Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Ο Γαλάζιος Καβαλάρης (Der Blaue Reiter), υπήρξε σαν ένα καλλιτεχνικό κίνημα που ιδρύθηκε από τον Wassily Kandinsky το 1911, σε συνεργασία με τον Γερμανό ζωγράφο Franz Mark, είχε σαν έδρα του το Μόναχο και παρ’όλη τη βραχύβια διάρκεια του θεωρήθηκε από πολλούς μια καλλιτεχνική επανάσταση.
Το κίνημα πήρε το όνομά του από τον τίτλο ενός έργου του Kandinsky που το είχε φιλοτεχνήσει το 1903, αν και ο ίδιος είχε πει σχετικά με το όνομα του κινήματος : “Και οι δύο αγαπούσαμε το γαλάζιο. Ο Mark αγαπούσε τα άλογα, εγώ τους καβαλάρηδες. Το όνομα ήρθε από μόνο του”.
Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που συμμετείχαν στο κίνημα, υπήρχαν αρκετοί σημαντικοί καλλιτέχνες της εποχής, όπως οι: Paul Klee, Ernst Barlach, Max Beckman, Otto Dix, Friedrich Carl Gauss, Otto Herbig, Karl Hofer, Oskar Kokoschka, κ.α.
Ο Γαλάζιος Καβαλάρης μαζί με τη “Γέφυρα” (Die Brucke, Δρέσδη – 1905) θεωρούνται όχι μόνο οι πιο σημαντικές εκδηλώσεις μοντερνισμού στην προπολεμική Γερμανία, αλλά και τα κινήματα που συντέλεσαν όσο κανένα άλλο στη γένεση του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
Οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν συμμερίζονταν την αφοσίωση στον εξπρεσιονισμό και την απέχθεια του Kandinsky για τον “ολέθριο διαχωρισμό” της υψηλής τέχνης από τις πιο λαϊκές, πρωτόγονες καλλιτεχνικές εκφράσεις. Αν και η κίνηση άσκησε σημαντική επιρροή, η διάλυσή της έγινε αναπόφευκτη με την έναρξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν ο Kandinsky έφυγε το 1914 για τη Ρωσία, άφησε στα χέρια της συντρόφου του, της ζωγράφου Gabriele Münter, 400 έργα του, τα οποία κατέληξαν ως δωρεά στο Μουσείο Lenbachhaus του Μονάχου.
Το “γαλάζιο” όμως, σαν χρώμα στην τέχνη, έχει παίξει σημαντικό ρόλο, χαρακτηρίζοντας έργα σταθμούς στην πορεία διάσημων καλλιτεχνών ή ακόμη και ολόκληρες περιόδους όπως η “Γαλάζια Περίοδος” του Picasso (1901 – 1904). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο ζωγράφος επηρεασμένος βαθιά από την αυτοκτονία του φίλου του Carlos Casagemas, δημιουργεί έργα που το χαρακτηριστικό τους στοιχείο είναι το απόκοσμο γαλάζιο και η θλίψη είναι ολοφάνερη μέσα από τους ψυχρούς γαλάζιους και πράσινους τόνους.
Σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές αυτοπροσωπογραφίες (1889) του Van Gogh κυριαρχεί το γαλάζιο χρώμα.
Ο ίδιος γράφει προς τον αδελφό του Τεό : “Λένε –και το πιστεύω– ότι είναι δύσκολο να ξέρεις τον εαυτό σου, αλλά είναι εξίσου δύσκολο να τον ζωγραφίσεις. Αυτήν την εποχή, μιας και δεν έχω άλλο μοντέλο, δουλεύω πάνω σε δύο πορτρέτα μου. Το πρώτο το ξεκίνησα μόλις συνήλθα. Ήμουν αδύνατος και ωχρός σαν φάντασμα. Είναι ένα πορτρέτο σε σκούρο μπλε χρώμα, με το χρώμα των μαλλιών να κιτρινίζει. Αλλά αμέσως μετά έπιασα το δεύτερο στο οποίο άλλαξα το φόντο, το ’κανα προς το γαλάζιο. Κι αν το προσέξεις, θα δεις ότι στο δεύτερο φαίνομαι υγιέστερος, σε τέτοιο βαθμό ώστε δεν θα χρειαστεί να σου επισημάνω τα της υγείας μου μέσα από το γράμμα που σου στέλνω…”
Ο Ολλανδός ζωγράφος Piet Mondrian, επηρεασμένος από τον κυβισμό, επινόησε μια πρωτότυπη παγκόσμια γλώσσα των γεωμετρικών σχημάτων και των βασικών χρωμάτων στις αρχές της δεκαετίας του ’20. Μαζί με τον Καντίνσκι και το Μάλεβιτς, ήταν ένας από τους πρωτοπόρους της αφηρημένης τέχνης, μιας καινοτόμου τάσης που επηρέασε έντονα την τέχνη του 20ου αιώνα.
Τα γαλάζια “τετράγωνα” ή “παραλληλόγραμμά” του, περιλαμβάνονται σχεδόν σε όλες τις συνθέσεις των έργων του.
Στα εκτυφλωτικά μεγάλου μεγέθους έργα του Mark Rothko, διάσημου εκπροσώπου της αφηρημένης εξπρεσιονιστικής ζωγραφικής, συναντάμε το γαλάζιο σε όλες του τις εκδοχές και σε συνδυασμούς του με άλλα χρώματα. Οι χρωματικές συνθέσεις του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν έως και λυρικές.
Το έργο του “Royal Red and Blue, No 1” (1954), πουλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στη Νέα Υόρκη, αντί 75,1 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ένα “γαλάζιο” έργο σημείωσε νέο ρεκόρ σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στο Λονδίνο. Πρόκειται για το έργο του Ισπανού ζωγράφου Juan Miro ,“Peinture (Etoile Bleue)”, 1927 – που πουλήθηκε στο θεαματικό ποσό των 23,5 εκατ. λιρών.
Το “Γαλάζιο αστέρι” του τριπλασίασε την τιμή του από το 2007 και πέτυχε την υψηλότερη τιμή σε δημοπρασία στο Λονδίνο για το 2012.
Η σειρά The Shot Marilyns (1964), του Andy Warhol, αποτελείται από 4 ζωγραφικά έργα που απεικονίζουν την Marylin Monroe σε διαφορετικό χρωματικό backround και το χαρακτηριστικό τους είναι μια τρύπα που έχει η καθεμία στο μέτωπό της και η οποία προκλήθηκε από πυροβολισμό.
Στην πραγματικότητα ο Andy Warhol, είχε ζωγραφίσει πέντε Mairylins, ανάμεσά τους και δύο σε διαφορετικά γαλάζια backrounds και όλες μαζί βρισκόταν στο The Factory, το στούντιό του στο Manhattan. Όταν η Dorothy Podber, Αμερικανίδα performer είδε τα έργα και του ζήτησε να shot them, ο Warhol θεώρησε πως ήθελε να τα φωτογραφίσει. Η Podber, όμως πυροβόλησε τις Mairylins με το ρεβόλβερ της και έτσι πήραν και τον τελικό τους τίτλο. Η πέμπτη Mairylin σε τυρκουάζ backround “σώθηκε” γιατί δεν βρισκόταν μαζί με τις υπόλοιπες.
Στην έκθεση του Damien Hirst, “New Religion”, που φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη (Αθήνα, 2011), περιλαμβάνονται αρκετά “γαλάζια” έργα και ανάμεσά τους και μια χαρακτηριστική γαλάζια πεταλούδα.
Στην πλατεία Tραφάλγκαρ του Λονδίνου, υπάρχει μια τεράστια άδεια βάση (The Fourth Plinth), μπροστά από την Εθνική Πινακοθήκη, που εδώ και αρκετά χρόνια φιλοξενεί εκ περιτροπής, διαφορετικά έργα σύγχρονων καλλιτεχνών. Ανάμεσα στα έργα που φιλοξενήθηκαν είναι και το έργο της Katharina Fritsch, Hahn/Cock, που απεικονίζει ένα γαλάζιο κόκορα.
Όπως είχε πει ο Wassily Kandinsky: Τα συναισθήματα είναι η γέφυρα από το μη υλικό προς το υλικό (καλλιτέχνης) και από το υλικό προς το μη υλικό (θεατής), όπως και ότι τα χρώματα είναι τα πλήκτρα, τα μάτια είναι η αρμονία κι η ψυχή είναι το πιάνο με τις χορδές του. Ο καλλιτέχνης είναι το χέρι που παίζει τ’ όργανο κι αγγίζοντας το ’να ή τ’ άλλο πλήκτρο, δονεί την ψυχή …
