Ρεπορτάζ: Μαρία Δήμου
Έπειτα από ένα διετές διαδικτυακό «διάλειμμα» εξαιτίας της πανδημίας, το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης της Πάτρας για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά έκανε την θριαμβευτική του επιστροφή, πιο δημιουργικό και πιο επιτυχημένο από ποτέ. Οι 65 ποιητές, 45 Έλληνες και 20 ξένοι, από 13 διαφορετικές χώρες ανεξαρτήτως ηλικίας τίμησαν με την παρουσία τους και την καλλιτεχνική τους εμβέλεια, τον επίτιμο καλεσμένο και τιμώμενο πρόσωπο του φετινού φεστιβάλ, τον σπουδαίο εγνωσμένο ποιητή, Τίτο Πατρίκιο.
Άνθρωποι του πνεύματος, του πολιτισμού, πρέσβεις των συμμετεχουσών χωρών, πανεπιστημιακοί, άνθρωποι των γραμμάτων, των εικαστικών, της φωτογραφίας και της μουσικής, «ντύνουν» το 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης της Πάτρας το οποίο κλείνει τον κύκλο του με την βράβευση ενός εκ των σημαντικότερων Ελλήνων ποιητών για το δια βίου έργο του, Τίτου Πατρίκιου, και ετοιμάζεται με αφοσίωση και πυρετώδη εργασία για την επόμενη χρονιά.
Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τον Πρόεδρο του Φεστιβάλ, Τριαντάφυλλο Η. Κωτόπουλο, καθηγητή «Δημιουργικής Γραφής και Λογοτεχνίας», Διευθυντή και Επιστημονικό Υπεύθυνο του Κοινού Διαπανεπιστημιακού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Δημιουργική Γραφή», πτυχιούχο και διδάκτορα της νέας ελληνικής φιλολογίας, ο οποίος έχει αφιερωθεί στην διδακτορική μελέτη της Δημιουργικής Γραφής, της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και της Θεωρίας της Λογοτεχνίας. Ο Πρόεδρος μας παραχώρησε λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του για μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη, όπου μας μιλά διεξοδικά για το αντικείμενό του.
Έχει εκδώσει οκτώ επιστημονικά συγγράμματα, άρθρα, ενώ έχουν ακόμη κυκλοφορήσει και πέντε ποιητικές του συλλογές από το 1999 έως και σήμερα και μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο: «Μία νουβέλα σε 11 Μικρές και μεγάλες ιστορίες». Επιπλέον, στο πληθωρικό βιογραφικό του συμπληρώνει μελοποιημένους στίχους, το διαδικτυακό περιοδικό «ΛΕΞΗtanil» καθώς και την επιμέλεια δύο τηλεοπτικών εκπομπών. Φέτος, συνυπογράφει και διευθύνει το πέμπτο κατά σειρά Διεθνές Συνέδριο «Δημιουργικής Γραφής» με βάση το μαγευτικό Παλέρμο της Ιταλίας από τις 16 έως τις 18 Σεπτεμβρίου στους χώρους του
Πανεπιστημίου του Παλέρμο.
Δεν θα μπορούσαμε φυσικά να αρνηθούμε την αδημονία μας για το επερχόμενο Συνέδριο, το οποίο με την σειρά του στοχεύει στην εδραίωση της δημιουργικής γραφής και της λογοτεχνικής σπουδής στην εκπαίδευση και κατ’ επέκταση την ζωή μας. Πράγμα που δεν παύει και ο ίδιος να επιδιώκει, συνδυάζοντας πάντα στον λόγο και το έργο του την καλλιτεχνική του με την ακαδημαϊκή του καλλιέργεια, επιβεβαιώνοντάς μας πως η συγγραφή χρειάζεται κάτι και από τα δύο.
-Κύριε Κωτόπουλε, πώς θα περιγράφατε συνοπτικά την δημιουργική γραφή και πώς την χαρακτηρίζετε εννοιολογικά;
-Η δημιουργική γραφή είναι ένα γνωστικό αντικείμενο που διδάσκεται σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, το δημοτικό, το γυμνάσιο, το λύκειο και το πανεπιστήμιο και έχουμε ακόμη και διδακτικά μαθήματα σπουδών και διδακτορικές σπουδές σε όλο τον κόσμο. Αν θέλαμε να περιγράψουμε με δυο λόγια το τι είναι, θα λέγαμε ότι είναι η προσπάθεια να μυηθεί κάποιος στα μυστικά του λόγου με έναν τρόπο διαφορετικό, αποκωδικοποιώντας τον τρόπο που κάποιος πρέπει να συγγράψει. Ξεκινώντας από την αρχαιότητα, ο Αριστοτέλης είναι εκείνος που κατά έναν τρόπο κάνει δημιουργική γραφή.
-Η δημιουργική γραφή αφορά αποκλειστικά την λογοτεχνία;
-Η δημιουργική γραφή δεν αφορά μόνο την λογοτεχνία αλλά και το θεατρικό κείμενο και τον στίχο που είναι κομμάτια της λογοτεχνίας. Δημιουργική γραφή δεν είναι η λογοτεχνία και η ποίηση αποκλειστικά. Έχει εφαρμογές και στο θεατρικό κείμενο και στην στιχουργική. Να τονίσω πάλι εμφατικά πως είναι ένας τρόπος να αμυνθείς στα χαρακτηριστικά, στα δομικά στοιχεία του λόγου: πώς γράφουμε καλούς χαρακτήρες, πώς στήνουμε ένα καλό σκηνικό, πώς πρέπει να εξελίσσεται η πλοκή για να δημιουργεί ενδιαφέρον στον αναγνώστη.
Υπάρχουν τεχνικές που διδάσκονται.
Φυσικά, δεν απορρίπτει κανείς από εκεί και πέρα ότι πρέπει να υπάρχει μια συγγραφική πνοή και ένα θέμα που να προκαλέσει το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Άρα, το κοινό στο οποίο απευθύνεται δεν είναι περιορισμένο. Γι’ αυτό λέω ότι έχει εφαρμογές στην εκπαιδευτική πράξη από πολύ μικρή ηλικία και μπορεί να συνοδέψει δια βίου τη ζωή του καθενός ανθρώπου. Μπορεί δηλαδή να το σπουδάσει από πολύ μικρή ηλικία, να το γνωρίσει και να το αγαπήσει. Και πολλές φορές δεν στεκόμαστε μόνο στο τελικό παραγόμενο αποτέλεσμα, αν θα είναι καλό ή όχι, αλλά χαίρεται κανείς και την διαδικασία της συγγραφής. Μαθαίνει να διαβάζει πιο κριτικά τα πράγματα γιατί ακριβώς μπορεί να καταλάβει αν κάτι είναι άξιο λόγου. Άρα γίνεται καλύτερος αναγνώστης, κριτικά σκεπτόμενος πολίτης και πιο συνειδητοποιημένος άνθρωπος.
-Συνεπώς είναι ένα αποτέλεσμα τέχνης και τεχνικής;
-Είναι τεχνική αλλά είναι πιο καλό να πούμε ότι είναι θητεία σε μια διαδικασία μύησης στα μυστικά του λόγου. Αποκωδικοποίηση των δομικών στοιχείων του πεζού και του ποιητικού λόγου.
-Αποτελεί η δημιουργική γραφή κομμάτι σπουδών στην Ελλάδα;
-Στην Ελλάδα έχουμε ένα μεταπτυχιακό από το 2008, που είναι το πρώτο μεταπτυχιακό που έγινε στην Ελλάδα και διδάσκεται η δημιουργική γραφή σε ανθρώπους που θέλουν να γίνουν συγγραφείς ή σε εκπαιδευτικούς που θέλουν να μεταλαμπαδεύσουν ό,τι αποκομίσουν στην πράξη της διδασκαλίας. Έχουμε διοργανώσει τέσσερα διεθνή συνέδρια με πολύ μεγάλη επιτυχία και φέτος είχαμε την χαρά και την τιμή να μας προσκαλέσουν στο Παλέρμο της Ιταλίας, όπου σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Παλέρμο και με το Εθνικό
Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, συνδιοργανώνουν το 5ο Διεθνές Συνέδριο Δημιουργικής Γραφής με πολύ αξιόλογους καλεσμένους.
Ενδεικτικά θα αναφέρω τον Αλεχάντρο Ζάντρα, παγκοσμίου φήμης συγγραφέα, ακαδημαϊκούς δασκάλους φυσικά και πάρα πολλούς συμμετέχοντες. Η δημιουργική γραφή συγκεκριμένα έχει μεγάλη επίδραση παγκοσμίως και γι’ αυτό υπάρχουν πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο μέχρι και στην Αφρικανική ήπειρο που την διδάσκουν από τα προπτυχιακά τους τμήματα. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να καθιερώνεται και στα νέα προγράμματα σπουδών που θα διδάσκονται τα παιδιά μας από του χρόνου στο δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο όπου έχει περάσει πια επισήμως η δημιουργική γραφή.
Οπότε νομίζω ότι είναι η στιγμή της, είναι εκείνο το χρονικό διάστημα που ακριβώς αρχίζει να αποκτά και στην Ελλάδα διαφορετικά ερείσματα, δηλαδή αρχίζει να απασχολεί πολύ τους Έλληνες. Άλλωστε πάρα πολλοί άνθρωποι και σε δικά τους ατομικά εργαστήρια την διδάσκουν πέρα από την πανεπιστημιακή της υπόσταση. Βέβαια, όπως έχουμε μάθει μέχρι στιγμής, για να συγκροτηθεί κάτι σε μάθημα -ας το πούμε πιο απλά- πρέπει να διδαχθεί στο πανεπιστήμιο.
-Το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης της Πάτρας επέστρεψε δυναμικά λοιπόν δια ζώσης με Πρόεδρο εσάς. Πώς αισθάνεστε για αυτό;
-Επιστρέψαμε μετά από δύο χρόνια που έγινε το Φεστιβάλ στην εκ του σύνεγγυς διοργάνωσή του, όπως έχουμε εσφαλμένα καθιερώσει να λέμε την δια ζώσης, καθώς δια ζώσης είναι και το διαδικτυακό. Και νομίζω ότι ήταν από τις καλύτερες χρονιές του όπως ήταν και η δεύτερη πολύ σημαντική, είχαμε 65 ποιητές από 20 χώρες του κόσμου
προσκεκλημένους για πέντε μέρες. Έγιναν διάφορες ποιητικές αναγνώσεις και υπήρξε μια ώσμωση μεταξύ Ελλήνων ποιητών και ξένων, μια καταγραφή όλων των ποιημάτων που διαβάστηκαν και έπειτα στάλθηκαν σε όλες τις έδρες των Ελληνικών σπουδών σε όλο τον κόσμο.
Ταυτόχρονα φέτος επιχειρήσαμε μια καλλιτεχνική προσέγγιση, δηλαδή έτρεξαν παράλληλα κάποια art projects όπως λέμε, με φωτογραφικό πορτραίτο του κάθε ποιητή εμπνευσμένο από ένα ποίημά του. Επίσης έγιναν εικαστικές εκθέσεις που πάλι συνδύαζαν έργα των ποιητών και έγινε ένα αφιέρωμα στον μεγαλύτερο εν ζωή Έλληνα ποιητή, τον Τίτο Πατρίκιο και μια πολύ ωραία καλλιτεχνική μουσική βραδιά με την οποία κλείσαμε, όπου ενώσαμε τις δυνάμεις μας με τον Γιάννη Αναγνωστόπουλο.
Το Φεστιβάλ είναι όραμα και ιδέα του Αντώνη του Σκιαθά και εμένα με κάλεσε να συνοδοιπορήσω από την δεύτερη χρονιά, να τον βοηθήσω και νομίζω ότι πάμε πολύ καλά. Θεωρητικά εγώ είμαι Πρόεδρος του Φεστιβάλ αλλά ο Αντώνης είναι αυτός που το δημιούργησε και είναι και ο Πρόεδρος του γραφείου ποιήσεως και πολύ σημαντικός ποιητής της δεκαετίας του ’80.
-Ποιά είναι η σχέση σας με την στιχουργική;
-Άρχισα να γράφω από μικρός ποίηση. Κάποια στιγμή με κάποια αφορμή μελοποιήθηκαν ορισμένα ποιήματά μου, σε μερικά όμως είναι αλήθεια πως έγραψα στίχους προορισμένους για να μελοποιηθούν. Γιατί μελοποιημένη ποίηση είναι κάτι που το παίρνεις ως ποίημα και το μελοποιείς. Αν γράψεις στίχους είναι κάτι διαφορετικό.
Αλλά μετά την βράβευση του Ντίλαν το 2016 έχει αρχίσει μια μεγάλη κουβέντα την οποία εμείς την είχαμε θέσει νωρίτερα, ότι η στιχουργική πολλές φορές είναι ισάξια της ποίησης και στην Ελλάδα είμαστε ευτυχείς, έχουμε πολύ μεγάλους στιχουργούς. Όπως ο Παπαδόπουλος, ο Μάνος Ελευθερίου, που στις καλές τους στιγμές είναι ποιητικός ο λόγος τους ή η Νικολακοπούλου από τις σύγχρονες, ενώ υπάρχουν και πολλά νεότερα παιδιά που γράφουν εκπληκτικούς στίχους. Άρα εμείς στο μεταπτυχιακό μας διδάσκουμε το μάθημα της στιχουργικής γιατί πιστεύουμε ότι προχωράει χέρι χέρι με την ποίηση.
