Νατάσα Βαρελά: Η ποίηση δεν είναι μια ελιτίστικη απασχόληση

Embryons desséchés (Erik Satie 1913)

Γυρίστε πίσω τους καιρούς
που περιμένουν κάτω απ’ τον βράχο.
Σκαντζόχοιροι σκαρφαλώνουν
κι ύστερα πέφτουν
σπάνε οι ακίδες τους
μεταμορφώνονται σε πέτρες
με τι κουράγιο ν’ αρχίσεις ξανά την ανάβαση;

Τα πουλιά στέκονται όπως οι νυχτερίδες
κι οι ρίζες των δέντρων
μεγαλώνουν με ανάποδη φορά
έτσι που ν’ αγκαλιάζουν τους κορμούς τους

Έρμαια μιας μικρής ριπής αέρα
Έρμαια της πτώσης τους
από ένα λάθος

Τι ρόλο παίζει η ποίηση στη ζωή μας; Πόσο μας βοηθά να ξεπεράσουμε τους σκοπέλους που συναντούμε; Έχει ποιητικές ανησυχίες ο σύγχρονος άνθρωπος;

Θα μπορούσε κάποιος να χαρακτηρίσει τη Νατάσσα Βαρελά σαν «ποιήτρια της διπλανής πόρτας». Σύζυγος και μητέρα δύο παιδιών, εργαζόμενη σε θέση ευθύνης, γεννήθηκε στην Αθήνα. “Το σκιάχτρο κι άλλες μορφές”, η πρώτη της ποιητική συλλογή, απάνεμο καταφύγιο για την ίδια, αποκαλύπτει την ευαισθησία της ψυχής της. Μια ευαισθησία που συνήθως όλοι χάνουμε στον κυκεώνα της καθημερινότητάς μας. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί στο τριμηνιαίο περιοδικό Τα Ποιητικά και στο διαδίκτυο. Η πρώτη ποιητική της συλλογή ξεχώρισε και επιλέχτηκε υποψήφια προς βράβευση από την Ένωση Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Εμείς συναντήσαμε την ποιήτρια, Νατάσσα Βαρελά και μιλήσαμε μαζί της.

-Νατάσα, μιλήστε μας για την νέα ποιητική σας συλλογή με τίτλο ‘’Το σκιάχτρο και άλλες μορφές’’.
Πώς ξεκίνησε να δομείται τόσο χρονικά όσο και σε ουσία;

-Η εν λόγω συλλογή έχει ως πυρήνα της, την αποξένωση, τη μοναξιά και την απώλεια διατηρώντας ωστόσο μια υφέρπουσα ελπίδα για την ανατροπή ή για τη συμφιλίωση με αυτά τα συναισθήματα, υπαρξιακής κυρίως, φύσεως. Ο καιρός του εγκλεισμού ως αφορμή αλλά και κάποιες ιδιαίτερες συγκυρίες αποτέλεσαν το γόνιμο έδαφος ή αν θέλετε την ανάγκη αυτά να ενσαρκωθούν μέσα από τις μορφές που συνθέτουν την εν λόγω συλλογή η οποία εντέλει σαν από δική της βούληση ολοκληρώθηκε και μόνο στη συγκέντρωση του υλικού αποκαλύφθηκε η ενότητά της και ο πυρήνας της.

-Πότε η ποίηση ξεκίνησε να υφίσταται ως τρόπος έκφρασης για εσάς;

-Τα χρόνια που μεγάλωνα η ποίηση υπήρχε μέσα στα σπίτια που βρισκόμουν. Τον δεκαπεντασύλλαβο δηλαδή, τον άκουγες, τον μάθαινες μελοποιημένο σε όλες τις γιορτές και τις κοινωνικές εκδηλώσεις, από τα δημοτικά τραγούδια και τα ρεμπέτικα, τις μαντινάδες, τα νανουρίσματα τα μοιρολόγια όλα αυτά αποτελούν ποίηση.

Στη συνέχεια, στο σχολείο διδασκόμαστε τον Όμηρο. Αν τύχει λοιπόν και βιώσεις αυτήν την ατμόσφαιρα και τύχει να έχεις κι έναν καλό δάσκαλο που αγαπά την ποίηση και ξέρει να την διδάξει, είναι εύκολο να μυηθείς και να αγαπήσεις την ποίηση. Ποτέ δεν αντιλήφθηκα ότι είναι μια ελιτίστικη απασχόληση όπως φαντάζονται πολλοί άνθρωποι, ή ότι αφορά μόνο τους διανοούμενους. Αντίθετα νομίζω ότι υπάρχουν ποιήματα που στην ανάγνωσή τους ή στο άκουσμά τους μπορεί ο καθένας να βρει ένα δικό του φτερούγισμα και να μεταγγίσουν την ευεργετική τους ιδιότητα που δεν είναι άλλη από τη μετατόπιση που χρειαζόμαστε για να νοηματοδοτηθεί αυτός ο δύσκολος τόπος, η ζωή.

Αναφορικά τώρα με την ενασχόλησή μου ως μέσω έκφρασης η ποίηση άρχισε να με αφορά ήδη από τα πρώτα χρόνια του Γυμνασίου. Ο συμπυκνωμένος, κρυπτικός λόγος ένιωθα ότι είναι ένας τρόπος αποτύπωσης των πρώτων μου σκέψεων και συναισθημάτων μου για όσα βίωνα χωρίς άμεση έκθεση. Ήταν καταφύγιο δηλαδή ενός εφήβου. Φυσικά μόνο καταφύγιο δεν είναι, και η κρυπτογράφηση είναι εντέλει αθώα προσέγγιση καθώς δεν υπάρχει μεγαλύτερη έκθεση από την ποίηση.

-Πώς αισθάνεστε που εκδώσατε την πρώτη ποιητική σας συλλογή;

-Σίγουρα με αφορούν τα υπαρξιακά ζητήματα και η νοηματοδότηση του κόσμου που ζούμε. Με δεδομένο ότι αυτή είναι η πρώτη εκδοτική μου απόπειρα αναμένω κι εγώ να δω την εξέλιξή της ποίησης που μπορώ να γράψω και την πορεία μου σε αυτόν τον δρόμο, εάν τελικά υπάρξει τέτοια.

-Από πού έχετε δεχτεί επιρροές;

-Οι επιρροές της παρούσας έκδοσης είναι αναμφίβολα η ποίηση των ποιητών της δεκαετίας του 70’ και ειδικότερα του ποιητή Κ.Γ.Παπαγεωργίου τον οποίο αγαπώ πολύ ως ποιητή αλλά και θαύμασα ως άνθρωπο στο λίγο διάστημα που συναναστραφήκαμε. Επίσης η ποίηση του Τ. Λειβαδίτη ειδικότερα οι συλλογές του μετά το ΄79, του Μ. Σταχτούρη αλλά και αγαπημένων μου Γάλλων ποιητών όπως του Prevert και του Supervielle. Φυσικά μέσα μου υπάρχουν και όλα τα αναγνώσματα των προηγούμενων περιόδων.

Τα χρόνια που μεγάλωνα η ποίηση υπήρχε μέσα στα σπίτια που βρισκόμουν

-Υπάρχουν χρονικά σημεία παύσης της έμπνευσής σας;

-Ναι, εννοείται, αλλά δεν είναι παύση της έμπνευσης, όσο αδυναμία να αναμετρηθώ με τη λευκή σελίδα. Είναι μια σιωπή που συσσωρεύεται, ένα μάγκωμα που αναμένει να βρει διέξοδο αλλά δεν είναι πάντα οι συνθήκες ιδανικές και βρίσκει άλλους τρόπους αποσυμπίεσης κι εκεί είναι που χάνονται λόγια που θα μπορούσαν να ειπωθούν ή ωριμάζουν σκέψεις που θα βρουν διέξοδο κάποια στιγμή.

-Ποιο είναι το συναίσθημα κατά τις περιόδους παύσης και κατά της περιόδους τη ποιητικής δημιουργίας. Τι θετικό και αρνητικό διακρίνετε σε κάθε μία απ’ αυτές;

-Κατά τις περιόδους της παύσης βιώνω το αίσθημα ότι δε θα ξαναγράψω ποτέ και τη ματαίωση ότι δε μπορώ να εκφράσω αυτά που κουβαλάω για όσα αντιλαμβάνομαι γύρω μου. Το να μην υπάρχει κάτι μέσα μου που αναμένει να αποτυπωθεί, σημαίνει ότι βρίσκομαι σε μια περίοδο που την ονομάζω «στεγνή». Τότε λοιπόν που στεγνώνω και μικραίνω και αποκαρδιώνομαι δε μπορώ να βρω κάποιο βαθύτερο νόημα στα πράγματα. Συνήθως τότε διαβάζω πολύ. Όταν με βασανίζει πια η ποιητική ύλη βυθίζομαι σε έναν δικό μου κόσμο και αποσύρομαι και είναι η στιγμή του ασυνείδητου που μάχεται να με καθοδηγήσει και η δική μου υποχρέωση είναι να το ακολουθήσω, ίσως προκύψει κάτι που να μου αρέσει.

-Σκεπτόμενη και εγώ με τη σειρά μου λίγο ποιητικά, τι «χρώμα» θα επιλέγατε να δώσετε στην ποιητική σας συλλογή ‘’Το σκιάχτρο και άλλες μορφές’’;

-Το χρώμα της λάσπης που εκτός από φθορά είναι και υλικό δημιουργίας. Επίσης θα επέλεγα και το πορτοκαλί της δύσης που εκτός από το τελείωμα μιας μέρας, προμηνύει πολλές φορές μια έναστρη νύχτα.

-Ποιος είναι ο πυρήνας, η ουσία, το κεντρικό σημείο των ποιημάτων της συλλογής σας; Έχει να κάνει με το χαμένο χρόνο και τις πραγματικά επιθυμητές στιγμές που θα έπρεπε να διεκδικεί ο καθένας μας για τον εαυτό του;

-Είναι όπως το λέτε. Αφορά τον χαμένο χρόνο, το τελείωμα του χρόνου που μας αναλογεί, την κατάρρευσή μας μέσα στις επιλογές που έχουμε κάνει ενδεχομένως, αλλά πιστεύω πως πάντα υπάρχει ένα σύμβολο – ελπίδα ικανό να νοηματοδοτήσει τη φυσική ροή της φθοράς. Με αφορά πολύ αυτή η λέξη, που τη χρησιμοποιώ πολύ ή με χρησιμοποιεί αυτή: «το νόημα» η «νοηματοδότηση».

-Διακρίναμε το στοιχείο της αστιξίας στην γραφή σας; Τι προσδίδει;

-Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αστιξία. Εκεί που τελειώνει η ανάσα καθώς διαβάζει κάποιος, υποβάλλεται ένα κόμμα ή μια άνω τελεία και το παιχνίδι είναι να δούμε που τελειώνει η ανάσα μας. Έτσι, ίσως αποκτηθεί ένα προσωπικό νόημα.

-Η ποιητική σας συλλογή είναι υποψήφια προς βράβευση μέσα στα πρωτοεμφανιζόμενα ποιητικά έργα από την Ένωση Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Ποια ήταν η πρώτη σας αντίδραση όταν σας γνωστοποιήθηκε;

-Μεγάλη χαρά και τιμή ένιωσα, τι άλλο! Είναι σπουδαίο, ειδικά για έναν πρωτοεμφανιζόμενο, να ξεχωρίσουν τη δουλειά του.

-Τα μελλοντικά σας σχέδια;

-Δεν έχω σχέδια προσωπικά που σχετίζονται με τη γραφή. Δε θα μπορούσα καθώς η μοναδική μου ιδιότητα στον χώρο αυτό είναι η παρουσία μου μέσω αυτής της έκδοσης. Ευελπιστώ να συνεχίσω να γράφω και κάποια στιγμή να προκύψει ένα επόμενο βιβλίο που να πρέπει να εκδοθεί. Επίσης θέλω να διαβάζω, να σκέφτομαι και να συνομιλώ με ανθρώπους που έχουν όμοιες ανησυχίες με έμενα.

Κουάρκς

«Καλύτερα τα μάτια σου να βλέπουν
παρά ο νους σου να ταξιδεύει»
Εκκλησιαστής (6:9)

Το γνωρίζω πως
δεν είναι αστείρευτη η σκέψη
πολλές φορές μένει μετέωρη
μισή ή ξεχασμένη
σβήνει αργά σαν φλόγα
ενός κεριού που λιώνει

Δεν έχει όμως κουάρκς η σκέψη μου
άυλη χάνεται στο σύμπαν

Τι να ‘ναι προτιμότερο λοιπόν,
μια σκέψη να παλεύεις να σωθεί
ή με την ύλη σου να πολιορκείς τον χρόνο;

Επέλεξα εγώ
το πρώτο σχεδίασμα
από τα χέρια σου στο σώμα μου
να κουβαλάω την αφή σου
στην εξαΰλωση μου
κι εσύ να είσαι μάρτυρας
ενός θανάτου ύλης
ένα παρήγορο γειτονικό κουάρκ