Συνέντευξη στις Ζέτα Τζιώτη – Άντζελα Υζεϊράι
Η Μαρίκα Κλαμπατσέα έδωσε φέτος στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών μια παράσταση μοναδική, που αξίζει να μιλάμε γι αυτή. Η μαγική της φωνή ορθωνόταν άλλοτε τραγικά, άλλοτε θυμωμένα μπροστά στον πόνο και την καταστροφή. Η avant garde σοπράνο, πιανίστρια και συνθέτρια Μαρίκα Κλαμπατσέα είναι γνωστή για τις ερμηνείες της στον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό, στο πρωτοποριακό της έργο με θέμα το Ολοκαύτωμα, όπερα δωματίου “Butterfly in blood”.
Το μουσικό έργο αυτό επικεντρώνεται στο τραγικό πρόσωπο της Γαλλοεβραίας σοπράνο και πιανίστας Fania Fenelon, που συνέλαβαν οι ναζί και μετέφεραν στο στρατόπεδο του Auschwitz. Παρουσιάστηκε στην Αγγλία με επιτυχία και βραβεύτηκε από το Arts Council. Ένα έργο-καταγγελία σε κάθε είδος ρατσισμού και φυλετικής διάκρισης, που συνοψίζει απόλυτα την αυθεντικότητα και το προσωπικό ύφος της καλλιτέχνιδας.
Η ίδια μας δηλώνει ότι αισθάνεται πολύ κοντά στη Fenelon, alter ego αυτής της Γαλλίδας μουσικού, επίσης συνθέτριας, σοπράνο τραγουδίστριας των καμπαρέ και συγγραφέα του βιβλίου “Playing for Time”. Ελεύθερος αυτοσχεδιασμός, κραυγές και μορφασμοί ωρύονται στη φωνή μιας γυναίκας που παραδίνεται στο κυρίευμα, στο πάλεμα της Fania Fenelon, του Dmitri Shostakovich και του Johann Strauss.
Στους παράδοξους κτύπους της καρδιάς της, με τα δάκτυλα της ακουμπισμένα πότε βαριά, πότε αλαφριά στα πλήκτρα του πιάνου, και τη φωνή της να τρυπά, να διαπερνά την ανθρώπινη ψυχή, η Μαρίκα Κλαμπατσέα στη μία παλάμη της κρατεί το χέρι της Fania και στη άλλη εκείνης που θα τη συνοδεύσει σε αυτή τη κατακραυγή, σε μια αφήγηση που συμπορεύει, της ηθοποιού Ράνιας Οικονομίδου. Κλείνει τα μάτια της και στη σκοτεινή αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής, εκείνη και η Fania θα πουν: «Σταματήστε αυτό που λέγεται ρατσισμός, φασισμός, εθνικισμός με κάθε μέσο».
– Είναι μια πνοή κραυγής-διαμαρτυρίας το «Butterfly in Blood»;
Είναι απλά ένα μουσικό έργο, που κύρια πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία της όπερας αυτής ήταν το βιβλίο με τον τίτλο «Playing for time», οι επίσημες μαρτυρίες της Γάλλοεβραίας σοπράνο Fania Fenelon, αλλά και τα τραγούδια που γράφτηκαν στα γκέτο και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, που κάποια από αυτά ήταν απαγορευμένα. Από μόνο του το βιβλίο αυτό είναι ιστορικό ντοκουμέντο, ούτως ή άλλως, είναι μια κραυγή διαμαρτυρίας και μαρτυριών της Fania Fenelon απέναντι στην κτηνώδη και ρατσιστική στάση των ναζιστών, τους πολιτικούς κρατουμένους, αλλά και συγκεκριμένα απέναντι στη σοπράνο και πιανίστα, την ίδια Fania Fenelon, που τα Ες Ες συνέλαβαν σαν μέλος της γαλλικής αντίστασης, και την έβαλαν στην γαλλική ορχήστρα τους.
“κύρια πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία της όπερας αυτής ήταν το βιβλίο με τον τίτλο «Playing for time», οι επίσημες μαρτυρίες της Γάλλοεβραίας σοπράνο Fania Fenelon”
Ακόμη, είναι κραυγή αντίστασης, οι μαρτυρίες της αυτές, στο βιβλίο της «Playing for time», απέναντι στη σχιζοφρενική ιδέα των ναζιστών να οργανώσουν 40μελή γυναικεία ορχήστρα πολιτικών γυναικών κρατουμένων, που θα παίζει για την ψυχαγωγία των Ες Ες και την εφιαλτικά απάνθρωπη σκέψη να παίζουν για τη συνοδεία των αδελφών ψυχών τους όταν τους πήγαιναν για να τους δολοφονήσουν στους θαλάμους αερίων.
– Τι συμβολίζει η πεταλούδα που κείτεται στο αίμα, που συνταιριάζει με το έργο του συνθέτη Τζάκομο Πουτσίνι «Μadame butterfly»;
Το έργο το ονόμασα «Butterfly in Blood» για δύο λόγους. Μου ήρθε στο νου σαν πρώτο η ανθρώπινη ύπαρξη, που είναι τόσο εύθραυστη σαν μια πεταλούδα που όμως τραυματίστηκε, δολοφονήθηκε και βυθίστηκε στο αίμα από το κτήνος αυτό που ονομάζεται ναζιστής. Ακόμη, η άρια που αγαπώ και τραγουδώ συχνά το «Un Bel di Vedremo» από την όπερα «Madame Butterfly», έργο του Giacomo Puccini, ήταν και η άρια που ανάγκαζαν τα Ες Ες να τραγουδάει η Fania Fenelon για την ψυχαγωγία τους. Στην «Butterfly in Blood», τέλος, τραγουδώ αυτή την άρια, αυτοσχεδιάζοντας και τραγουδώντας επιθετικά. Σε έναν βαθμό ταυτίζομαι με την σοπράνο Fenelon, ενώ σκέφτομαι τι θα έκανε αν ήταν ελεύθερη και πώς θα αντιδρούσε στα τέρατα αυτά, τους βασανιστές της και ερμηνεύω την άρια ανάλογα…
– Τι σας ομολογούν εσάς τα βραβεία όπως εκείνα, που σας απένειμε το Arts Council στην Αγγλία για τα έργα σας;
Με βοήθησε πολύ η υποστήριξη του Arts Council στα έργα μου. Έτσι, προχώρησα στον Ελεύθερο Αυτοσχεδιασμό. Το αγκάλιασμα και η επιβράβευση της μουσικής μου από την Αγγλία μου έδωσε δύναμη και πίστη στο να συνεχίζω να συνθέτω στον χώρο του γενναιόδωρου, όπως ονομάζω, Ελεύθερου Αυτοσχεδιασμού και να ανακαλύπτω νέες μορφές έκφρασης , ερμηνείας και νέων ήχων στη φωνή μου. Η Αγγλία πιστεύω είναι πιο ανοιχτή στην αποδοχή του «διαφορετικού» και νέων τρόπων έκφρασης στην Τέχνη και γενικότερα.
“Τον όρο επανάσταση δεν μπορώ, πιστεύω, να αγγίξω απλά τραγουδώντας…”
– Επιλέγετε σχετικά αιχμηρά έργα, εκλέγετε να ερμηνεύετε έργα, που είναι αναφορές στην παγκόσμια ιστορία, που θίγουν, είναι αυτή η δική σας επανάσταση;
Θα ήταν αστείο να πω ότι επαναστατώ κάνοντας κάποιες συναυλίες. Τον όρο επανάσταση δεν μπορώ, πιστεύω, να αγγίξω απλά τραγουδώντας… Σαν μουσικός, μόνο προσεγγίζω κάποια έργα, γιατί με ενδιαφέρουν όπως η «Butterfly in Blood», που αφορμή ήταν το βιβλίο της Fenelon και το τραγικό Ολοκαύτωμα ή η Calamity Jane η ηρωίδα του Far West, όταν έγραψα την όπερα δωματίου, με αφορμή το βιβλίο που έγραψε στην κόρη της “Calamity Jane: Γράμματα στην Κόρη της” (1877-1902).
Θέλησα να την προσεγγίσω φεμινιστικά και το έναυσμα γι’αυτό ήταν ότι μου έκανε εντύπωση, που παρουσιαζόταν σαν καρτουνίστικη φιγούρα, ενώ στην πραγματικότητα ήταν μια ενδιαφέρουσα και γενναία γυναίκα, η οποία αντιστάθηκε στην πουριτανή κοινωνία, όπου μέσα σε αυτήν δυστυχώς έζησε. Είχε ένα τέλος δραματικό, πεθαίνοντας εγκαταλειμμένη και τυφλή από την χρήση αλκοόλ.
*H συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην “axianews”.
