«WAAG. We Are All Greeks! Είμαστε Όλοι Έλληνες!» στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης

Συνέντευξη των εμπνευστών Βασίλη Καραμπάτσα και Francesco Piazza.

Γράφει η Ζέτα Τζιώτη

Με αφορμή την επέτειο των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση (1821) και προς τιμή των ένδοξων Εθνικών μας αγώνων και της νεότερης Ελληνικής μας ιστορίας παρουσιάζεται σύγχρονη εικαστική έκθεση με τίτλο “WAAG. We Are All Greeks! Είμαστε Όλοι Έλληνες!” στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης σε επιμέλεια του Francesco Piazza, βασισμένη σε concept των Βασίλη Καραμπάτσα και Francesco Piazza.

Η έκθεση ξεδιπλώνεται μέσα από ένα μονοπάτι επτά αξόνων: Σημαία, Θυσία, Πατρίδα, Ήρωες, Φιλελληνισμός, Πολιτική Δύναμη, Ελευθερία. Θέματα που περιγράφονται ιστορικά μέσα από συνοπτικά κείμενα, ποιήματα ή τμήματα πολιτικών ομιλιών, αλλά και καλλιτεχνικά μέσα από τα έργα 15 κορυφαίων καλλιτεχνών, επιλεγμένων από τη νέα γενιά της ιταλικής και ελληνικής σύγχρονης τέχνης.

Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες είναι οι Σπύρος Αγγελόπουλος, Μανώλης Αναστασάκος, Κική Κολυμπάρη, Νίκος Μόσχος, Γιώργος Τάνσαρλης, Στέλιος Φαϊτάκης, Τζόρτζια Φάμπρις, Andrea Buglisi, Michele Ciacciofera, Giorgio Distefano, Emanuele Giuffrida, Filippo La Vaccara, Ignazio Cusimano Schifano, Max Serradifalco, William Marc Zanghi.

Η έκθεση, διοργανώνεται από την Ελληνική Κοινότητα Σικελίας “Τρινακρία”, Παλέρμο με τη συνεργασία του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης και του Μουσείου Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης Παλάτσο Ρίζο, Παλέρμο, χαίρει επίσης της πολύτιμης υποστήριξης της Επιτροπής “Ελλάδα 2021”, καθώς και του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών και της Περιφέρειας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Σικελικής Ταυτότητας της Σικελίας, που πίστεψαν και στήριξαν το πρότζεκτ και οι οποίοι βρίσκονται πάντα στο πλευρό όλων των πολιτιστικών εκδηλώσεων που αναδεικνύουν τη ζωτικότητα των σχέσεων μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας.

Το πρότζεκτ εμπλουτίζεται από την ιστορική συμβολή του Νίκου Τόμπρου, Επίκουρου καθηγητή Πολιτικής Ιστορίας στη Σ.Σ.Ε και συνοδεύεται από ένα κατάλογο, ο οποίος εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Serradifalco Edizioni, Παλέρμο.

Τον γραφικό σχεδιασμό, που εμπνέεται από τους στίχους του ποιήματος του Shelley υπογράφει η Visualya.com, οι εμπνευστές του οποίου, Marco Spataro και Roberta Pellegrino, μας ταξιδεύουν συμβολικά μέσα από τα αλμυρίκια του Αιγαίου: εκείνες τις ρίζες από τις οποίες, ακόμη σήμερα, αντλεί ζωή όλος ο πολιτισμός.

Επίσης, παρουσιάζονται στο κοινό για πρώτη φορά με την ευκαιρία της έκθεσης και με την ευγενική χορηγία ιδιωτικής συλλογής Αγγελιδάκη, δύο έργα που αποδίδονται στο ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ (1870-1934).

“Οι καλλιτέχνες έχουν κάνει μια πολύ σημαντική ερμηνευτική δουλειά” γράφει ο επιμελητής της έκθεσης, “επικαιροποιώντας ιδανικά και περιεχόμενα σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση και θέτοντας νέα ερωτήματα για το πώς αυτά άλλαξαν μετά από 200 χρόνια, αλλά και πόσα από αυτά εξακολουθούν να είναι έγκυρα και ζωντανά στη συνείδηση του καθενός μας”.

Εμείς στο rtvs, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε εκτενώς με τους εμπνευστές της έκθεσης λίγο πριν το στήσιμό της.

-Βασίλη, πώς προέκυψε η ιδέα για την έκθεση σύγχρονης τέχνης αφιερωμένη στα διακόσια χρόνια του Αγώνα για την Ελληνική Ανεξαρτησία στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης;

-Η βάση της έκθεσης είναι ο Φιλελληνισμός. Είμαστε Όλοι Έλληνες ! Οι νόμοι μας, η λογοτεχνία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν τη ρίζα τους στην Ελλάδα. Ο ρομαντισμός του Σέλλεϋ, από τον οποίο προέρχεται και ο τίτλος της έκθεσης, τα ιστορικά κείμενα του Νίκου Τόμπρου και η καλλιτεχνική αφήγηση 15 εξαιρετικών συγχρόνων καλλιτεχνών υπό την επιμέλεια του Φραντσέσκο Πιάτσα συνδέθηκαν με τον καλύτερο τρόπο, σχεδόν αυτόματα.

-Βασίλη, πώς αισθάνεσαι που ζεις στην Ιταλία και συνεργάζεσαι με φορείς στην Ελλάδα; Τι συνεργασίες οργανώνεις;

-Πάνω από όλα αισθάνομαι περήφανος. Οι Έλληνες του εξωτερικού έχουμε μέσα μας το συναίσθημα του πατριωτισμού και κάποιες φορές τον αναδεικνύουμε σε μεγαλύτερο ίσως βαθμό. Όλες οι συνεργασίες μας γίνονται μέσω της Ελληνικής Κοινότητας Σικελίας “Τρινακρία” η οποία είναι ενεργή για πάνω από 20 χρόνια και έχει ως βασικό της στόχο την ανάδειξη και προώθηση του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό.

Οι δράσεις μας είναι πολλές μέσω διοργάνωσης εικαστικών εκθέσεων, παρουσιάσεις βιβλίων, παραδοσιακής μουσικής, σεμιναρίων, αλλά το σημαντικότερο από όλα είναι ότι διατηρούμε πάντοτε ζωντανή την ελληνική γλώσσα μέσω του ελληνικού σχολείου που στεγάζεται στο κτίριο της κοινότητάς μας.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Χαράλαμπος Τσολάκης ο δεσμός με την Ελλάδα δεν επηρεάζεται πλέον από το προσωπικό ενδιαφέρον για μια κοινωνία όπου πρόκειται να ζήσει κάποιος, αλλά από την αίσθηση του ανήκειν σε ένα κράτος για το οποίο καθένας από εμάς θέλει να είναι περήφανος. Η Ελλάδα είναι οι ρίζες μας και τις ποτίζουμε με τη γλώσσα, την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμά μας.

– Francesco, πώς αισθάνεσαι που Ιταλοί και Έλληνες συνεργάζονται για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Ανεξαρτησίας;

-Υπάρχει μια πολύ δυνατή σύνδεση μεταξύ των δυο πολιτισμών και πολλά κοινά σημεία μεταξύ Ιταλών (Σικελών) και Ελλήνων εικαστικών.H Σικελία είναι πλούσια σε μαρτυρίες μιας ελληνικής κουλτούρας και αυτό έχει επηρεάσει την διαμόρφωση των καλλιτεχνών, έχει ριζωθεί στο dna μας και έχει γίνει τμήμα του πολιτιστικού μας υπόβαθρου, ενδεχομένως ασυνείδητα.

Μια ώριμη πραγματικότητα που εκφράζεται με πολλά πρότζεκτς, που έχουν πραγματοποιηθεί μεταξύ των δυο χωρών. Οι σχολές είναι διαφορετικές, μιας και διαφορετικές είναι και οι προσεγγίσεις. Μην ξεχνάμε ότι πολλοί Έλληνες εικαστικοί έχουν σχηματιστεί από την μελέτη της Ιταλικής Τέχνης, κυρίως την περίοδο της Αναγέννησης, που σήμερα, εκφράζεται μέσα από μια επιστροφή στο παραστατικό, ευρωπαϊκό και πιο σύγχρονο, όλο και πιο εμφανές στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία.

Η δουλειά που έγινε για την έκθεση των 200χρόνων από την ελληνική επανάσταση ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα, αλλά απέδειξε για ακόμη μια φορά πως αυτές οι δυο «σχολές» μπορούν να συνυπάρχουν και να αλληλοεπιδρούν. To στοίχημα είναι να παραμένει ζωτική αυτή η σχέση συνθέτοντας μια νέα οπτική στην τέχνη με βάση τη Μεσόγειο.

-Μιλήστε μας για το concept…

–Francesco: Το concept είναι μια λογική συνέπεια της έρευνας που κάνω εδώ και χρόνια, όπως η έκθεση των εικόνων, δυο χρόνια πριν. Ένας εικαστικός διάλογος Ελλάδας-Ιταλίας με διαφορετικές προσεγγίσεις. Οι καλλιτέχνες αναμετρήθηκαν με 12 μεταβυζαντινές εικόνες κρητικής σχολής με εξαιρετικά αποτελέσματα. Η ευκαιρία των διακοσίων χρονών ήταν ιδανική για να αντιμετωπίσω ένα θέμα οικείο και αγαπημένο, και να προσεγγίσω διπλά το ζήτημα εκπροσωπώντας το συναίσθημα ενός λαού μέσα από εκείνους που ζουν στο εξωτερικό αλλά και εκείνων που γεννήθηκαν και ζουν στην Ελλάδα με όλες τις διαφορές, που δεν είναι δύσκολο κάποιος να φανταστεί.

-Βασίλης: Η επίγνωση του μεγαλείου του ενδόξου παρελθόντος μας, σε συνδυασμό με τους στίχους της φιλελληνικής μήτρας που αναβλύζει από αμέτρητα συγγράμματα είναι η ιδανική ευκαιρία να αναρωτηθούμε πως επικαιροποιούνται έννοιες όπως: Σημαία, Θυσία, Πατρίδα, Ήρωες, Φιλελληνισμός, Πολιτική Δύναμη και Ελευθέρια. Πόσες από αυτές έχουν αλλάξει και πόσες είναι ακόμη ζωντανές στην συνείδηση του καθενός από εμάς. Αυτή είναι η βασική ιδέα της έκθεσης. Κυβερνώντας το παρόν μέσα από το παρελθόν, η ιστορία είναι το κλειδί που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε το σήμερα και να σχεδιάσουμε συνειδητά το αύριο.

Άλλο είναι να μιλάμε γενικά για την επανάσταση, άλλο όμως είναι να προσπαθείς να ριζωθείς στην καρδιά ενός έθνους και να αναμετρηθείς με μια περίοδο που άλλαξε την τύχη ενός ολοκλήρου λαού

– Francesco, πώς το εξέλαβαν οι Ιταλοί συμμετέχοντες;

-Με εξέπληξαν για την επίμονη εργασία τους, αλλά κυρίως για το σεβασμό που υπέδειξαν σε ένα θέμα που δεν τους “ανήκει”. Γιατί άλλο είναι να μιλάμε γενικά για την επανάσταση, άλλο όμως είναι να προσπαθείς να ριζωθείς στην καρδιά ενός έθνους και να αναμετρηθείς με μια περίοδο που άλλαξε την τύχη ενός ολοκλήρου λαού. Δουλέψαμε σκληρά, διαβάσαμε, μελετήσαμε, ανταλλάξαμε απόψεις.

Είναι εύκολο να πέσεις σε μια ενοχλητική και ψεύτικη ρητορική, πράγμα το οποίο κανένας μας δεν επιθυμούσε. Έτσι λοιπόν το να εξερευνηθούν τα θέματα του WAAG, στην πιο σύγχρονη μορφή τους, μας επέτρεψε αφενός να δοξάσουμε το παρελθόν αλλά και ταυτόχρονα να βρούμε μια κοινή εκφραστική γλώσσα μεταξύ Ελλήνων και Σικελών.

-Οι συμμετοχές είναι αξιόλογες. Θα θέλατε να μας αναφέρετε κάποια έργα, που ξεχωρίζουν για την ιδέα και την παρουσίασή τους;

-Για έναν επιμελητή είναι πάντοτε δύσκολο να διαλέξει ένα από τα έργα. Καθένα από αυτά είναι ένα κομμάτι του παζλ, ενός ζωντανού οργανισμού που αποτελείται από πολλά μικρά κύτταρα. Σίγουρα υπάρχουν 15 εξαιρετικοί καλλιτέχνες και έργα μεγάλης εκφραστικής δύναμης και ωριμότητας.

Εάν δίναμε μια συνολική άποψη, αυτό που μας εξέπληξε είναι το σχόλιο του καθενός από τους καλλιτέχνες στο θέμα που του ανατέθηκε. Κάνεις δεν αρκέστηκε να δημιουργήσει ένα έργο “εύκολο” και σίγουρο. Πήραν το ρίσκο τους και πραγματοποίησαν μια απίστευτη δουλειά. Αυτό που άλλωστε επιθυμούσαμε. Κριτική και αλήθεια.

– Μιλήστε μας για την ευγενική χορηγία των δύο έργων της ιδιωτικής συλλογής Αγγελιδάκη.

-Οι δυο πίνακες του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ είναι οι “Ανδρούτσος και Γκούρας καταστρέφουν τον τουρκικό στρατό στη μάχη της Φοντάνα”, και “ο Ιππέας του Μωριά”. Πρόκειται για δυο εξαίσια έργα τέχνης, χρονολογούνται στο 1920- 1925 περίπου και είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς που τα εκθέτουμε για πρώτη φορά στο κοινό.

Ανεκτίμητης αξίας, ο Θεόφιλος είναι αγαπημένος σε όλους μας ζωγράφος. Οι ευχαριστίες μας στον Σταύρο Αγγελιδάκη για την ευγενική παραχώρησή τους.

– Το concept επενδύεται και με μια πρωτότυπη μουσική επένδυση.

-Ελλάς 1821, βασισμένο στο ποίημα Hellas του Percy Bysshe Shelley . Μια πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Χρ. Κτιστάκη, για το γυναίκειο φωνητικό σύνολο ΙnDONNAtion, του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας, μια παραγωγή της αντιδημαρχίας Λάρισας, υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Κτιστάκη. Τα κορίτσια είναι πραγματικά εξαιρετικά και δουλεύουμε για να έρθουν στο Παλέρμο και να μπορέσουμε να τις απολαύσουμε ζωντανά!

–Πού σκοπεύετε να ταξιδέψετε την συγκεκριμένη έκθεση;

-Επόμενο στάδιο είναι το Παλέρμο στις 8 Οκτωβρίου 2021 και ευελπιστούμε να κλείσουμε την έκθεση τον Μάρτιο του 2022 με ένα επιπλέον στάδιο. Ακόμη δεν θα σας το αποκαλύψουμε. Δεν είναι εύκολο να διοργανωθεί η μεταφορά της έκθεσης, απαιτεί μεγάλο οικονομικό βάρος, πολύ δουλειά και υπομονή. Ευχόμαστε όμως να συνεργαστούμε με όλους τους φορείς που μας στηρίζουν για την αίσια και επιτυχή έκβαση της έκθεσης.

Θα θέλαμε σε αυτό το σημείο να ευχαριστήσουμε όλους τους χορηγούς μας, αλλά πάνω από όλα την Επιτροπή “Ελλάδα 2021”, το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, την Περιφέρεια Σικελίας και το Μουσείο Ρίζο για την στήριξη στο πρότζεκτ.

Info Έκθεσης

Τίτλος: «WAAG. We Are All Greeks! Είμαστε Όλοι Έλληνες!»

Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης

Επιμέλεια έκθεσης και καταλόγου : Francesco Piazza

Ιδέα και σχεδιασμός : Βασίλης Καραμπάτσας και Francesco Piazza

Διοργάνωση: Ελληνική Κοινότητα Σικελίας “Τρινακρία”, Παλέρμο σε συνεργασία με το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης Παλάτσο Ρίζο, Παλέρμο.

Έκδοση καταλόγου: Serradifalco Edizioni, Παλέρμο

Μουσειολογική Μελέτη και Σχεδιασμός : Σίσσυ Καραδημητρίου

Φωτισμός: Γιώργος Ζίγκας

Διάρκεια έκθεσης ως 29-08-2021