Έντονη ευαισθησία και γαλήνια διάθεση κυριαρχούν στα έργα του εικαστικού, Τάσου Δήμου. Ζωγραφική άλλοτε ιμπρεσιονιστική, άλλοτε εξπρεσιονιστική με στοιχεία pop art, αλλά και υπερρεαλιστικά στοιχεία δίνουν ένταση στο τελάρο. Η παιδική και η γυναικεία φιγούρα σε αφηρημένο ή μινιμαλιστικό φόντο αποτελούν συχνά θέματά του. Το χρώμα βρίσκεται πάντα σε κυρίαρχη θέση.
Ο καταξιωμένος εικαστικός μας μιλά για το πώς εκείνος προσεγγίζει τον ιμπρεσιονισμό και τον εξπρεσιονισμό, καθώς και τους Δασκάλους των κινημάτων αυτών που τον επηρέασαν.
Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
-Τάσο, διαπιστώνουμε ότι κατά βάση η δουλειά σου είναι ιμπρεσιονιστική ή εξπρεσιονιστική. Πώς σε έχουν επηρεάσει αυτά τα κινήματα;
-Ύστερα από χρόνια μελέτης και των δύο κινημάτων, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο Ιμπρεσιονισμός (1860), που σχετίζεται με τον όρο «impression» (εντύπωση) είναι αντιστρόφως ανάλογος με το μετέπειτα κίνημα του Εξπρεσιονισμού (1912), από τον όρο «expression», που σημαίνει έκφραση, υπό την έννοια ότι στον πρώτο, τα ερεθίσματα του καλλιτέχνη προέρχονται από τον εξωτερικό κόσμο (περιβάλλον) και στο δεύτερο από τον εσωτερικό του κόσμο (ψυχισμός ή διάθεση). Όσο αφορά εμένα, τουλάχιστον, τα δύο αυτά κινήματα αποτελούν βασικούς πόλους επιρροής και όλοι, σχεδόν, οι πίνακές μου βρίσκονται σε κάποιο σημείο της μεταξύ τους γκάμας.
Έχουν υπάρξει, βέβαια, και άλλες σαφείς επιρροές στο έργο μου, όπως για παράδειγμα είναι η Ποπ Αρτ ή και ο Υπερρεαλισμός, μέχρι ενός σημείου, όμως η βάση μου είναι απαραίτητα ιμπρεσιονιστική ή εξπρεσιονιστική, ανάλογα με το θέμα του έργου και την ψυχολογική μου κατάσταση όταν δημιουργώ.
-Ποιοι καλλιτέχνες- δάσκαλοι σε έχουν στιγματίσει;
-Τα ονόματα στα οποία έχω σταθεί περισσότερο, όσο αφορά στον Ιμπρεσιονισμό, είναι, φυσικά, εκείνο του «πατέρα» του κινήματος, Κλωντ Μονέ, με τον διάσημο πίνακά του, «Εντύπωση, Ανατολή» (Impression, Sunrise) (1872), αλλά και τη σειρά με τις λίμνες με τα νούφαρα, που τον έκαναν γνωστό παγκοσμίως.
Πολύ σημαντικός είναι, βέβαια, και ο Πωλ Σεζάν, που ένωσε το κίνημα αυτό του αργότερου 19ου αιώνα με τον Μοντερνισμό (κατά κάποιο τρόπο, όπως έκανε και ο Παρθένης ή ο Σπύρος Παπαλουκάς, στην Ελλάδα), ενώ τα έργα του Σεζάν που σημαίνουν πολλά για εμένα είναι το «Μεγάλο Πεύκο» (Le Grand Pin) (1898), το «Mont Sainte-Victoire» (1885-1887) και σαν εξέλιξη της τεχνικής αυτής, «Οι μεγάλες λουόμενες» (Les Grandes Baigneuses) (1906), που επηρέασαν και τον Πικάσο. Σημαντικοί είναι επίσης ο Μανέ και ο Ρενουάρ.
-Πώς προσεγγίζεις τον εξπρεσιονισμό;
-Ο Εξπρεσιονισμός με έλκει, κυρίως από την εποχή που έκανα το μεταπτυχιακό μου στη HdK (Hochschule der Künste), στο Βερολίνο (1990-91) και αποτελεί σημείο αναφοράς για εμένα, όμως τώρα πια αποφεύγω τις πιο σκοτεινές του πλευρές. Καλλιτέχνες όπως ο Όσκαρ Κοκόσκα, ο Έγκον Σίλε ή ακόμα και ο Καντίνσκυ, στα πρώιμα έργα του, κατέχουν ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου, ειδικά με έργα όπως το «Ορφέας και Ευρυδίκη» (1917), του πρώτου, τις αυτοπροσωπογραφίες και τα ζευγάρια του Σίλε ή τα έργα του Καντίνσκυ που έχουν επηρεαστεί από το κίνημα.
Θα έλεγε κανείς πως οι φιγούρες των έργων μου είναι περισσότερο ιμπρεσιονιστικές, όμως τα τοπία στο φόντο είναι σχεδόν πάντα εξπρεσιονιστικά, σαν να υποδηλώνουν τον ψυχισμό των χαρακτήρων μου.
-Είναι κάποιοι καλλιτέχνες που σε έχουν επηρεάσει στη δουλειά σου που δεν μπορούμε να τους εντάξουμε αυστηρά σε κάποιο κίνημα;
-Βέβαια. Άλλοι καλλιτέχνες που με έχουν επηρεάσει βαθιά είναι ο Γ. Τέρνερ, ο Πιερ Μπονάρ, ο ντε Κίρικο και ο Φράνσις Μπέικον, που, αν και ένας ακαδημαϊκός θα έλεγε πως δεν ανήκουν «αυστηρά» ούτε στο ένα κίνημα, ούτε στο άλλο, έχουν αποτελέσει είτε πρόδρομους, είτε συνεχιστές αυτών, με τις δικές τους ιδιοσυγκρασίες ο καθένας.
Ο Βίλεμ ντε Κούνινγκ, επίσης, βρίσκεται στη περιφέρεια αυτών των κινημάτων, καθώς η κίνηση (χειρονομία) του είναι εξπρεσιονιστική, αλλά το αποτέλεσμα μας δίνει την αίσθηση του χώρου που βρίσκονταν τα μοντέλα όταν τα ζωγράφιζε, με τις φωτοσκιάσεις κλπ., κρατώντας, ουσιαστικά, την «εντύπωση» αυτής της σκηνής στο ατελιέ.
Με παρόμοιο τρόπο και τα δικά μου έργα δεν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν «αυστηρά» ούτε κάτω από την επικεφαλίδα του Ιμπρεσιονισμού, ούτε κάτω από εκείνη του Εξπρεσιονισμού, αλλά βρίσκονται κάπου στην περιφέρεια και των δύο.
Η τέχνη είναι κάτι ζωντανό και οπωσδήποτε αλλάζει και αναδιαμορφώνεται όσο υπάρχουν νέες ιδέες και κινήματα ανά τον κόσμο
-Ποιοι εκφραστές μετουσιώνουν αυτά τα κινήματα στις μέρες μας;
-Σήμερα, θα έλεγε κανείς πως τα δύο αυτά κινήματα και τα έργα των καλλιτεχνών που αναφέραμε ανήκουν στην Ιστορία της Τέχνης. Το ίδιο που ισχύει για τους διεθνείς εκφραστές τους, ισχύει μάλλον και για τους εκφραστές τους στην Ελλάδα (για παράδειγμα ο Γιώργος Μπουζιάνης, όσο αφορά στην ελληνική έκφανση του Εξπρεσιονισμού). Δεν υπάρχουν καθαρόαιμοι «εκφραστές» ούτε του Ιμπρεσιονισμού, ούτε του Εξπρεσιονισμού στις μέρες μας, αλλά πως θα μπορούσαν άλλωστε;
-Τι πιστεύεις επηρεάζει και διαμορφώνει την Τέχνη στις μέρες μας;
-Η τέχνη είναι κάτι ζωντανό και οπωσδήποτε αλλάζει και αναδιαμορφώνεται όσο υπάρχουν νέες ιδέες και κινήματα ανά τον κόσμο. Από την άλλη, υπάρχει και η τεχνολογία, με την επανάσταση τη οποία αυτή έχει φέρει, τόσο στην καθημερινότητά μας, όσο και στον τρόπο ζωής μας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον γύρω μας.
Με λίγα λόγια, έχει αλλάξει τόσο η «αντίληψη», όσο και ο «ψυχισμός» του ανθρώπου, μέσα στους αιώνες, που ακόμα και τα ίδια θέματα να πραγματευόταν ένας καλλιτέχνης, το αποτέλεσμα της «αποτύπωσης» στον καμβά θα ήταν εκπληκτικά διαφορετικό. Μόνο από αυτή την άποψη υπάρχει μία συνέχεια, δηλαδή ότι τα ενδιαφέροντα του ανθρώπου παραμένουν συγγενή και ο μηχανισμός επεξεργασίας του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι ο ίδιος.
-Πώς όλο αυτό πραγματώνεται στη δουλειά σου;
-Η δουλειά μου, αναγκαστικά, είναι μια σύγχρονη εξέλιξη των δύο κινημάτων αυτών. Δεν έχω, όσο κι αν θα το ήθελα, την ίδια επαφή με τη φύση που τυχόν είχε ο Μονέ, καθώς με την παρεμβολή του ανθρώπου και η ίδια η φύση (όπως σίγουρα και το ανθρωπογενές περιβάλλον) έχει αλλάξει ριζικά. Υπάρχει, άλλωστε και η φωτογραφία ή το βίντεο που μας έχει επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό και έχουν αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνουμε ή επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες.
Η Ποπ Αρτ, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, αποτελεί ένα σύγχρονο τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον (μέσω της διαφήμισης). Όλα αυτά τα έχω πια συνειδητοποιήσει πλήρως ως εικαστικός και ως άνθρωπος και αναπόφευκτα αυτό διαφαίνεται και στο έργο μου.
-Πώς βλέπεις την πορεία του έργου σου στο χρόνο;
-Δεν μπορώ να πω με σιγουριά ποια θα είναι η εξέλιξη όλου αυτού. Άλλωστε, η απάντηση θα εξαρτηθεί κυρίως από τα βιώματα που θα έχουν οι μελλοντικές γενιές και το πώς θα μοιάζει ο κόσμος τότε.
Εκείνο που «προτείνω» εγώ, μέσα από τη δουλειά μου, είναι μια επιστροφή στις ρίζες, μια ανασκόπηση των σημαντικότερων έργων όλων αυτών των μεγάλων καλλιτεχνών και τέλος μεγαλύτερη «ευαισθησία» απέναντι στα ερεθίσματα που μας προσφέρει το περιβάλλον (φύση), ούτως ώστε να υπάρχει καθαρότερο μυαλό και να είμαστε λίγο πιο «ανθρώπινοι», με την έννοια ότι θα μπορούμε αισθανθούμε την αλλαγή αυτή και δεν θα την προσπεράσουμε, γιατί μια τέτοια αντιμετώπιση θα ήταν μοιραία. Μια τέτοια αδιαφορία προηγούμενων γενεών μας έφερε τόσο κοντά στο τεράστιο οικολογικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα.
Μακάρι οι επόμενοι να είναι πιο «ευαίσθητοι» και συνετοί, όσο αφορά τέτοιες εξελίξεις, για το καλό όλων μας και του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε.
