντας τον πολύ εγκεφαλικό και πολύπλοκο. Ορισμένοι τον ταυτίζουν με τις χαρακτηριστικές τοπιογραφίες, ενώ στο επίκεντρο της θεματογραφίας του βρίσκονται και πολλές νεκρές φύσεις με αντικείμενα της καθημερινότητας, οι οποίες αποτελούν την βασική ένδειξη της τεχνοτροπικής του εξέλιξης. Οι πρώιμες συνθέσεις του Βλαμένκ δείχνουν εξοικείωση με τους ιμπρεσιονιστές, αρκετοί από τους οποίους είχαν ζωγραφίσει στην ίδια περιοχή περί τον Σηκουάνα τις δεκαετίες του 1870 και του 1880.
Υπήρξε μεγάλος θαυμαστής του Βαν Γκογκ και εμπνεύστηκε συχνά από τους ψυχογραφικούς πίνακες του. Σε μια έκθεση του Βαν Γκογκ το 1901, τον σύστησε ο Ντεραίν στον Ματίς. Ο Ματίς συγκινήθηκε τότε διαπιστώνοντας ότι, παρά την διαφορά ηλικίας, είχαν παρόμοιες απόψεις και πεποιθήσεις για μια έκφραση τέχνης πιο υποκειμενική στην διατύπωση του συναισθήματος, πιο αχαλίνωτη αισθητικά. Από το 1907 ο Βλαμένκ επηρεάστηκε από τον Πωλ Σεζάν. Η ζωγραφική του τράφηκε από την «σεζανική» ουσία αλλά διατήρησε αυτονομία στην αποκρυστάλλωση των θεμάτων, των χρωμάτων και των μορφών. Οι συνθέσεις του έγιναν πιο γεωμετρικές, χωρίς όμως να φθάσει στον κυβισμό, ούτε όμως και να επιστρέψει σε κλασικιστικές, ρεαλιστικές φόρμες, όπως έκανε αναθεωρώντας το ζωηρό του παρελθόν ο φίλος του Ντεραίν.
Από τις αρχές του 1915 η παλέτα του έγινε πιο σκοτεινή, προσεγγίζοντας ατμοσφαιρικά τον πρώιμο εξπρεσιονισμό. Στο μεταγενέστερο έργο του παρουσίασε θυελλώδεις ουρανούς χαρακωμένους από απειλητικά σύννεφα, χιονισμένους δρόμους με χαμόσπιτα, δέντρα που ανεμοδέρνονται. Έργα με εσωτερική δομή αλλά σκούρα και μελαγχολικά, χωρίς τα εκθαμβωτικά χρώματα των αρχικών του συνθέσεων.
Ο Βλαμένκ παραμένει μια σημαντική προσωπικότητα του Φωβιστικού κινήματος και ένας από τους προδρόμους του εξπρεσιονισμού. Τα έργα του βρίσκονται στις συλλογές του μουσείου Ορσέ στο Παρίσι, της πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης Τέιτ στο Λονδίνο, του Μουσείου Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη κ.α. Συχνά εμφανίζονται σε δημοπρασίες σημαντικές συνθέσεις του με τοπιογραφίες και ανθογραφίες.
