Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Στο κέντρο της παλιάς πόλης της Καλαμάτας, απέναντι από το πρώτο τυπογραφείο της τοπικής ιστορικής εφημερίδας, ξεχωρίζει το διατηρητέο κτίριο που στεγάζει τη σπάνια Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια».

Ένα αξιόλογο τριώροφο κτίριο κλασικιστικής περιόδου, που κατασκευάστηκε το 1873, παραχωρήθηκε στο Λύκειον των Ελληνίδων Καλαμάτας από το Δήμο Καλαμάτας και αποκαταστάθηκε ιδίαις δαπάναις, με απόλυτο σεβασμό στη δωρικότητα της εξωτερικής του μορφής.

Ένα μουσείο-κόσμημα με σπάνια εκθέματα, σημείο αναφοράς και δείγμα προσφοράς για την πόλη της γνωστής οικογένειας. Καρπός της προσωπικής συλλεκτικής προσπάθειας 45 τουλάχιστον ετών της κυρίας Βικτωρίας Καρέλια, παραχωρήθηκε αργότερα στο Λύκειον των Ελληνίδων Καλαμάτας προκειμένου να ενσωματωθεί σε έναν καταξιωμένο φορέα προστασίας και προβολής της ελληνικής παράδοσης. Πάνω από ογδόντα πλήρεις φορεσιές, ενδυματολογικά κομμάτια και κοσμήματα από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα ως το 1930 φιλοξενούνται στο χώρο.

Επισκέφτηκα τη Συλλογή με την ευκαιρία της έκθεσης «Ήρωες από Μέταλλο», του διεθνούς φήμης γλύπτη, Νίκου Φλώρου -που θαυμάζω ιδιαίτερα- για να συναντήσω την κυρία Βικτωρία Καρέλια, ιθύνοντα νου του μουσείου και όχι μόνο. Ο χώρος είναι εντυπωσιακότατος, η κατάταξη των εκθεμάτων εύστοχη, τα επεξηγηματικά κείμενα και η ψηφιακή ξενάγηση με tablets πολύ κατατοπιστικά, ο θεατρικός φωτισμός και ο εικαστικός ήχος καθηλωτικοί. Και μέσα σε αυτόν τον χώρο, οι ήρωες από μέταλλο.

Εντυπωσιασμένη, περιηγήθηκα κοιτώντας με προσοχή τα εκθέματα και εν συνεχεία οδηγήθηκα στο γραφείο της. Γυναίκα δυναμική, που χαρακτηρίζεται από συνέπεια, ευαισθησία και πάθος, εμμονή με την ποιότητα και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής ταυτότητας της κοινωνίας.

Πάνω από ογδόντα πλήρεις φορεσιές, ενδυματολογικά κομμάτια και κοσμήματα από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα ως το 1930 φιλοξενούνται στο χώρο.

Είναι σήμερα Πρόεδρος της Kαπνοβιομηχανίας Kαρέλια και του Ιδρύματος Γεωργίου & Βικτωρίας Καρέλια, Επίτιμη Πρόεδρος του Λυκείου των Eλληνίδων Καλαμάτας και Επίτιμη Πρόεδρος του Συλλόγου των Φίλων της Mουσικής Καλαμάτας.

Μπαίνω δειλά στο γραφείο της και, πολύ ευγενική, με χαιρετά και μου γνέφει να καθίσω. «Πολύ ζέστη σήμερα» μου λέει. «Προτιμάτε να κάτσουμε λίγο έξω στο ταρατσάκι;»
Από κάτω, ο προαύλιος χώρος, μικρή όαση. «Κάνουμε εξαιρετικές μουσικές βραδιές και έχει και πολύ καλή ακουστική».

Η έννοια πολιτισμός είναι η μετουσίωση του καλού και του κάλλους μαζί

-Κυρία Καρέλια, πώς θα εκφράζατε με δύο λόγια την έννοια «Πολιτισμός»;

-Η έννοια πολιτισμός είναι η μετουσίωση του καλού και του κάλλους μαζί. Αν σου αρέσει το καλό και το όμορφο, δεν θα διαπράξεις ποτέ κάποια πράξη που θα διαταράξει αυτές τις δύο έννοιες. Ζεις και μαθαίνεις να ζεις με ομορφιά, σεβασμό και αρμονία. Έτσι, πρώτα ωφελείσαι εσύ ο ίδιος τρόπον τινά και εν συνεχεία οι άνθρωποι γύρω σου.

-Φαντάζομαι ότι η λαϊκή παράδοση σάς «άγγιζε» από την νεαρή σας ηλικία. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να την αγαπήσετε;

– Θα σας εκπλήξω λοιπόν, λέγοντάς σας ότι, πολύ νέα, δεν έδινα ιδιαίτερη σημασία ούτε στη λαϊκή παράδοση ούτε στη λαϊκή φορεσιά. Ούτε δημοτικά τραγούδια άκουγα. Όμως αυτό ήταν η στάση ενός αδαούς. Δεν είχα την ωριμότητα να εντοπίσω και να εντρυφήσω στην αξία της λαϊκής μας παράδοσης. Ούτε κάποιος μου είχε δώσει το κίνητρο να ασχοληθώ και να καταλάβω την ομορφιά και την σημασία της.

Όταν παντρεύτηκα και ήρθα στην Καλαμάτα, ένα χρόνο μετά, επρόκειτο να δημιουργηθεί εδώ παράρτημα του Λυκείου των Ελληνίδων. Τότε μου πρότειναν να ασχοληθώ με αυτό και να μπω στο Διοικητικό Συμβούλιο. Ήμουν νεοφερμένη, δεν είχα δημιουργήσει έναν κοινωνικό κύκλο μέχρι τότε, και δέχτηκα. Από παιδί ήθελα με ότι καταπιανόμουν να το φέρνω εις πέρας σωστά. Έτσι και σε αυτή την περίπτωση, ασχολήθηκα με το Λύκειο και αυτός ο θεσμός εξελίχθηκε πράγματι και εξελίσσεται ακόμα όπως τον είχα οραματιστεί.

-Βέβαια, υπήρχε και ένα οικονομικό στήριγμα σημαντικό πίσω σας.

-Ο οικονομικός παράγοντας είναι πολύ σημαντικός. Όμως σας διαβεβαιώ ότι, άπαξ και αποφάσισα να ασχοληθώ, στη συγκεκριμένη περίπτωση, με το Λύκειον των Ελληνίδων Καλαμάτας, ακόμα και αν δεν υπήρχε αυτό το οικονομικό στήριγμα, θα έβρισκα τον τρόπο να το οργανώσω άρτια. Πάλι θα έκανα κάτι όμορφο με πίστη και όραμα.

-Η Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια» αποτελεί μία από τις πληρέστερες συλλογές ελληνικών τοπικών ενδυμασιών σε πανελλήνιο επίπεδο. Τι διαφορετικό έχει από άλλα παρόμοια μουσεία στην χώρα μας;

-Όλα τα κατά τόπους λαογραφικά μουσεία είναι αξιόλογα και διαφυλάσσουν την παράδοσή μας. Όμως, δεν έχουν δώσει τόση βαρύτητα όσο εμείς στη φορεσιά. Έχουν πολλά αντικείμενα και δεν επικεντρώνονται στο ρούχο, με αποτέλεσμα το μάτι του επισκέπτη να ξεφεύγει. Αρχικά, μου είχαν προτείνει και μένα να βάλω και αντικείμενα, κάποια μάλιστα αξιόλογα, αλλά δεν ήθελα. Θεωρούσα ότι η φορεσιά άξιζε να έχει κυρίαρχο ρόλο.

-Πότε μπήκε μέσα σας το μικρόβιο του συλλέκτη; Πώς συλλάβατε την ιδέα της φορεσιάς;

– Ασχολούμενη με το Λύκειο, έβλεπα και θαύμαζα τις υπέροχες φορεσιές του τόπου μας. Σκεφτόμουν την ομορφιά της φορεσιάς καθαυτή. Έτσι ξεκίνησα να τις συλλέγω.

-Όντως είναι ολοκληρωμένες και πολύ όμορφες.

-Είναι όντως έτσι και υπάρχουν και άλλες τόσες που δεν εκτίθενται…

-Πόσο δύσκολο ήταν να συγκεντρώσετε αυτόν τον ανεκτίμητο θησαυρό;

-Δυσκολεύτηκα γιατί άργησα. Αν δεν είχα αργήσει να ξεκινήσω τη συλλογή, σήμερα θα ήταν ακόμα καλύτερη. Μετά τον πόλεμο, ο κόσμος είχε ανάγκη μεγάλη. Βρέθηκαν επιτήδειοι, που ξεγελούσαν τους ανθρώπους της υπαίθρου και έπαιρναν πολύ ακριβές φορεσιές για ένα κομμάτι ψωμί. Ξέρετε πόσες τέτοιες φορεσιές ανταλλάχτηκαν με ευτελέστατα, απλά αντικείμενα, όπως με έναν κουβά ή μια πλαστική λεκάνη.

– Η συλλογή περιλαμβάνει πλήρη ενδυματολογικά σύνολα, γυναικεία και ανδρικά. Είναι κάποια από αυτές τις ενδυμασίες που ξεχωρίζετε;

-Κάθε φορά που αποκτούσα κάποια φορεσιά, η χαρά μου ήταν πολύ μεγάλη. Όταν κοιτώ την κάθε μια, θυμάμαι το συναίσθημα και την αγάπη που ένοιωθα, όταν την αποκτούσα. Βέβαια υπάρχει, όπως αντιλαμβάνεσθε, χαρά και χαρά! Όταν η σπανιότητα ήταν μεγαλύτερη, μεγαλύτερη ήταν και η χαρά.

-Η φορεσιά της Αστυπάλαιας είναι πολύ όμορφη. Είδα και στην οθόνη του tablet το πίσω μέρος της ενδυμασίας αυτής και ενθουσιάστηκα.

-Σαφώς είναι μια πολύ αξιόλογη φορεσιά, αλλά δεν προσέξατε, ίσως, μια πραγματικά σπάνια φορεσιά, αυτήν της Αρβανιτόβλαχας από την Πίνδο, που είναι στον πρώτο όροφο. Δεν υπάρχει σε άλλο μουσείο και έχει γίνει και γραμματόσημο.

-Το μουσείο σας, το κόσμημα αυτό που βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης της Καλαμάτας, συνδέει με έναν αρμονικό και ξεχωριστό τρόπο το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον και αναμφισβήτητα αναβαθμίζει την πόλη. Έχει επισκεψιμότητα από τους συμπολίτες σας και από τις γύρω περιοχές;

– Η επισκεψιμότητα και το ενδιαφέρον του κόσμου με έχει εκπλήξει. Υπάρχουν φυσικά και κάποιοι που μένουν κοντά, που το κάνουν όπως οι Αθηναίοι με την Ακρόπολη. Θέλουν να έρθουν αλλά το αναβάλλουν γιατί το θεωρούν εύκολα προσβάσιμο. Είμαι δίπλα λένε… Ανθρώπινο είναι αυτό!

Αυτό όμως που με έχει εντυπωσιάσει και με συγκινεί είναι οι επισκέπτες, ξένοι από το εξωτερικό, Έλληνες που έρχονται από μακριά για να δουν τις φορεσιές, νέοι άνθρωποι, σχολεία.

Στόχος μου ήταν να κάνω τους νέους να ενδιαφερθούν για ένα τέτοιο αντικείμενο, που φαντάζομαι δεν θα είναι στα άμεσα ενδιαφέροντά τους. Σκέφτηκα ότι η παρουσίαση θα έπρεπε να οργανωθεί με σύγχρονο τρόπο και με τη χρήση της τεχνολογίας. Εμένα προσωπικά με συγκινεί ο συγκερασμός, το πάντρεμα του παλιού και του σύγχρονου με μια εφάμιλλη αισθητική.

Έτσι, για να φέρουμε τη νεολαία πιο κοντά στην παράδοση, έπρεπε να βρούμε έναν τρόπο που να αποτελεί καθημερινότητα για τον νέο άνθρωπο.
Η παρουσίαση των εκθεμάτων θα έπρεπε να οργανωθεί με διαφορετικό τρόπο από τον συνηθισμένο, δηλαδή μια απλή περιήγηση στις αίθουσες. Επιλέξαμε λοιπόν την ψηφιακή ξενάγηση. Χαίρομαι όταν το μικρό παιδί, ο κάθε επισκέπτης πιάνει το tablet και αρχίζει να ρωτάει. Από πού είναι η φορεσιά; Πώς φοριόταν; Πότε;…

-Απευθύνεστε και σε σχολεία εκτός του νομού σας;

-Το μουσείο είναι ιδιαίτερα φιλικό στους νέους ανθρώπους. Θέλουμε να δίνουμε κίνητρο στα νέα παιδιά να έρθουν κοντά τόσο στην λαϊκή παράδοση, όσο και στον σύγχρονο πολιτισμό. Είναι χαρά μας να έρχονται σχολεία και να γεμίζει ζωή το μουσείο. Έχουμε εκπονήσει προγράμματα για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Καλούμε τα σχολεία να απευθυνθούν σε μας για να οργανώσουμε τις επισκέψεις τους, σύμφωνα, βέβαια, με τους κανόνες που προβλέπονται αυτόν καιρό λόγω covid.

-2021, 200 έτη από την Επανάσταση. Θεωρείτε τους νεοέλληνες άξιους απόγονους των προγόνων μας;

-Ναι. Ο Έλληνας δεν έχει χάσει τον αυθορμητισμό του, έχει στο αίμα του την έννοια της φιλοξενίας, είναι γαλαντόμος, ευφυής.
Σύστημα αν είχε, θα ήταν ακόμα καλύτερος.

-Είστε Πρόεδρος της ομώνυμης Καπνοβιομηχανίας και του Ιδρύματος Γεωργίου & Βικτωρίας Καρέλια, καθώς και Επίτιμη Πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων Καλαμάτας και του Συλλόγου των Φίλων της Μουσικής Καλαμάτας… Είστε μια γυναίκα πολύ δραστήρια, που σίγουρα, για να επιτύχει όλα αυτά, αφιέρωσε πολύ κόπο. Τι θα συμβουλεύατε τη σύγχρονη Ελληνίδα σε προσωπικό και εργασιακό επίπεδο;

-Δύσκολο να δοθούν τέτοιου είδους συμβουλές και μάλιστα όταν οι σύγχρονες γυναίκες αγωνίζονται να βιοπορισθούν και κάποιες από αυτές έχουν οικογένεια και παιδιά και πολλές υποχρεώσεις.

Αν όμως θα έπρεπε να δώσουμε μια συμβουλή γενικά, θα έλεγα ότι η σύγχρονη γυναίκα με την αγωνία της καριέρας, ακουσίως καμιά φορά, χάνει πολύτιμο χρόνο από το να μεταδώσει τις γνώσεις, τις αξίες και τις αρχές που πήρε η ίδια από τους γονείς της, στα δικά της παιδιά. Έτσι τα παιδιά, μένουν «ξεκρέμαστα». Τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη μόνο το φαγητό για να μεγαλώσουν. Χρειάζονται αγάπη και πνευματική τροφή.

Βέβαια, που να βρει χρόνο η σύγχρονη γυναίκα για όλα, που να πρωτομοιραστεί. Όμως, τουλάχιστο οι γυναίκες που δε δουλεύουν, θα πρέπει να είναι κοντά στα παιδιά τους για να μεταλαμπαδεύσουν την ιστορία και τις αξίες της οικογένειας.

-Θα σκεφτόσασταν να παρουσιάσετε την συλλογή αυτή και σε άλλα μουσεία του κόσμου;

-Σαν άνθρωπος είμαι υπέρ των συνεργασιών και θα ήταν ευχής έργο αυτό. Όμως οι φορεσιές είναι κειμήλια και αξίζουν σεβασμό. Θα πρέπει λοιπόν οι δανεισμοί να γίνονται με ευθύνη για να μην υπάρχουν φθορές που δεν διορθώνονται.

Ευτύχησα να έχω μια σπουδαία συντηρήτρια, που έχει σπουδάσει στο Victoria and Albert Museum και ήταν καταλυτική η συνεργασία αυτή για τη Συλλογή.
Νέες κοπέλες υπάρχουν στο Λύκειο, υπάρχει μια άξια διαδοχή, μακάρι να γίνουν τέτοιες συνεργασίες με υπευθυνότητα.

-Αυτές τις μέρες φιλοξενείτε στο χώρο της Συλλογής τη νέα δουλειά του διεθνούς φήμης γλύπτη, Νίκου Φλώρου, με τίτλο «Ήρωες από Μέταλλο». Γνωρίζοντας τον καλλιτέχνη, έχω την αίσθηση ότι μοιράζεσθε το ίδιο πάθος για τις ιδέες και τις αξίες.

-Η δουλειά του κυρίου Φλώρου είναι εξαιρετική και ταίριαξε ιδιαίτερα με τις φορεσιές της Συλλογής. Αποτελεί ένα τέλειο πάντρεμα του παλαιού με το νέο και είναι ευτύχημα που εκθέτει κοντά μας.

Info Έκθεσης
Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια»
Σταδίου 64, Καλαμάτα – Τηλ. 27210 86923
«Ήρωες από Μέταλλο» του Νίκου Φλώρου
Έως 31 Οκτωβρίου 2021