“Η Εκκλησία με οδήγησε στον Θεό, το LSD στο Σύμπαν,

η Τέχνη με οδήγησε στο διάβολο και το σεξ με έκανε να μείνω εκεί.”

Γράφει η Λιάνα Ζωζά

O Robert Mapplethorpe (1946 – 1989) γεννήθηκε στο Queens της Νέας Υόρκης, με καταγωγή αγγλική, ιρλανδική και γερμανική και μεγάλωσε σε καθολική οικογένεια με άλλα πέντε αδέλφια. Αποφασίζει να σπουδάσει καλές τέχνες, αλλά εγκαταλείπει πριν αποκτήσει το πτυχίο του.

Η αδελφή του στο ντοκιμαντέρ Mapplethorpe: Look at the Pictures τον χαρακτηρίζει σκανδαλιάρη. Ο μικρότερος αδελφός του που πάντα τον θαύμαζε προσπαθεί να γίνει και ο ίδιος φωτογράφος, αλλά δεν έχει καμμιά τύχη μιας και ο Mapplethorpe τον ισοπεδώνει επαγγελματικά. Πως μπορούσε άλλωστε να γίνει διαφορετικά από τη στιγμή που όταν ήταν παιδιά του έριχνε στάχτη στο στόμα για να διασκεδάσει?

Στη δεκαετία του 1970, ζει μαζί με τη μουσικό, ποιητή και καλλιτέχνη Patti Smith στο περίφημο Chelsea Hotel της Νέας Υόρκης. Μια “συγκατοίκιση” που τυπικά κράτησε δώδεκα χρόνια, αλλά ουσιαστικά ήταν μια σχέση ισόβια ερωτική, ακόμη και όταν ο καθένας τους ακολούθησε το δικό του δρόμο. Στο βιβλίο της “Just Kids” η Patti Smith γράφει: “Σαν να ήταν το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο, μέναμε μαζί χωρίς να αποχωριζόμαστε παρά μόνο για να πάμε να δουλέψουμε. Χωρίς να μιλάμε, καταλαβαίναμε τα πάντα… Ήταν ένας εραστής κι ένας φίλος για να δημιουργείς μαζί του, πλάι πλάι. Για να του είσαι πιστή αλλά ταυτόχρονα ελεύθερη” .

Είναι τότε που ο Mapplethorpe αρχίζει να φωτογραφίζει συστηματικά για να χρησιμοποιήσει τις φωτογραφίες στα κολάζ του. Στην αρχή με μια Polaroid  και στη συνέχεια με μια Hasselblad φωτογραφίζει φίλους και γνωστούς του καλλιτέχνες, μουσικούς, ποιητές, συγγραφείς, κοσμικούς, αλλά και τη σκληρή πραγματικότητα της BDSM ερωτικής κουλτούρας.

Γνωρίζει τον άνθρωπο που στη συνέχεια θα είναι ο μέντορας, ο εραστής, αλλά και αυτός που θα τον καθιερώσει καλλιτεχνικά, τον art curator Sam Wagstaff. Είναι αυτός που θα κάνει ακόμη και τον Andy Warhol να σταματήσει να τον θεωρεί “έναν βρωμιάρη” και να τον αποδεχτεί στην εικαστική σκηνή των 70s, δικαιωματικά όπως θα αποδειχθεί αργότερα από την πορεία του.

Τα επόμενα χρόνια ο Robert Mapplethorpe, αλλάζει τον τρόπο που φωτογραφίζει και μεταφέρεται στο δικό του studio. Τα θέματα του, ανδρικά και γυναικεία γυμνά, νεκρές φύσεις και λουλούδια, αλλά και πολλές διασημότητες φωτογραφίζονται πια, σε εσωτερικό χώρο με ειδικό φωτισμό και ο ίδιος καθιερώνεται μέσα από τη σχεδόν μεταφυσική χρήση του φωτός και της σκιάς προσφέροντας στην τέχνη μερικές από τις πιό συγκλονιστικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες.

Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει τα μοντέλα του είναι βαθειά γοητευτικός. Περισσότερο ή λιγότερο προκλητικά στην απεικόνισή τους,  τα γυμνά μοντέλα του δεν παρουσιάζονται σαν ανδρικά ή γυναικεία σώματα, αλλά σαν αρμονικές οντότητες, σαν ζωντανά γλυπτά, χωρίς σεξουαλική ταυτότητα και με τη ματιά που προκύπτει από μια σχέση βιωματική και αυτοαναφορική.

Ένα μεγάλο κομμάτι της τέχνης του χαρακτηρίσθηκε πορνογραφικό, πράγμα που δεν αναιρεί τη θέση που κατέχει στην υψηλή τέχνη, ούτε το ότι η δουλειά του συνεχίζει να είναι επίκαιρη και ενδιαφέρουσα μέχρι και σήμερα.

Λέγεται, άλλωστε πως ο ίδιος συμμετείχε ουσιαστικά στις ερωτικές φωτογραφίσεις του, είτε σαν ενεργός παρατηρητής είτε αγγίζοντας ερωτικά τα μοντέλα του για να προκαλέσει το αποτέλεσμα που ήθελε στις φωτογραφίες του.

Αν και έχει δημιουργήσει πολλά πορτραίτα, ο Mapplethorpe έχει ταυτιστεί κυρίως με τις φωτογραφίες των γυμνών σωμάτων, κυρίως ανδρικών. Σαν γυναικεία μοντέλα χρησιμοποιούσε κατεξοχήν την Lisa Lyon και την Lydia Cheng της οποίας ποτέ δεν φωτογράφησε το πρόσωπο. Η ίδια είχε πει σε συνέντευξη της πως “ο Robert δεν ενδιαφερόταν και δεν ελκυόταν από το προσωπό μου”.

Οι χαρακτηρισμοί για την πολυσχιδή προσωπικότητα του φωτογράφου υπήρξαν πολλοί και ευρυματικοί. Ένας από αυτούς και το “αιρετικός”, που τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλειά του πιθανόν και να είναι πολύ ήπιος σαν όρος.

Ο ίδιος διάλεξε να ζήσει και να πεθάνει με έναν τρόπο που σίγουρα μπορούσε να σοκάρει, παραβιάζοντας και ανατρέποντας όλους τους κανόνες και ανακαλύπτει πως πάσχει από AIDS, το 1986, σε μιά εποχή που η συγκεκριμένη ασθένεια προκαλούσε ανατριχίλα και μόνο στο άκουσμά της και στοχοποιούσε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, όπως οι ομοφυλόφιλοι.

Έζησε την εποχή του underground και παρ’όλο που κάποιος θα πίστευε πως αυτό τον επηρέασε, η πραγματικότητα είναι πως απλά βρέθηκε στη σωστή εποχή και στο χώρο όπου πάντα ανήκε.

Δημιούργησε μια περσόνα θεατρική, αλλά παράλληλα και πραγματική που την στήριζε ακόμη και με τον εκκεντρικό τρόπο που ντυνόταν. Βίωσε, λοιπόν στο έπακρο το “περιθώριο” ακροβατώντας μεταξύ του άσπρου μαύρου που τον ακολουθούσε σε όλη του τη ζωή. Κάποια από τα “πρόσωπα” που βρισκόταν μέσα στον ίδιο ανθρωπο τα αποκαλύπτει με τα αυτοπορτραίτα του.

Ο Mapplethorpe πεθαίνει τον Μάρτιο 1989 και λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούνιο, έχει προγραμματσιστεί η έκθεση Perfect Moment, που περιλαμβάνει έργα της τελευταίας του δουλειάς. Στην πλειοψηφία τους χαρακτηρίσθηκαν σοκαριστικά και απαγορεύθηκε η έκθεση τους.

Οι πραγματικοί λόγοι ήταν οικονομικοί και αφορούσαν τη χρηματοδότηση της έκθεσης και πολιτικοί. Το μόνο βέβαια που κατάφεραν με την απαγόρευση ήταν να ξαναφέρουν για μια ακόμη φορά τη δουλειά του στο προσκήνιο μιας και ο ίδιος δε υπήρχε πια.

Λίγους μήνες πριν πεθάνει σχολιάζει, σε συνέντευξή του, ένα από τα έργα του με θέμα τα λουλούδια, λέγοντας πως μπορεί τεχνικά να τελειοποιήσει την εικόνα τους, όπως ακριβώς μπορεί να τελειοποιήσει και την εικόνα μίας γροθιάς χωμένης σε έναν κώλο.

Στην ερώτηση “σοκαριστικό;” απαντά: “Δεν μου αρέσει η λέξη “shocking”. Αναζητώ το απρόοπτο, ψάχνω για πράγματα που δεν έχω ξαναδεί.”