There are only two types of women – goddesses and doormats.

Pablo Picasso

Αυτή είναι η άποψη του Pablo Picasso (1881 – 1972) για τις γυναίκες της ζωής του, αλλά και για τις γυναίκες γενικότερα, που αν και καυστική δεν θα μπορούσε να έχει εκφραστεί διαφορετικά, γιατί ο ίδιος δεν μας είχε συνηθήσει σε συμβατικές εκφράσεις. Σωστή ή λάθος δεν είμαστε εδω για να την κρίνουμε, γιατί το μόνο σίγουρο είναι πως δικαιούται να την έχει μιας και το γυναικείο φύλο είχε πρωταγωνιστικό ρόλο τόσο στη δουλειά του όσο και στη ζωή του.

Γράφει η Λιάνα Ζωζά

Ιδαίτερες συστάσεις δεν θα κάνουμε για τον Pablo Picasso, γιατί δεν τις χρειάζεται. Μεγάλη έκθεση με τίτλο ” The EY Exhibition Picasso 1932 – Love, Fame, Tragedy” παρουσιάστηκε στην Tate Modern στις 8 Μαρτίου 2018, με κύριο θέμα τα γυμνά κορίτσια των έργων του.

Ανάμεσα στα σημαντικά εκθέματα, έργα και προσωπικά αρχεία ξεχώρισαν τα τρία καταπληκτικά έργα του που απεικονίζουν τη νεαρή ερωμένη του Marie-Thérèse Walter, και παρουσιάστηκαν μαζί για πρώτη φορά από τότε που δημιουργήθηκαν σε διάστημα μόλις πέντε ημερών το Μάρτιο του 1932.

Ένα από αυτά, το Nude Woman in a Red Armchair, 1932, ολοκληρώθηκε από τον Picasso μέσα σε μιά ημέρα. Η Marie-Thérèse παρουσιάζεται σε αυτό – όπως και στα περισσότερα πορτρέτα της – σαν ένα σύνολο από αισθησιακές καμπύλες. Ακόμη και τα “μπράτσα” της κόκκινης πολυθρόνας έχουν παρουσιαστεί στην υπερβολή τους για να αντιστοιχούν στις πληθωρικές καμπύλες του σώματος της. Το πρόσωπο αποτελεί μια διπλή εικόνα: η δεξιά πλευρά του μπορεί να θεωρηθεί σαν το πρόσωπο ενός εραστή στο προφίλ του,  που της δίνει ένα φιλί στα χείλη.

Τo 1932, ήταν η πιο δημιουργική καλλιτεχνικά χρονιά για τον Pablo Picasso, ένα “έτος θαυμάτων”, όπως χαρακτηρίσθηκε. Επιλέγουμε ένα ακόμη από τα έργα του στα οποία απεικονίζεται η ερωμένη του  Marie-Thérèse η πρωταγωνίστρια της χρονιάς των θαυμάτων.

Το έργο είναι το Girl before a Mirror και το όμορφο κορίτσι αλλάζει σε γυναίκα και περνά από την κοριτσίστικη αθωότητα στην ανακάλυψη της γυναικείας της υπόστασης και σεξουαλικότητας. Ημισέληνος και ήλιος, νύχτα και μέρα, ηρεμία και ζωντάνια ξεπηδούν μέσα από τις φόρμες και τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο ζωγράφος.

Εκτός από τα εμφανή μηνύματα, στο έργο υπάρχει και ένας έξυπνα καλυμμένος σχολιασμός της γυναικείας ματαιοδοξίας, δοσμένος από την εικόνα της θνησιμότητας που βρίσκεται στην αντανάκλαση του προσώπου του κοριτσιού μέσα από τον καθρέφτη, σαν κεφάλι θανάτου.

Δυό διαφορετικοί “εαυτοί” προσπαθούν να ενωθούν και ο γνωστός Αρλεκίνος, η εμμονή του Picasso, κάνει τη εμφάνιση της μέσα από την ταπετσαρία σε σχήμα διαμαντιού που παραπέμπει στη φορεσιά του, σιωπηρός μάρτυρας για τους ψυχικούς και φυσικούς μετασχηματισμούς του κοριτσιού.

Η αποτύπωση του γυμνού γυναικείου σώματος στον καμβά, ήταν ένα θέμα που ενέπνευσε τον Picasso αρκετά χρόνια πριν και συνέχισε να τον εμπνέει και πολλά χρόνια μετά τα γυμνά πορτραίτα της Marie-Thérèse.

Το έργο του Jeanne, ένα από τα πρώιμα γυμνά του και όχι πολύ γνωστό, δημιουργήθηκε το 1901 με έντονα τα στοιχεία του μετά – ιμπρεσιονισμού (Post-Impressionism).

Την επόμενη χρονιά, χρονιά που ανήκει στην μπλε περίοδο δημιουργεί ένα διάσημο γαλάζιο γυμνό, το έργο Blue Nude, 1902. Για τρία περίπου χρόνια, όσο διαρκεί η περίοδος  της έντονης κατάθλιψής του μετά τον τραγικό θάνατο του στενού του φίλου Carlos Casagemas, ο Picasso χρησιμοποιεί μόνο μπλε και πράσινες αποχρώσεις, χρώματα ψυχρά και μελαγχολικά για να αποτυπώσει το φόβο, την έλλειψη και τη θλίψη. Ακόμη όμως και τότε καταφέρνει να δημιουργήσει ένα από τα περιζήτητα αριστουργήματά του.

Οι γυμνές γυναικείες φιγούρες γίνονται πέντε στο Les Demoiselles d’Avignon, 1907, σηματοδοτώντας την ανατροπή απέναντι στον παραδοσιακό τρόπο ζωγραφικής και στην προοπτική του έργου και δίνοντας μας ένα εξαιρετικό δείγμα του κυβισμού. Επηρεασμένος από την αφρικανική τέχνη καινοτομεί παραμορφώνοντας τα σώματα και τα πρόσωπα των γυναικών προκαλώντας την μέχρι τότε εξιδανικευμένη απεικόνιση της γυναίκας στη ζωγραφική.

Χρειάστηκαν εννέα μήνες για να ολοκληρωθεί αυτό το μεγάλο έργο (243.9 x 233.7 cm), καθώς και εκατοντάδες σκίτσα και μελέτες για να συγκεντρωθούν σε αυτό η αληθινή μεγαλοφυΐα και το πάθος του Picasso. Όταν, το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1916 θεωρήθηκε ανήθικο.

Ούτως η άλλως και μόνο ο τίτλος του Le Bordel d’Avignon ήταν για την εποχή του τουλάχιστον προκλητικός.  Εννέα χρόνια  μετά τη δημιουργία του,  ο κριτικός τέχνης Andre Salmon, ο οποίος διαχειρίστηκε την πρώτη του έκθεση, μετονόμασε το έργο στο γνωστό Les Demoiselles d’Avignon για να μειώσει την κοινωνική αντίδραση. Στον Picasso βέβαια δεν άρεσε ποτέ ο νέος τίτλος, γιατί σαν συμβιβασμό θα προτιμούσε έστω το  Las Chicas d’ Avignon.

Ο Picasso ζωγράφισε το Nude Woman with Necklace, το 1968, μέσα  σε μια μέρα, λίγο πριν από τα ογδοηκοστά έβδομα γενέθλιά του. Οι γρήγορες σχεδόν θυμωμένες πινελιές του είναι σαν να ήθελε να επιτεθεί στα γηρατειά, ζωγραφίζοντας μια πληθωρική γυναικεία φιγούρα που αναβλύζει ενέργεια. Μας παρουσιάζει μια ξαπλωμένη γυναικεία φιγούρα με σχεδόν ωμή σεξουαλικότητα που κοιτάζει τον θεατή στα μάτια.

Ο ίδιος σχολιάζει το έργο του: “Είναι όλα εκεί. Προσπαθώ να κάνω ένα γυμνό, όπως ακριβώς είναι”. Το πρόσωπο του έργου είναι αυτό της δεύτερης συζύγου του  Jacqueline Roque, που την επέλεξε και την ερωτεύτηκε για τη νεότητα και την ομορφιά της.

Ο Alexander Calder και ο Pablo Picasso δίνουν ξανά ραντεβού στο Παρίσι, μια έκθεση με 120 έργα.