Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Αποτελούν μία από τις μεγάλες ενότητες στην ιστορία της τέχνης, αλλά και αγαπημένο θέμα γνωστών και άγνωστων ζωγράφων. Δεν θα μπορούσαμε, λοιπόν, να μιλάμε για κάτι άλλο από τα έργα που δημιουργήθηκαν ανά τους αιώνες και έχουν σαν θέμα τους το καρναβάλι.
Η ιδέα της ξέφρενης πολλές φορές γιορτής, αλλά και οι χαρακτήρες που εμφανίζονται σε αυτή, με κυρίαρχο τον αρλεκίνο και λειτουργούν παρασκηνιακά πίσω από τη μάσκα, αποτελούν γοητευτικά θέματα για τη δημιουργία σημαντικών έργων τέχνης.
Στα έργα του Pablo Picasso, η εμφάνιση του Αρλεκίνου είναι σχεδόν εμμονική. Σε όλες τις περιόδους της ζωγραφικής του κάνει πάντα την εμφάνισή του και ένας Αρλεκίνος, είτε μόνος του είτε παρέα με ακροβάτες, μουσικούς, αλλά και χαρακτηριστικές φιγούρες του τσίρκου.
Ο ρόλος του Αρλεκίνου αλληγορικός, λειτουργεί σχολιαστικά για την κοινωνική θέση των καλλιτεχνών και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν για να επιβιώσουν σε μιά κοινωνία που στέκεται ακόμη και εχθρικά απέναντί τους.
Στα έργα του Pablo Picasso, η εμφάνιση του Αρλεκίνου είναι σχεδόν εμμονική
Θεωρείται, επίσης, πως ο Picasso, έχει βάλει αρκετές φορές στα έργα του, το εαυτό του στη θέση του Αρλεκίνου, δίνοντας με αυτό τον τρόπο διέξοδο στην έφραση των προσωπικών του αυναισθημάτων και τις εναλλαγές τους σε διάφορες περιόδους της ζωής του.
Το έργο του Harlequin with a Mirror, 1923, που προοριζόταν αρχικά, για αυτοπροσωπογραφία του (όπως δείχνει και η ανάλυση του έργου με ακτίνες X) συνδυάζει τρεις χαρακτήρες από το τσίρκο και την Commedia dell’arte που πάντα ασκούσαν μια έντονη γοητεία στον Picasso. Το τριγωνικό καπέλο είναι μια σαφής αναφορά στον Αρλεκίνο, τα ρούχα είναι αυτά ενός ακροβάτη, ενώ το πρόσωπο του Πιερότου, έχει μετατραπεί σε μάσκα κρύβοντας την ταυτότητα του καλλιτέχνη.
Η συμπαγής φιγούρα του Αρλεκίνου, του οποίου το σώμα καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος της σύνθεσης, αποδεικνύει ένα νέο καλλιτεχνικό ιδίωμα του, εμπνευσμένο από την κλασική προσέγγιση των μεγάλων ζωγράφων, μετά την επίσκεψή του στην Ιταλία το 1917, χωρίς όμως να υπερισχύει της ελευθερίας που του έχει δώσει η εμπειρία του Κυβισμού.
Harlequin with a Mirror, 1923, Museo Nacional Thyssen-Bornemisza, Madrid
Η δημιουργία του έργου του James Ensor με τίτλο Carnaval en Flandre, τοποθετείται μεταξύ του 1929 και του 1930. Κεντρικό του θέμα μια μεγάλη σειρά από χαρούμενους ανθρώπους που έχουν ντυθεί για το καρναβάλι. Παίζουν μουσική, χορεύουν και φαίνεται να απολαμβάνουν μια σκηνή που διαδραματίζεται μπροστά τους, όπου δύο γάτες επιτίθενται σε ένα ταλαιπωρημένο πουλί.
Οι κύριοι τόνοι του χρώματος του έργου κινούνται σε μαλακές παστέλ αποχρώσεις, που έρχονται σε έντονη αντίθεση με τις εφαρμογές του πράσινου, του κόκκινου και του μπλε σε χαρακτηριστικά σημεία.
Χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου έργου είναι πως αποτελεί στην ουσία τμήμα ενός μεγαλύτερου και διασημότερου έργου του Ensor, του περίφημου Christ’s Entry into Brussels, 1889 και δίνει στο δημιουργό του δίκαια τον τίτλο του προδρόμου των εξπρεσιονιστών. Ο ειδικός παρατηρητής βρίσκει ολόκληρη τη σκηνή του έργου ανάμεσα στις υπόλοιπες που συνθέτουν το μεγαλειώδες αυτό έργο.
Αφαιρώντας και απομονώνοντας τη σκηνή από το αρχική της θέση, το έργο αποκτά νέα οντότητα και η σημασία του πιθανότατα βρίσκεται στη σκληρή απόλαυση του πλήθους που βλέπει τα ζώα να αγωνίζονται, μια σκηνή που δεν εμφανίζεται στο αρχικό έργο. Μελετώντας κάποιος, τη δουλειά του James Ensor ολοκληρωμένα, μπορεί να διακρίνει πολλές γκροτέσκο εικόνες που απεικονίζουν την κακόβουλη και γελοία φύση των ανθρώπων.
Ο Paul Klee (1879 – 1940) ήταν Γερμανός καλλιτέχνης. Αν και δημιούργησε ένα ιδιαίτερο ατομικό ύφος, επηρεάστηκε από κινήματα όπως ο εξπρεσιονισμός, ο κυβισμός και ο σουρεαλισμός.
Ο Klee πειραματίστηκε και τελικά διερεύνησε βαθιά τη θεωρία των χρωμάτων, γράφοντας γι’ αυτό εκτεταμένα. Οι διαλέξεις του “Writings on Form and Design Theory”, που δημοσιεύθηκαν στα αγγλικά σαν Paul Klee Notebooks, θεωρούνται τόσο σημαντικές για τη σύγχρονη τέχνη όσο και του Leonardo da Vinci το “A Treatise on Painting for the Renaissance”.
Ο Paul Klee και ο Wassily Kandinsky, διδάσκονταν στη σχολή του Bauhaus. Τα έργα του αντικατοπτρίζουν το στυγνό του χιούμορ και την σχεδόν παιδική οπτική του, τις προσωπικές του διαθέσεις και πεποιθήσεις και τη μουσικότητα του.
Ένα από τα ιδιαίτερα έργα του με τίτλο Carnival in the Snow, 1923, που ανήκει στη συλλογή του The Cleveland Museum of Art επιλέγουμε για τα αγαπημένα έργα του καρναβαλιού.
Ο Αμερικανός Winslow Homer (1836 – 1910) δημιουργεί το Dressing for the Carnival, 1877.
Αν και είναι μία από τις πολλές μεταπολεμικές σκηνές που ζωγράφισε στα μέσα της δεκαετίας του 1870, στη διάρκεια των επισκέψεών του στον Αμερικανικό νότο, δεν είναι σίγουρα ένα συνηθισμένο καρναβάλι. Αναφέρεται στις πολιτιστικές παραδόσεις των Αφροαμερικανών που περιλαμβάνουν μεταμφιέσεις και έχουν σαν κεντρική φιγούρα την ανδρική.
Προερχόμενος από μια οικογένεια της καλής κοινωνίας, ο Edouard Manet, αισθανόταν περισσότερο άνετα στην παρισινή φινέτσα από ότι στο ύπαιθρο. Έτσι και στο έργο του Masked Ball at the Opera, 1873, κομψοί άνδρες και κοκέτες νεαρές γυναίκες συμμετέχουν στον ετήσιο χορό μεταμφιεσμένων, όπου πίσω από την ανωνυμία της μάσκας εκδηλώνονται επιθυμίες και πάθη.
Ο Manet σχεδίασε τη σκηνή του έργου στο συγκεκριμένο χώρο αλλά το ζωγράφισε σε μιά περίοδο αρκετών μηνών στο στούντιό του. Αρκετοί από τους φίλους του πόζαραν, ανάμεσά τους γνωστοί συγγραφείς, καλλιτέχνες και μουσικοί, ενώ συμπεριέλαβε και τον εαυτό του. Πιθανόν να είναι ο γενειοφόρος που κοιτάζει προς τον θεατή, ενώ στα πόδια του μια πεσμένη κάρτα χορού φέρει την υπογραφή του.
