Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος,
Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της Τέχνης
Ο Ζώρζ Ρουώ / Georges Rouault γεννήθηκε στο Παρίσι το 1871. Γιος ξυλουργού από τη Βρετάνη, μαθήτευσε σε ηλικία 14 ετών σε ένα εργαστήριο επισκευής μεσαιωνικών βιτρό και η εμπειρία αυτή άφησε ανεξίτηλα ίχνη στην προσωπικότητα του, τόσο για την αγάπη του προς τα λαμπερά χρώματα, έντονα διαχωρισμένα από μια έντονη μαύρη γραμμή, όσο και για την βιοτεχνική επιμέλεια.
Το 1891 μπήκε στη Σχολή Καλών Τεχνών όπου είχε αποφασιστική επίδραση στη όλη του διαμόρφωση από τον δάσκαλο και φίλο του Γκυστάβ Μορώ. Έργα του 1893 είναι «Ο Σαμψών γυρίζει το μάγγανο» και του επόμενου χρόνου «Ο Ιησούς ανάμεσα στους σοφούς», για το οποίο πήρε το βραβείο Σεναβάρ. Επηρεάστηκε από τους «φωβιστές» και ζωγράφισε παλιάτσους, πιερότους και πόρνες με έντονα κόκκινα και γαλάζια χρώματα, που περιγράφονται με μια μαύρη γραμμή, που τονίζει παραμορφωτικά την ηθική και φυσική δυστυχία των προσώπων.
Από το 1907 ξεκίνησε να εναλλάσσει τα κοινωνικά θέματα με χωριάτες, εργάτες, αστούς, ζωγραφισμένους μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον ή μόνους. Πρόκειται για έργα εμπνευσμένα από ειλικρινή και εμμονική θρησκευτικότητα. Επιδόθηκε σε συνθέσεις το σμάλτο, στην κεραμική, στο άκουα-φόρτε (εικονογραφήσεις για τις «Μετενσαρκώσεις» του πατέρα Ουμπού, «Το τσίρκο» κ.α), στη σκηνογραφία για το θέατρο, όπως τα περίφημα Ρωσικά μπαλέτα του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ.
Προοδευτικά το σχέδιό του γινόταν ουσιαστικό και αδρό. Οι μορφές απέκτησαν μια μνημειακή μετωπικότητα και τα χρώματα, έντονα και πηχτά, είχαν έντονη εκφραστική δύναμη και έτειναν να επικρατήσουν πάνω σε τοπία πόλεων τα θρησκευτικά θέματα. Όλα διαποτισμένα από τον θερμό μυστικισμό, που και παλαιότερα χαρακτήριζε τις στάμπες του στις σειρές έργων του με θέμα τα «Άγια Πάθη» 1934-35 και το έργο του «Βιβλικό τοπίο».
Είναι δεδομένο ότι οι φωβ που ήταν το πρότυπο της κύριας τεχνοτροπίας του έκαναν χρήση των χρωμάτων κατευθείαν στη ζωγραφική επιφάνεια από το σωληνάριο χωρίς να το αναμιγνύουν και χωρίς να ενδιαφέρονται για τις αποχρώσεις. Οι πίνακες αναπαριστούσαν έναν απλοποιημένο κόσμο που είχε έντονα προσδιορισμένο σχήμα, ενώ οι λεπτομέρειες απουσίαζαν πλήρως στις παραστάσεις τους. Οι ανορθόδοξοι αυτοί πίνακες μοιάζουν συχνά με επίπεδες επιφάνειες που τις διατρέχουν πολλά φωτεινά μοτίβα προσώπων, τοπίων και αντικειμένων. Συχνά οι σκιές διαγράφονται με ένα διαφορετικό χρώμα και όχι με μια πιο σκοτεινή απόχρωση του ίδιου χρώματος. Βασικές όψεις και καθοριστικές αρχές του κινήματος των «αγριμιών» της τέχνης ήταν: καθαρά χρωματικά μοτίβα, απλοποιημένες σκηνές της ζωής και της φύσης, εσωτερική ένταση, μη νατουραλιστική απόδοση, αφύσικες φόρμες στο χώρο.
Σε όλη τη μακρόχρονη εικαστική του διαδρομή ο Ζωρζ Ρουώ υπήρξε ένας άνθρωπος απλός, αφελής, αθώος, συναισθηματικός, ανθρωπιστής, ηθικολόγος και βαθιά θρησκευόμενος. Υπήρξε από τους πιο πιστούς και αφοσιωμένους μαθητές του μεγάλου συμβολιστή, του αγαπημένου ζωγράφου του σουρεαλιστή Αντρε Μπρετόν, του Γκυστάβ Μορώ (1826-1898), ο οποίος δίδαξε στην Ecole des Beaux– Arts στο Παρίσι. Ο Μορώ σημάδεψε αρχικά εκτός από την τέχνη του Ρουώ και την τέχνη των σημαντικών ομότεχνών του: Ματίς, Ντεραίν, Μαρκέ, αν και άφηνε ανοιχτό τον δρόμο και το πεδίο επιλογής για να αναπτύξει ο καθένας το δικό του στυλ.
Ο Ρουώ τα πρώτα χρόνια δεν θέλησε να βγει από τη σκιά του δασκάλου του. Αργότερα όμως απομακρύνθηκε από την επιρροή του δημιουργώντας μια καθαρή θρησκευτική τέχνη σε ύφος εξπρεσιονιστικό, αλλά με μια πολύ προσωπική μορφοπλαστική γραμμή. Μέσα στη «ματωμένη λάσπη», όπως σημειώνει ο Ελί Φωρ, των ζωγραφικών έργων του έφτιαξε ένα σκοτεινό, αλλόκοτο, τραγικό κόσμο, στον οποίο κυριαρχεί η θλίψη, το αναμενόμενο μαρτύριο, η φρίκη και ο ψυχικός παροξυσμός. Ήταν παθιασμένος άνθρωπος και ιδεολογικά προσανατολισμένος σε μια ιδιότυπη μορφή κοσμοθεωρίας, αυτό που θα λέγαμε καθολικό υπαρξισμό. Μια εποχή μάλιστα ο Γιόρις Καρλ Υσμάν, συγγραφέας του περιώνυμου «Αντίστροφα» 1884 και του σατανιστικού «La Bas» 1891, προσπάθησε να τον πείσει να μπει σε μοναστήρι. Τον έπεισε τελικά να ακολουθήσει την κλίση του, αν και δεν χρειαζόταν μεγάλη προσπάθεια, αλλά πολύ γρήγορα ο Ρουώ μετάνιωσε και επέστρεψε στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες και την κοσμική ζωή.
Φίλοι του ήταν εκτός από τους ομότεχνούς του: Ματίς, Ντεραίν, Χάουσμαν, Βλαμένκ, Μαρκέ και ο φιλόσοφος Μαριταίν, οι συγγραφείς Πωλ Κλωντέλ, Ζωρζ Μπερνανός και Λεόν Μπλουά. Ο Τζούλιο Κάρλο Αργκάν στο περίφημο έργο του «Μοντέρνα Τέχνη» υποστηρίζει πως ο Ρουώ ήταν «ο μοναδικός καλλιτέχνης με θρησκευτική έμπνευση σ’ ολόκληρη τη Γαλλία».
Συμπερασματικά η εικαστική στάση του Ρουώ ανήκε στο ρεύμα της ρωμαιοκαθολικής κουλτούρας που έλκυε την καταγωγή από ένα συνδυασμό διανοητικής έρευνας και θρησκευτικής έντασης που προερχόταν από τον δόκιμο Μπλαιζ Πασκάλ, που αντιπαρατάχθηκε στο θετικισμό, στον οποίο άσκησε σφοδρή πολεμική. Η ζωγραφική του Ρουώ έχει κοινωνικά ελατήρια, αλλά είναι πολιτικά αντιδραστική, αφού οι ρωμαιοκαθολικοί διανοούμενοι συμπορεύθηκαν με την δεξιά, από τον Μπερνανός κατά τη νεανική του ηλικία, τον Μωράς, τον Κλωντέλ έως και τους Μωρίς Μπλανσό και Ζωρζ Μπατάιγ, την φοβερή εποχή του μεσοπολέμου.
Νόμιζε κοντόφθαλμα πως το προλεταριάτο δεν διαμαρτυρόταν ενάντια σ’ αυτούς που το καταπίεζαν, και δεν αναζητούσε καλύτερες συνθήκες ζωής, όντας καθηλωμένο σε μια μοιρολατρική κατάσταση, νιώθοντας πως κάθε ελπίδα ήταν μάταιη και κάθε προσπάθεια για το καλύτερο καταδικασμένη σε αποτυχία.
Για τον Ρουώ το χρώμα έχει την δική του υποβλητική δύναμη και τον συμβολισμό των υαλογραφιών του μεσαίωνα. Στην περίπτωση του μεταφέρει ένα θρησκευτικό μήνυμα. Τα χρώματα του λάμπουν και περιγράφουν μέσα από τα σκοτεινά περιγράμματα έναν κόσμο που κυριαρχεί η απελπισία με συμβολικό τρόπο. Με αδρά περιγράμματα επιδόθηκε και σε λαϊκά θέματα, όπως είναι οι ακροβάτες και οι άνθρωποι του υπόκοσμου και του θεάματος. Η σειρά χαρακτικών του «Miserere/ Μνημόσυνο» 1917-1927 εμβληματικά ψυχογραφήματα της σύγχρονης εποχής, είναι από τα σημαντικότερα εικαστικά επιτεύγματα του.
