Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος*
Ο Θεοχάρης Μορές γεννήθηκε στην Αθήνα το 1927. Από νωρίς εκδήλωσε το ενδιαφέρον του για το σχέδιο και τη ζωγραφική παρακολουθώντας την εργασία του θείου του, καταξιωμένου ζωγράφου Χαράλαμπου Ποταμιάνου. Το 1942 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον Βασίλειο Γερμενή. Από το 1942 έως το 1955 καταπιάστηκε με διάφορες εργασίες κατασταλάζοντας σε εργαστήριο χρυσοχοΐας, στο οποίο παρέμεινε εργαζόμενος και μετά την εγγραφή του το 1951 και κατά τη διάρκεια των χρόνων φοίτησης του στην ΑΣΚΤ.
Mαθήτευσε στα εργαστήρια ζωγραφικής του Άνδρέα Γεωργιάδη, του Γιάννη Μόραλη, του Σπύρου Παπαλουκά και στο εργαστήριο χαρακτικής του Γιάννη Κεφαλληνού. Μετά το τέλος των σπουδών του και παρά τις προσπάθειές του δεν πήρε τελικά το δίπλωμα της Σχολής.
Το 1964, 1967 και 1972 με υποτροφία της φιλότεχνης Ελβετίδας Elisabeth Salzmann, ταξιδεύει στο Παρίσι, όπου επισκέφθηκε τα Μουσεία και τις σύγχρονες εκθέσεις, ερχόμενος σε άμεση επικοινωνία με τα κινήματα του μοντερνισμού.
Ακολούθησαν ταξίδια και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις-εικαστικά κέντρα: Ρώμη, Φλωρεντία, Λονδίνο, Άμστερνταμ, Χάγη, Βρυξέλλες, Γάνδη. Στο Παρίσι διέμεινε μέχρι τα μέσα του 1973, όπου και ασχολήθηκε με τη λιθογραφία στο εργαστήριο της Ρένας Τζολάκη-Μιχαηλίδου.
Στα τέλη του 1973 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Γενεύη και το 1974 παρακολουθεί μαθήματα λιθογραφίας στο Centre Genevois de Gravure. Από το 1963 έως το 1971 συμμετείχε σε τέσσαρες Πανελλήνιες Εκθέσεις. Το 1965 εκθέτει στην Quadriennale Europa-Ρώμη. Στα 1969-1970 εκθέτει κατά καιρούς στην Γκαλερί του Hilton Hotel στην Αθήνα και το 1973 στην γκαλερί Trittligasse της Ζυρίχης.
Το 1974 συμμετείχε στην Γαλλία στην 7η Διεθνή Έκθεση Ζωγραφικής και Γλυπτικής στην Αμιέννη και στο Salon Indernational d’ Art Contemporain στη Νίκαια, όπου του απονεμήθηκε το τέταρτο βραβείο, ενώ τον επόμενο χρόνο από τον ίδιο εκθεσιακό θεσμό του έλαβε το τρίτο βραβείο. Από το 1975 και μέχρι το θάνατό του το 1992 εργάστηκε ακατάπαυστα και κατέθεσε ένα ογκώδες σε ποσότητα και ποιότητα έργο απέχοντας από οποιαδήποτε συμμετοχή σε εκθέσεις.
Το 1996 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μέλισσα» βιβλίο για την ζωή και το έργο του.
Η απόλυτη ταύτιση της «ναίφ» ψυχοσύνθεσης του καλλιτέχνη με τον οπτικοποιημένο κόσμο του έχει κάτι από την έκφραση των ιστοριών κόμικ, της τεχνικής της καρικατούρας και της πληθωρικής τάσης για παράστασης όλου του κόσμου, χωρίς όμως να χάνει την σχεδιαστική ποιότητα και την άνετη ζωγραφικότητα
Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Στέλιος Λυδάκης: Η μικρή αυτή μελέτη αναφέρεται στη ζωή και το έργο ενός σύγχρονου Έλληνα ζωγράφου, ο οποίος λόγω της υπερβολικής μετριοφροσύνης του παρέμεινε σχεδόν άγνωστος κατά τη διάρκεια της δημιουργικής του περιόδου. Η υπερευαισθησία που τον χαρακτήριζε, και η οποία εκδηλώνεται με μεγάλη αμεσότητα στο έργο του, τον ξεχωρίζει άλλωστε και τον καταξιώνει σε μια από τις πιο αξιόλογες περιπτώσεις της σύγχρονης ελληνικής ζωγραφικής.
Το βιβλίο «Θεοχάρης Μορές- Ζωγραφική» παρουσιάστηκε με παράλληλη έκθεση στην Γκαλερί “Αργώ” στην Αθήνα τον Μάιο του 1996 και για πρώτη φορά το ευρύτερο κοινό και οι κριτικοί τέχνης είδαν αρκετά από τα ιδιότυπα έργα του. Επίσης το 1999 εκδόθηκε κατάλογος των έργων του από τον Πολιτισμικό Οργανισμό Δήμου Αθηναίων με αφορμή την αναδρομική έκθεση του στη Δημοτική Πινακοθήκη. Συγγραφείς και ιστορικοί τέχνης όπως οι Catherine Bourlet , Γιώργος Δεπάστας, Κώστας Λαχάς, Αθηνά Σχινά κ.α. αναφέρθηκαν αναλυτικά στα έργα του.
Πληροφορήθηκα για το ιδιαίτερο και άγνωστο εικαστικό έργο του Θεοχάρη Μορέ το 1993, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του από την σύζυγο του Μαίρη Θεοτοκά-Μορέ, αδελφή του σημαντικού συγγραφέα Γιώργου Θεοτοκά, η οποία αν και είχε γνώσεις χαρακτικής, μετά τον γάμο τους είχε αφήσει την προσωπική της δημιουργία και είχε αφοσιωθεί στην οικογενειακή ζωή.
Στις ενημερωτικές συναντήσεις μας στο Art Studio EST και το ατελιέ του καλλιτέχνη απεκόμισα ουσιαστικές διδαχές για την τέχνη της χαρακτικής, ειδικά της ξυλογραφίας αλλά και για τις ιδιότητες των υλικών, που πολλές φορές συντελούν στην αισθητική ποιότητα των εικαστικών έργων. Στη μνήμη του συζύγου της μου πρόσφερε ευγενικά πολλά από τα εξαιρετικής ποιότητας υλικά ζωγραφικής και χαρακτικής που είχε άθικτα ο Μορές στο ατελιέ του.
Το εικαστικό ύφος του Μορέ αν και έχει κάποια αμυδρή συγγένεια με τις μορφικές φιγούρες και τις φυσιογνωμίες του Μάρκ Σαγκάλ και του Τζέιμς Ένσορ, ουσιαστικά δεν ανήκει σε κάποια γνωστή τεχνοτροπική ομάδα ή σχολή. Οι «άτιτλες» πολυπρόσωπες σχεδιαστικές φιγούρες του, ασπρόμαυρες ή επιχρωματισμένες διηγούνται παράδοξες προσωπικές ιστορίες στο δίκτυο ενός φανταστικού παγανιστικού κόσμου, που διακατέχεται από έντονη σεξουαλικότητα και εορταστικό πρωτογονισμό.
Η απόλυτη ταύτιση της «ναίφ» ψυχοσύνθεσης του καλλιτέχνη με τον οπτικοποιημένο κόσμο του έχει κάτι από την έκφραση των ιστοριών κόμικ, της τεχνικής της καρικατούρας και της πληθωρικής τάσης για παράστασης όλου του κόσμου, χωρίς όμως να χάνει την σχεδιαστική ποιότητα και την άνετη ζωγραφικότητα. Άπειρες σπουδές, με λεπτομερειακές διαγραφές συμπλεκόμενων σχημάτων και παραλλαγές των θεμάτων εντυπωσιάζουν ποικιλότροπα. Οι μεταφορές των θεμάτων σε ζωγραφικές συνθέσεις στον καμβά έχει κάπως απλοποιημένο χαρακτήρα και οι πολύπλοκες έγχρωμες φιγούρες αναπνέουν εύστοχα, με θερμές και γαιώδεις επιχρώσεις που τις μετασχηματίζουν σε κολοριστικά επιτεύγματα.
Η προσωπική επιλογή του καλλιτέχνη να απέχει εκθεσιακά εμπόδισε την εν ζωή αναγνώριση του. Όμως μετά θάνατον είχε δύο σημαντικές εκθέσεις που όταν πραγματοποιήθηκαν κατέγραψαν την αξιόλογη περίπτωση του. Έργα του ανήκουν στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στην Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών κ.α. Σημαντικός αριθμός σχεδίων του με σινική μελάνη και χρωματιστά μολύβια ανήκουν στη Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa Ροδόπη στο Αργοστόλι και εκτίθενται στη μόνιμη συλλογή.
Ο Θεοχάρης Μορές αντισυμβατικός, ευαίσθητος, εσωστρεφής, αριστοκρατικός και ακάματος δημιουργός ξετύλιξε το φανταστικό ζωγραφικό ταξίδι του με ιδιότυπες εκδοχές μοντερνιστικής γραφής, ικανής να παρέχει ένα ευρύ πεδίο αισθητικών διαπιστώσεων και ερμηνευτικών προσεγγίσεων. Η αέναη δημιουργική χαρά και παιδικότητα που αναδύεται από τις παιγνιδιάρικες φιγούρες του ενεργοποιεί την αισιόδοξη όψη και υπόσταση του ονειρικού του κόσμου.
*Ο Κώστας Ευαγγελάτος είναι Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης
