Το ongoing art project Υπό Διαπραγμάτευση|Under Negotiation είναι ένα project που γεννήθηκε τις μοναχικές μέρες της τελευταίας 3ετίας και φιλοξενήθηκε πρόσφατα με μεγάλη επιτυχία στο ΡΟΜΑΝΤΣΟ. Μια «γυναικεία» υπόθεση που επιμελήθηκαν η Σοφία Δαλαμάγκα και η Λιάνα Ζωζά.
Γυναίκες φωτογράφοι που κάθε μια καταθέτει την δική της άποψη – εικόνα σχολιάζοντας μέσα από τα έργα της παρουσιάζοντας την σύγχρονη γυναίκα και τους ρόλους που της δίνουν ή που η ίδια επιλέγει. Το γυναικείο σώμα έχει τον πρώτο ρόλο λειτουργώντας σαν εργαλείο που αλλάζει δυναμικά για να μεταφέρει στον θεατή μηνύματα άμεσα ή υποβόσκοντα, όλα τους όμως ηχηρά.
Το project θα φιλοξενηθεί στην Cube Gallery από τις 13 Ιανουαρίου έως και τις 4 Φεβρουαρίου 2023.
Συναντήσαμε τις επιμελήτριες της έκθεσης και μιλήσαμε μαζί τους.
To “Υπό Διαπραγμάτευση | Under Negotiation” είναι ένα συλλογικό εγχείρημα. Πως γεννήθηκε η ιδέα του και πως εξελίχθηκε στην συνέχεια;
Σοφία Δαλαμάγκα: Η ιδέα γεννήθηκε αυθόρμητα ένα βράδυ του Ιανουαρίου πριν 3 χρόνια σχεδόν. Από εκείνο το σημείο, υπήρξαν πολλές παύσεις. Το διάστημα των καραντινών ήταν σαρωτικό αλλά και σημείο ορόσημο. Ήταν σα να έστρεψαν οι γυναίκες φωτογράφοι το φακό προς τα μέσα τους. Το προσωπικό πνίξιμο από προσωπικές φυλακές που χτίζουμε ή μας χτίζουν σε συνδυασμό με την κατάσταση εγκλεισμού που μας είχε επιβληθεί ήταν καταλυτικός για να δημιουργεί ένα σώμα συλλογικής δουλειάς με πολύ εσωτερικότητα, πένθος, προσωπική αλήθεια, απώλεια αλλά και με μια ανάγκη απεμπλοκής και κάθαρσης. Από ένα σημείο και μετά η ιδέα, εξελισσόταν και διαμορφωνόταν μέσα από το υλικό που μου έδειχναν οι φωτογράφοι. Για αυτό και απέκτησε τόσο πολυδιάστατο χαρακτήρα.
Λιάνα Ζωζά: Η ιδέα του project ήταν της Σοφίας Δαλαμάγκα, όπως πολύ ωραία περιγράφει. Εγώ συμμετείχα στην εξέλιξή της, θα έλεγα, μιας και μέσα από μια κουβέντα μας, τηλεφωνική μάλιστα, μοιράστηκε μαζί μου την πολύ ωραία αυτή ιδέα και αυτόματα μου γεννήθηκε η επιθυμία στο να συμμετέχω και εγώ ενεργά. Για έναν επιμελητή, αποτελεί πάντα πρόκληση ένα project όπως το Υπό Διαπραγμάτευση | Under Negotiation. Ήταν άλλωστε και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε, συνθήκες εγκλεισμού και κοινωνικής αποστασιοποίησης που του έδωσαν την ευκαιρία στο να εξελιχθεί σε ένα από τα σημαντικά projects που παρουσιάστηκαν μετά την επιστροφή στην κανονικότητα. Θα ήθελα επίσης, να αναφερθώ στο πόσο εύκολο είναι να δουλέψουν μαζί άνθρωποι με κοινό όραμα και σκοπό, ακόμη και κάτω από τις δύσκολες καταστάσεις της παγκόσμιας πανδημίας που όλοι βιώσαμε. Η τέχνη βρίσκει τον τρόπο, όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να επιστρέψει με νέες δυναμικές προτάσεις.
Ο πρώτος σταθμός του “Υπό Διαπραγμάτευση” ήταν το ΡΟΜΑΝΤΣΟ στην Αθήνα και τώρα θα φιλοξενηθεί στην Cube Gallery στην Πάτρα. Τι σημαίνει για εσάς το να είναι On Going το συγκεκριμένο project; Ποιες οι δυνατότητες και ποιες οι δυσκολίες του; Ποιες είναι οι μελλοντικές σας προσδοκίες;
Σοφία Δαλαμάγκα: Το project αυτό θα μεταπλάθεται και θα βρίσκεται σε μια συνεχόμενη παράλληλη εξέλιξη σύμφωνα με την κοινωνική συνθήκη. Δε γίνεται να σε προσπερνά η εποχή σου. Θα πρέπει να είσαι μέσα σε αυτή και να μιλάς για αυτή μέσα από το έργο σου. Με ενδιαφέρουν τα project που θίγουν κοινωνικά ζητήματα, που δεν προσεγγίζουν το θέμα επιφανειακά και με προχειρότητα. Ένας λόγος που το project αυτό πέτυχε ήταν γιατί από πίσω του έκρυβε ένα τεράστιο όγκο δουλειάς δυόμιση χρόνων.
Λιάνα Ζωζά: Για μένα δεν είναι το πρώτο On Going project πάνω στο οποίο δουλεύω. Είναι όμως από τα πιο ενδιαφέροντα, λόγω του θέματός του, αλλά και του πόσο επίκαιρα είναι όλα όσα προσεγγίζει και θίγει. Το να είναι ένα project on going σημαίνει πως του δίνεται η δυνατότητα να είναι ευέλικτο και να μπορέσει να εξελιχθεί μελλοντικά μέσα από εικαστικές δράσεις που αυτή την στιγμή μπορεί να μην μας περνάνε καν από το μυαλό μας. Από την άλλη, υπάρχουν σίγουρα δυσκολίες επιμελητικά, έτσι ώστε να δώσει επιπλέον πράγματα στην εξέλιξή του, ειδικά αν η πρώτη παρουσίαση έχει ανεβάσει τον πήχη ψηλά. Σκεπτόμενη αισιόδοξα θα σταθώ στις υπέροχες συνεργασίες και δράσεις που θεωρώ πως θα έρθουν στην πορεία.
Επίσης, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο ότι ζούμε σε μια εποχή που οι καθημερινότητα τρέχει με μεγάλη ταχύτητα. Οι δικές μου προσδοκίες, λοιπόν, είναι να προλαβαίνουμε να σχολιάζουμε μέσα από το project αυτό, όλα τα σημαντικά που συμβαίνουν. Είμαι σίγουρη πως θα έχουμε πολλά να πούμε τα επόμενα χρόνια, αλλά θα ήθελα να είναι λιγότερο σκληρά και περισσότερο ανθρώπινα.
Χαίρει αναγνώρισης τελικά η γυναίκα-φωτογράφος στον Ελλαδικό χώρο;
Σοφία Δαλαμάγκα: To σκηνικό σταδιακά αλλάζει για την Ελληνίδα φωτογράφο, διεκδικώντας τη θέση της στον επαγγελματικό και καλλιτεχνικό χώρο. Υπάρχει έντονη κινητικότητα και πολλές εξαιρετικές φωτογράφοι στον Ελλαδικό χώρο. Ωστόσο συνηθίζω να λέω, πως δε γίνεται οι άλλοι, να αλλάξουν τον κόσμο για εμάς, χωρίς εμάς. Αυτή είναι μια γενικότερη κουλτούρα, ανεξάρτητα από φύλο και κοινωνικό status. Είναι μια καθαρά προσωπική υπόθεση το να θες να βρεις και να διεκδικήσεις τη θέση σου στο χώρο θέτοντας πρώτα ένα ειλικρινές ερώτημα στον εαυτό σου. Ποια θες να είσαι και ποια θέλεις να είναι η σχέση σου με το μέσο της φωτογραφίας.
Λιάνα Ζωζά: Θα θέσω λίγο διαφορετικά την ερώτηση, αν μου το επιτρέπετε. Είναι ορατή και πόσο τελικά η γυναίκα στην σύγχρονη τέχνη; Πιστεύω πως η ορατότητα της γυναίκας δημιουργού αποτελεί πια ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Ναι, πιστεύω πως είμαστε ορατές, όταν το επιδιώκουμε και το υποστηρίζουμε με την δουλειά μας. Όσον αφορά το θέμα φωτογραφία είναι ενθαρρυντικό το γεγονός, πως τα τελευταία χρόνια φαίνεται να βρίσκει την θέση της στην σύγχρονη τέχνη και στην Ελλάδα. Το λέω αυτό, γιατί είμαστε από τις χώρες που δύσκολα μία γκαλερί ή ένας χώρος τέχνης θα φιλοξενούσε φωτογραφικά έργα.
Η τέχνη βρίσκει τον τρόπο, όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να επιστρέψει με νέες δυναμικές προτάσεις.
Λιάνα Ζωζά
Το να συμμετέχουν μόνο γυναίκες ήταν συνειδητή επιλογή; Προβλέπεται να αλλάξει αυτό στο μέλλον;
Σοφία Δαλαμάγκα: Ήταν μια απόλυτα συνειδητή επιλογή εξαρχής, θέλοντας να εστιάσω στη γυναίκα φωτογράφο αλλά και γυναικεία ύπαρξη. Θέλησα να έχουν το λόγο και την ελευθερία οι γυναίκες φωτογράφοι να αποτυπώσουν την αλήθεια τους. Στη συνέχεια του project αυτού, η εξέλιξη του αλλά και συνεχής μεταμόρφωση του σε κάτι με νέα μορφή είναι αναπόφευκτη. Θα ήθελα προσεχώς να δούμε το ίδιο θέμα μέσα από την οπτική και ανδρών φωτογράφων ώστε να υπάρξει ένας εποικοδομητικός διάλογος. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τελικά αν αυτό το οποίο ξέρουμε ως male gaze υφίσταται πραγματικά ή αν είναι ρευστό όπως η ίδια μας η ύπαρξη. Πως θα ήταν άραγε αν ανακαλύπταμε ότι θα μπορούσαν άνδρες δημιουργοί να έχουν female gaze και αντίστοιχα γυναίκες male gaze στον τρόπο απεικόνισης; Όλα είναι ρευστά και σε μια διαρκή υπό διαπραγμάτευση στη Τέχνη και αυτό είναι που την κάνει μαγική.
Λιάνα Ζωζά: Ήταν συνειδητή επιλογή της Σοφίας, της οποίας ήταν και η ιδέα του project και θα έλεγα πως και εγώ συμφώνησα μιας και ήταν απόλυτα τεκμηριωμένη. Στην πορεία και έχοντας την εμπειρία της πρώτης παρουσίασης του project, συναποφασίσαμε πως θα έχει ενδιαφέρον τόσο η ματιά των ανδρών δημιουργών όσο και το να συμπεριληφθούν σε μία επόμενη εκδοχή του και διαφορετικά είδη σύγχρονης τέχνης εκτός από την φωτογραφία.
Γυναίκες συμμετέχουσες, αλλά και γυναίκες επιμελήτριες. Ποια ήταν η μέχρι τώρα εμπειρία σας από την συνεργασία μεταξύ γυναικών δημιουργών, αλλά και με την συνεπιμελήτριά σας;
Σοφία Δαλαμάγκα: Κανένα συλλογικό εγχείρημα δεν είναι εύκολο όχι μόνο στο κομμάτι της οργάνωσης και του συντονισμού αλλά και στη συνύπαρξη πολλών και διαφορετικών χαρακτήρων. Ωστόσο, όταν υπάρχει ένα όραμα και ένας κοινός στόχος οι εγωισμοί κάθε είδους θα πρέπει να ξεπερνιούνται και η ομαδικότητα θα πρέπει να υπερισχύει.
Δεν έλειψαν οι αμήχανες στιγμές με γυναίκες φωτογράφους που εξέφρασαν την ανασφάλεια τους ή την ανάγκη τους να καθοδηγούνται από ένα δάσκαλο φωτογραφίας συνεχώς, ή οι στιγμές που διέκρινα έλειψη επαγγελματισμού. Μπροστά όμως στις καλλιτεχνικές υπερβάσεις που έγιναν από αρκετές και στη συγκίνηση που μου προκαλούσε το έργο τους, με έκαναν προσωπικά να λέω κάθε φορά, ότι ναι, αξίζει τον κόπο.
Στα δικά μου μάτια, οι επιμελήτριες είναι οι ενορχηστρωτές. Ως συνεπιμελήτριες μέσα από τη συνεργασία μας γνωρίσαμε η μια την άλλη και λειτουργήσαμε συμπληρωματικά και ομαδικά. Ξέρει η κάθε μια τα δυνατά σημεία της άλλης αλλά και τα πιο αδύναμα. Στο τέλος της ημέρας, είμαστε άνθρωποι που βλέπουμε από διαφορετική οπτική γωνία τα πράγματα και αυτό είναι που δίνει και ενδιαφέρον στη συνεργασία μας.
Λιάνα Ζωζά: Για να πω την αλήθεια εμένα με φόβισαν λίγο (γέλια!) τόσες πολλές γυναίκες μαζεμένες σε μια εικαστική παρέα! Πέρα από το χιούμορ, που όλες μας σ’ αυτή την ομάδα διαθέτουμε, θα εστιάσω στην πολύ ωραία δουλειά που έγινε τόσο από τις συμμετέχουσες, όσο και στο επιμελητικό και στο οργανωτικό κομμάτι. Είναι πολύ σημαντικό του να γίνονται σοβαρές δουλειές στον χώρο της τέχνης, χωρίς όμως να χάνουμε την χαρά των ωραίων συνεργασιών. Σε αυτού του είδους τα εγχειρήματα οι ισορροπίες πρέπει να κρατηθούν μεταξύ όλων και αυτή είναι και η πρόκληση για την επιτυχία ή την αποτυχία, αντίστοιχα, όπως και οι τόσες διαφορετικές ματιές που ευνοούν την ανταλλαγή απόψεων και δημιουργικών συζητήσεων.
Δε γίνεται να σε προσπερνά η εποχή σου. Θα πρέπει να είσαι μέσα σε αυτή και να μιλάς για αυτή μέσα από το έργο σου
Σοφία Δαλαμάγκα
Ποια είναι τα μηνύματα που θέλετε να στείλετε μέσα από το project και πώς πιστεύετε ότι η Τέχνη θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά συμβάλει στη βελτίωση των κακοποιητικών συμπεριφορών απέναντι στις γυναίκες;
Σοφία Δαλαμάγκα: Αρχικά το project αυτό στέκεται στη λέξη ορατότητα. Κάθε είδους ορατότητα. Όχι μόνο ως φωτογράφου. Αλλά και ως μάνας. Κόρης. Συζύγου. Φίλης. Γνωστής, Επαγγελματία. Στρέιτ. Gay. Της διπλανής μας. Της γυναίκας που μένει στον τρίτο όροφο ή στο διπλανό σπίτι. Εκείνης που κοιτάς παράξενα. Εκείνης που στιγματίζεις, γιατί ξέρεις ότι νοσεί από ψυχικό νόσημα και παρόλα αυτά την αποκαλείς τρελή μέσα στη μέση της πλατείας. Της γυναίκας που σε όλη της τη ζωή υπήρξε αουτσάιντερ και εκείνη δούλευε αθόρυβα και με πίστη, εμμονικά σα το μυρμήγκι για να πετύχει. Και το κατάφερε. Σε αυτές τις γυναίκες είναι αφιερωμένο το project αυτό.
Η τέχνη μπορεί να έχει εκπαιδευτικό αλλά και ενημερωτικό χαρακτήρα. Η βία, είναι μέσα μας. Συνεπακόλουθα και γύρω μας. Κάθε μέρα, οικειοποιούμαστε κακοποιητικές συμπεριφορές και δε το αντιλαμβανόμαστε. Η τέχνη, πολλές φορές υπαινίσσεται ή αντανακλά πάνω μας μοτίβα στάσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών που εμπεριέχουν κακοποιητικά στοιχεία. Είναι ένας τρόπος να ξορκίσεις το κακό αλλά και να εμπνεύσεις νέους ανθρώπους να κάνουν το ίδιο.
Λιάνα Ζωζά: Η τέχνη έχει φωνή και μάλιστα δυνατή και ήρθε η ώρα για να την χρησιμοποιήσει. Η καθημερινότητα όλων έχει αλλάξει και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε για κάποιους είναι ακόμη και ανυπέρβλητες. Είναι λοιπόν σημαντικό, η τέχνη να δημιουργήσει τις εικόνες εκείνες που θα μας κάνουν να σταθούμε απέναντί τους και να πάρουμε θέση. Οι εικόνες του “Υπό Διαπραγμάτευση” δεν είναι μόνο δυνατές, αλλά και ευαίσθητες και σύγχρονες και υψηλής αισθητικής. Κυρίως όμως, τόσο οι δημιουργοί τους όσο και οι γυναίκες που απεικονίζονται θα μπορούσαν να είναι φίλες, συγγενείς, αλλά και όλες εκείνες οι γυναίκες της διπλανής πόρτας θα που ήθελαν να ακουστούν όλα όσα έχουν να πουν.
Συνεργαστήκατε δυο φορές συνεχόμενα σε δυο πολύ ενδιαφέροντα project, το “Υπό Διαπραγμάτευση | Under Negortiation” και το “Everything But The Girl | #NotAlone” που τρέχει αυτό τον καιρό στην Cube Gallery. Πιστεύετε ότι υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία μεταξύ των δυο;
Σοφία Δαλαμάγκα: Θεωρώ ότι είναι δυο project που έχουν ακτιβιστικό χαρακτήρα, θίγουν κοινωνικά ζητήματα, θέτουν ερωτηματικά και που στο πυρήνα τους έχουν το κορίτσι προτεραιότητα. Αν το καλοσκεφτείτε, αυτό που εκφράζουμε μέσω της τέχνης μας, ανεξάρτητα από το μέσο έκφρασης, αυτό που σας ζητάμε, είναι να μας αγαπάτε. Και αυτό, είναι το πιο απλό και το πιο δύσκολο πράγμα του κόσμου. Εντάξει και να αγοράζετε και κανένα έργο μας. Κάτι το οποίο θα σας συνιστούσα να κάνετε και τώρα με το να επισκεφτείτε την Cube Gallery και να κάνετε τις χριστουγεννιάτικες αγορές σας, με πρωτότυπα υπέροχα έργα σε συμβολικές τιμές!
Λιάνα Ζωζά: Το κοινό στοιχείο που συνδέει τα δύο projects είναι η προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού, αλλά και των ανθρώπων του χώρου της τέχνης όχι μόνο απέναντι στα επίκαιρα θέματα, αλλά και στην ίδια την τέχνη. Προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε μέσα από αυτά το πόσο σημαντικό είναι να προσφέρεις ή αν αποκτήσεις ένα πρωτότυπο έργο τέχνης ή να βοηθήσεις μέσα από την αγορά του στην στήριξη μιας ανθρωπιστικής δράσης. Θέλουμε να μοιραζόμαστε την τέχνη, γιατί μόνο έτσι πρώτα εμείς οι ίδιοι και μετά ολόκληρος ο κόσμος θα γίνουμε πιο όμορφοι.
Info Έκθεσης
Σοφία Δαλαμάγκα και Λιάνα Ζωζά
“Υπό Διαπραγμάτευση | Under Negotiation”: On Going Art Project
ΡΟΜΑΝΤΣΟ | 21 – 30 Οκτωβρίου 2022
Cube Gallery | 13 Ιανουαρίου – 4 Φεβρουαρίου 2022
Επιμέλεια: Σοφία Δαλαμάγκα | Λιάνα Ζωζά
Photo credits: Βασιλική Πανταζή
