Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος,
Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης

Ο Σαρλ Μπωντλαίρ / Charles Pierre Baudelaire‎‎, γεννήθηκε στο Παρίσι το 1821. Ο πατέρας του ήταν αφοσιωμένος στα ιδανικά του Διαφωτισμού και ερασιτέχνης ζωγράφος. Με τον θάνατό του το 1827, ο Σαρλ κληρονόμησε πλούσια πνευματική και υλική κληρονομιά. Έναν χρόνο αργότερα, η μητέρα του, στην οποία ήταν προσκολλημένος ο μικρός Σαρλ, παντρεύτηκε τον Συνταγματάρχη Οπίκ, πράξη που ο Μπωντλαίρ ποτέ δεν αποδέχτηκε. Η οικογένεια μετακόμισε στη Λυών το 1832 και ξαναπήγε στο Παρίσι το 1836. Ο Κάρολος παράμεινε εσωτερικός στο κολέγιο Louis-le-Grand της Λυών. Αν και είχε αποβληθεί για απειθαρχία, αποφοίτησε το 1839. Επιστρέφοντας από το Λύκειο αποφάσισε να ζήσει την ζωή του ενάντια στις παραδοσιακές αστικές αξίες. Διέσχισε ταξιδεύοντας τις Ινδίες, όμως παρόλο που το ταξίδι δεν τον ικανοποίησε, έγινε πηγή έμπνευσης για εξωτικούς τόπους.

Επιστρέφοντας στη Γαλλία το 1842, συνδέθηκε ερωτικά με την Jeanne Duval, μια νεαρή μιγάδα, η οποία τον μύησε στις σαρκικές ηδονές, αλλά και στις εμμονικές πληγές του πάθους. Συναντήθηκε με τους γνωστούς συγγραφείς της εποχής Balzac, Nerval, Theophille Gautier, Theodore de Bauville. Απέτυχε όμως να εκδώσει τα πρώτα του άρθρα και υπερχρεώθηκε οικονομικά. Σε ηλικία 24 χρόνων καταδικάστηκε για τα χρέη του προξενώντας μεγάλη δυσαρέσκεια στη μητέρα του. Το 1845 δημοσίευσε ποιήματα και δοκίμια του. Από το 1851 άρχισε να μεταφράζει τις «Αλλόκοτες Ιστορίες» του Edgar Allan Poe συμβάλλοντας στην ευρωπαϊκή διάδοση του έργου του. Συμμετείχε στην επανάσταση των οδοφραγμάτων του 1848. Αργότερα, συμμερίστηκε την απέχθεια των Φλωμπέρ και Ουγκώ για το καθεστώς του Ναπολέοντος Γ’.   

Το 1857 εκδόθηκαν τα τολμηρά ποιήματα του “Άνθη του κακού”, όπου έξι από αυτά απαγορεύονται, τριάντα δύο άλλα στηλιτεύονται από την δικαιοσύνη και καταδικάζεται «για προσβολή των δημόσιων και των χρηστών ηθών». Ο Μπωντλαίρ υπέστη δριμεία κριτική για τις συγγραφές του περί νέας αισθητικής και την ερωτική θεματική του. Στις 5 Ιουλίου 1857, η γαλλική εφημερίδα Le Figaro έγραφε για τα « Άνθη του Κακού»: «Σε ορισμένα σημεία αμφιβάλλουμε για την πνευματική υγεία του κυρίου Μπωντλαίρ. Η αηδία πνίγει την αχρειότητα, για να την καταπολεμήσει σμίγει με το μόλυσμα».

Η επόμενη έκδοση του το 1861 είναι εμπλουτισμένη, αναδομημένη αλλά και ακρωτηριασμένη κατά έξι ποιήματα, που έμειναν στην ιστορία με το τίτλο «Τα απαγορευμένα». Στις Βρυξέλλες είχε συναντήσει τον Φελισιέν Ροπ, που τα εικονογράφησε. Κατά την διαμονή του στο Βέλγιο είχε επαγγελματικές ατυχίες και επιδεινώθηκε η εύθραυστη υγεία του. Πέθανε στο Παρίσι από πάρεση και αφασία το 1867 και ενταφιάστηκε με την παρουσία ελάχιστων φίλων στο Κοιμητήριο του Μονπαρνάς, στον ίδιο τάφο με τον πατριό και την μητέρα του. Μεταθανάτια η λογοτεχνική του κληρονομιά δημοπρατήθηκε και τελικά αγοράστηκε από τον εκδότη Μισέλ Λεβί. Το 1868 έγινε η τρίτη έκδοση των ποιημάτων του. Η καταδικαστική δικαστική απόφαση του 1857 για τα «Άνθη του Κακού» ανακλήθηκε τελικά το 1949, οπότε και έγινε η αποκατάσταση του πλήρους έργου του Μπωντλαίρ, που συγκαταλέγεται στους παγκόσμιους κλασικούς και τους θεμελιωτές της μοντέρνας ευρωπαϊκής ποίησης.  

Σε ολόκληρο το έργο του ο Μπωντλαίρ συνυφαίνει επιδέξια, προκλητικά αλλά και άκρως ποιητικά την ομορφιά με την κακία, την βία με την ηδονή, το δαιμονικό στοιχείο με την αθωότητα της πίστης. Παράλληλα με την συγγραφή ποιημάτων σοβαρών και σκανδαλιστικών για την εποχή, κατόρθωσε επίσης να εκφράσει την μελαγχολία και τη νοσταλγία του λυρικού του ψυχικού αποθέματος.  

Ως προικισμένος κριτικός τέχνης και δημοσιογράφος μάχεται τις μεγαλόστομες εκφράσεις τέχνης της εποχής του, υπερασπίζεται τον ανανεωτικό ρομαντισμό του Ευγένιου Ντελακρουά και περί το 1850 εξομοιώνει θεωρητικά την φωτογραφία με την τέχνη. Απορρίπτοντας τις πλάνες του ρεαλισμού και της άποψης «τέχνη για την τέχνη», ο Μπωντλαίρ έγραφε στο «Καλλιτεχνικό Σαλόνι», 1846: «Η πρωταρχική απασχόληση του καλλιτέχνη είναι να αποκαταστήσει τον άνθρωπο στην φύση, ώστε να επαναστατήσει εναντίον της. Αυτή η επανάσταση δεν λαμβάνει χώρα ψυχρά, σαν κάτι το δεδομένο, σαν να ήταν κάποιος κώδικας ή ρητορική. Λαμβάνει χώρα παρορμητικά και με αφέλεια, ακριβώς όπως η αμαρτία, όπως το πάθος, όπως η επιθυμία». Στο Καλλιτεχνικό Σαλόνι του 1859 προσθέτει: «Το Ωραίο πάντα θα είναι παράξενο. Λέω απλώς ότι πάντα θα ενέχει ένα στοιχείο παραδοξότητας, όχι ηθελημένης, αλλά υποσυνείδητης» και επισημαίνει: «Η ζωγραφική του Ντελακρουά είναι η αποτύπωση αυτών των υπέροχων στιγμών του πνεύματος. Είναι επενδυμένη με τέτοια ένταση που το μεγαλείο της καθίσταται ασύγκριτο». 

Οι ηδονικοί εκφραστικοί λικνισμοί των αισθητικών βιωμάτων του Μπωντλαίρ διατυπώνονται στα κυριότερα έργα του: Salons, Κείμενα (1845, 1846, 1859), La Fanfarlo (Η Φανφαρλό, 1847), (Κρασί και χασίς, 1851 ), (Η ρομαντική τέχνη, 1852), (Τα Άνθη του Κακού, 1857), Fusées, 1867), Les Paradis artificiels (Τεχνητοί παράδεισοι, 1860), (Σκέψεις για κάποιους συγχρόνους μου, 1862), (Μικρά ποιήματα σε πεζό  1862, (Το έργο και η ζωή του Ευγένιου Ντελακρουά, 1863), (Η καρδιά μου ξεγυμνωμένη, 1864), (Αισθητικά παράδοξα, 1868),  (Απόκρυφα ημερολόγια, 1851).  

Η σαγηνευτική ποιητική έκσταση του Μπωντλαίρ που εξυψώθηκε ως πρότυπο από τον ιδιοφυή επίγονο του Αρθούρο Ρεμπώ και τους μετέπειτα υπερρεαλιστές με είχε βαθιά επηρεάσει από τα νεανικά μου χρόνια. Μελετώντας την ποιητική του τέχνη εμπνεύστηκα και σχεδίασα πολλά σχέδια, κυρίως με γυναικεία γυμνά. Φέτος για πρώτη φορά στην Ελλάδα κυκλοφόρησαν μαζί τα «απαγορευμένα» και τα «επιλήψιμα» ποιήματα του Μπωντλαίρ από τις εκδόσεις «Ατέχνως», στην πρώτη μετάφραση τους στην ελληνική από τον Νίκο Σημηριώτη, που εκδόθηκαν το 1946 και 1955. Την νέα έκδοση κοσμούν 10 σχέδια μου, ενδεικτικά της αισθητικής μου πρόσληψης και συγκίνησης από το ρίγος της ριζοσπαστικής ποίησης του. Στο έργο του (Η καρδιά μου ξεγυμνωμένη) αναφέρει: «Από παιδί δύο συναισθήματα αντιμάχονταν στην καρδιά μου: η φρίκη της ζωής και η έκσταση της ζωής.»