Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος
Ζωγράφος, λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης
Ο Πάμπλο Πικάσο / Pablo Ruiz y Picasso, ζωγράφος, χαράκτης, γλύπτης, κεραμίστας, ποιητής, σκηνογράφος και δραματουργός γεννήθηκε στη Μάλαγα της Ισπανίας το 1881. Εκεί έλαβε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής από τον πατέρα του Χοσέ Ρουίθ Μπλάσκο, ο οποίος δίδασκε σε ακαδημαϊκές σχολές. Ο Πικάσο ξεκίνησε να ζωγραφίζει δόκιμα σε πολύ μικρή ηλικία.
Το 1891 η οικογένειά του μετακόμισε στη Λα Κορούνια, όπου έζησε για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, σπουδάζοντας στην τοπική Σχολή Καλών Τεχνών. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στη Βαρκελώνη το 1895, και ο Πάμπλο έγινε δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών, όπου ο πατέρας του ήταν καθηγητής σχεδίου. Το 1897 το έργο του «Επιστήμη και συμπόνια», διακρίθηκε στην Έκθεση Καλών Τεχνών της Μαδρίτης.
Ο Πάμπλο έφυγε για την Μαδρίτη το 1897 και έγινε δεκτός στη Βασιλική Ακαδημία του Σαν Φερνάντο. Βρίσκοντας όμως την συντηρητική διδασκαλία χωρίς νόημα, περνούσε όλο και περισσότερο τον χρόνο του αποτυπώνοντας την καθημερινή ζωή γύρω του, στα καφενεία, στους δρόμους, στα πορνεία και στο Μουσείο Πράδο. Τα πρώτα έργα του τα υπέγραφε ως Ρουίθ Μπλάσκο. Το 1900 έφυγε και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, στη Μονμάρτρη, που αποτελούσε σημαντικό κέντρο της καλλιτεχνικής ζωής και άρχισε να χρησιμοποιεί το επώνυμο της μητέρας του Μαρίας Πικάσο.
Κυριότερες περίοδοι του αισθητικά ποικιλόμορφου έργου του θεωρούνται οι: Γαλάζια περίοδος (1901-1904): Οι πίνακες του χαρακτηρίζονται από το μπλε χρώμα ή αποχρώσεις του και συμβολίζουν συναισθηματικά φορτισμένα βιώματα. Απεικονίζουν ακροβάτες, αρλεκίνους, πόρνες, επαίτες και καλλιτέχνες. Γενικά οι συνθέσεις αντικατοπτρίζουν την μελαγχολική διάθεση του καλλιτέχνη και είναι επηρεασμένες από την ισπανική ζωγραφική.
Ροζ περίοδος (1905-1907): Στους πίνακες αυτής της περιόδου, κυριαρχούν τα κεραμικά χρώματα και οι γήινοι τόνοι, με λυρική διάθεση και είναι επηρεασμένοι από την γαλλική ζωγραφική. Στη περίοδο αυτή ανήκει η προσωπογραφία της Αμερικανίδας συγγραφέως και συλλέκτριας Γερτρούδης Στάιν που ζούσε στο Παρίσι, υποστήριζε και προωθούσε την ευρωπαϊκή αβανγκάρντ, ιδιαίτερα όμως τον Πικάσο.
Αναλυτικός κυβισμός (1907-1912): είναι η πρώτη φάση κατά τους θεωρητικούς της τεχνοτροπίας που ανέπτυξαν ο Πικάσο με τον Μπρακ του ρεύματος της νέας οπτικής του κυβισμού. Η εμβληματική σύνθεση του Πικάσο «Οι δεσποινίδες της Αβινιόν» 1907, έφερε επανάσταση στη σύγχρονη ζωγραφική, προκάλεσε έντονες συζητήσεις για τον πρωτογονισμό των γυναικείων σωμάτων και τις παραμορφωτικές προοπτικές ενός πρώιμου κυβισμού: «Άλλοτε ένας πίνακας ήταν ένα σύνολο από προσθέσεις. Εγώ θέλησα να δώσω ένα σύνολο από αφαιρέσεις», δήλωσε ο Πικάσο.
Συνθετικός κυβισμός (1912-1915): Στην φάση αυτή ο Πικάσο, ο Μπρακ , ο Γκρίς εξέλιξαν την διαισθητική κυβιστική οπτική, χρησιμοποιώντας την τεχνική του κολλάζ.
Οι επόμενες περίοδοι του Πικάσο περιλαμβάνουν την νεοκλασικιστική στροφή του (1916-1924), την αλληλεπίδρασή του με το υπερρεαλιστικό κίνημα, την ενασχόλησή του με την γλυπτική, την χαρακτική και την κεραμική καθώς και το πολυδιάστατο και πολυμορφικό έργο που πραγματοποίησε μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο εκδηλώνοντας το ανεξάντλητο ψυχοσχηματικό του σύμπαν. Ο Πικάσο αυτοπροσδιοριζόταν και ως ποιητής λέγοντας: “Je suis aussi un poète”. Ξεκίνησε την συγγραφή λογοτεχνικών έργων από το 1934, τα οποία δημοσιεύτηκαν αργότερα στα περιοδικά Cahiers d’Art και La Caceta de Arte.
Η απεικόνιση του βομβαρδισμού της πόλης της Ισπανίας Γκερνίκα το 1937 από τους Γερμανούς ναζί τον καθιέρωσε παγκόσμια. Τα στάδια δημιουργίας του συγκλονιστικού αντιπολεμικού έργου του στο ατελιέ του στο Παρίσι φωτογράφησε η σύντροφος του Dora Maar. Η Γκερνίκα παρέμεινε στο ΜΟΜΑ μέχρι να παραχωρηθεί το 1981, μετά την πτώση της δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ισπανία, σύμφωνα με την επιθυμία του ίδιου.
Ο Πικάσο είναι ένας από τους μεγάλους καινοτόμους εκπροσώπους της τέχνης του 20ού αιώνα, με καθοριστική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Από το 1944 ήταν ενταγμένος στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και υπήρξε δραστικά αντιφασίστας. Δημοφιλής για τις δημοκρατικές δράσεις του και την συμμετοχή του σε διεθνείς εκδηλώσεις και συνέδρια του κινήματος της Ειρήνης επηρέασε καλλιτεχνικά και ιδεολογικά σημαντικά γεγονότα και καταστάσεις της εποχής του.
Ο Πικάσο έφτιαξε λιθογραφία με το «Περιστέρι» το 1949 για μια αφίσα του Παγκόσμιου Συνεδρίου Ειρήνης στο Παρίσι. Μετά φιλοτέχνησε το “Περιστέρι που πετάει”, το οποίο έγινε σύμβολο της Ειρήνης. Όταν σχεδίασε τον Ιωσήφ Στάλιν, προκάλεσε σάλο στους ηγέτες του κόμματος, επειδή στο πορτρέτο διαφαινόταν μια σατιρική ειρωνεία. Είχε στηρίξει μαζί με άλλους διανοούμενους τον Νίκο Μπελογιάννη φιλοτεχνώντας το πορτρέτο «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο». Τίμησε επίσης την Ελληνική Εθνική Αντίσταση με την αφιερωματική προσφορά πίνακα του μετά την απελευθέρωση.
Αναμφίβολα ο Πάμπλο Πικάσο είναι ο πλέον διάσημος εμιγκρέ-μετανάστης καλλιτέχνης, που πέτυχε αν και ξένος στην Γαλλία, που τον οικειοποιήθηκε πλήρως, να γίνει πασίγνωστος και πλούσιος. Μεγάλα μουσεία και συλλογές ανά τον κόσμο κατέχουν το φάσμα της ιδιοφυούς δημιουργίας του από τα πρώτα μέχρι και τα ώριμα έργα του. Στην Βαρκελώνη και το Παρίσι έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν μουσεία προς τιμή του. Αποβίωσε στις 8 Απριλίου του 1973 και ενταφιάστηκε στον κήπο του ιδιόκτητου κάστρου Βωβενάργκ στη Γαλλία.
Ο Πικάσο απέδωσε δυναμικά και περίπλοκα σύνθετες σκηνές με αναδιπλούμενες γεωμετρικές φόρμες στα κυβιστικά έργα του, αλλά δημιούργησε και πολλά αδρά ρεαλιστικά πορτραίτα και σκίτσα. Χαρακτηριστικές των τεχνοτροπικών του φάσεων είναι οι προσωπογραφίες των συζύγων και ερωμένων του καθώς και των παιδιών που απέκτησε από τις θυελλώδεις οικογενειακές και ερωτικές του σχέσεις. Το 1966 διοργανώθηκε στο Γκραν Παλέ και στο Πτι Παλέ στο Παρίσι μεγάλη έκθεση του 85χρονου τότε Πικάσο. Το 1984 φοιτητής στη Νέα Υόρκη μελέτησα την έκθεση με τα τελευταία, ιδιότυπα εξπρεσιονιστικά, μετακυβιστικά έργα του στο Μουσείο Guggenheim. Στις αυθόρμητες ζωγραφικές συνθέσεις του διέκρινες το διαπεραστικό του βλέμμα σε ένα πολύχρωμο, αποκαλυπτικό ταξίδι προς την αιωνιότητα.
