Γράφει η Λιάνα Ζωζά

Σίγουρα, κανείς δεν θα μπορούσε να γνωρίζει ποια θα ήταν η εξέλιξη του Francis Bacon, αν δεν τον έδιωχνε έξαλλος ο αυταρχικός πατέρας του από το πατρικό του σπίτι στο Δουβλίνο, όταν ο έφηβος τότε Bacon είχε την ιδέα, μια μέρα να δοκιμάσει τα εσώρουχα της μητέρας του. Αυτό έγινε το 1926 και το γεγονός αυτό τον έκανε να ταξιδέψει και να περιπλανηθεί στο Βερολίνο και το Παρίσι μέχρι να εγκατασταθεί στο Λονδίνο το 1928, “μη θέλοντας στη ζωή του να κάνει τίποτε”, όπως ήταν η τότε φιλοδοξία του.

Η κύρια ασχολία του ήταν η διακόσμηση εσωτερικών χώρων και χωρίς να γνωρίζει ή να έχει κάνει μαθήματα ξεκίνησε να ζωγραφίζει, έχοντας μόνο μία έκθεση και καμία αναγνώριση στο βιογραφικό του, μέχρι τον Απρίλιο του 1945.

Μέσα στον απόηχο ενός από τους πιο σκληρούς πολέμους που βίωσε η ανθρωπότητα, η Lefevre Gallery στο Λονδίνο, διοργανώνει μια ομαδική έκθεση για να μεταδώσει ένα μήνυμα αισιοδοξίας και βέβαια ο Bacon, συμμετέχει με το τρίπτυχο “Three Studies for Figures at the Base of a Crucifixion”, 1944, ένα έργο σκληρό που μέσα από τις φρικτές ανθρωπόμορφες φιγούρες του, έδωσε το μήνυμα πως τίποτε δεν μπορεί πια να είναι το ίδιο, αλλά και τη διασημότητα στον δημιουργό του.

Τα έργα του Francis Bacon, προκαλούν έντονα συναισθήματα στον θεατή και σίγουρα δεν έχουν δημιουργηθεί για αισθητικούς λόγους. Ανθρωποκεντρικά, παίζουν τόσο με το ανθρώπινο πρόσωπο, όσο και με τη ανθρώπινη φιγούρα μέσα στο χώρο και ο τρόπος με τον οποίο ο ζωγράφος διαχειρίζεται και μεταδίδει μέσα από αυτά συναισθήματα, όπως ο θυμός, η απομόνωση και η φρίκη αποτελούν γροθιά στο στομάχι κάνοντας πολλούς να θέλουν να το βάλουν στα πόδια.

Κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ιδιαιτερότητα και τη σπουδαιότητα της δουλειάς του, που τον κατατάσσει ανάμεσα στους σημαντικότερους καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα.

Η εμμονή του με τη σάρκα είναι εμφανής στην τέχνη του. Ο ίδιος δεν διστάζει να την περιγράψει εντελώς κυνικά: “Η σάρκα και το κρέας είναι η ζωή. Όταν ζωγραφίζω κόκκινο κρέας, όπως θα ζωγράφιζα ένα ανθρώπινο σώμα, το κάνω επειδή είναι ωραίο. Τα σφαχτάρια που αντικρίζω να κρέμονται στα κρεοπωλεία τα θεωρώ πανέμορφα. Σκεφτείτε, είναι για πούλημα! Απίστευτα σουρεαλιστικό! Όλα τα πλάσματα αυτού του πλανήτη είναι φτιαγμένα από κρέας. Και όταν γαμάς, ένα κομμάτι κρέας διαπερνά ένα άλλο. Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ του ανθρώπινου κρέατος και εκείνου μια ύαινας ή ενός ελέφαντα”.

Αν κάποιος πάλι, θα ήθελε να χαρακτηρίσει όλο το έργο του Bacon μονολεκτικά, πιστεύω πως η μόνη λέξη που θα του ταίριαζε είναι η “κραυγή” όπως και στην πολυτάραχη ζωή του που χαρακτηρίζεται από άπειρο αλκοόλ και ατελείωτα μεθύσια, αν και ο ίδιος ζωγράφιζε μόνο νηφάλιος, έντονα πάθη, όπως ο τζόγος και οι ταυρομαχίες, θυελλώδεις ερωτικές σχέσεις με ακατάλληλους εραστές που στο τέλος καταλήγουν να αυτοκτονούν και μια εμμονική αγάπη μόνο για την ζωγραφική.

Εξάλλου, ένα από τα έργα που επηρέασαν βαθιά τη ζωγραφική του είναι η “Σφαγή των νηπίων” του Nicolas Poussin, με τη μητέρα να γίνεται ολόκληρη μια κραυγή μπροστά στο στρατιώτη που ετοιμάζεται να σφαγιάσει το μωρό της.

Το 1972, ξεκινά να δημιουργεί μια σειρά από τρίπτυχα με τίτλο: “Black Triptychs”, που ακολουθούν την αυτοκτονία του εραστή και μοντέλου του George Dyer για να ξορκίσει την απώλεια, αλλά και την αίσθηση ενοχής από την πλευρά του.

Με τον ίδιο ταραχώδη τρόπο που ζούσε ο Bacon, με τον ίδιο και δούλευε και αυτό έγινε γνωστό, όταν έξι χρόνια μετά το θάνατο του ζωγράφου, ο τελευταίος σύντροφος και κληρονόμος του John Edwards, ο μόνος όπως λέγεται με τον οποίο είχε μόνο συντροφική και όχι ερωτική σχέση, δώρισε το εργαστήριο του Kensington, στην Ηugh Lane Gallery του Δουβλίνου, εκεί όπου τελικά επέστρεψαν τα υπάρχοντά του αν και ο ίδιος δεν επέλεξε ποτέ να ζήσει στην πατρίδα των παιδικών του χρόνων.

Αυτό που αντίκρισαν στο εργαστήριο του ζωγράφου, σίγουρα δεν απείχε καθόλου από τον ίδιο σαν προσωπικότητα και δημιουργό. Ένα δημιουργικό χάος, όπου ανάμεσα σε αποκόμματα εφημερίδων, βιβλία, φωτογραφίες με ανδρικά γυμνά και άλλες με παράξενες ασθένειες, σωληνάρια με ξεραμένες μπογιές παντού και κατεστραμμένα έργα, όπου εκεί που υπήρχαν τα πρόσωπα τώρα υπήρχαν μόνο τρύπες, διακρινόταν το καβαλέτο του λες και τον περίμενε να επιστρέψει.

Στα δύο τελευταία έργα του “Triptych”, 1991 και “Study of a Bull”, 1991 πιστεύεται πως ο Bacon ζωγραφίζει τον θάνατό του. Ειδικά, στη “Σπουδή για έναν ταύρο”, έργο που μέχρι πρόσφατα δεν είχε εμφανισθεί δημόσια, παρατηρούμε το θέμα του, τον ταύρο, να είναι αχνό σαν να προσπαθεί να αποδεσμευτεί από το μαύρο και να δραπετεύσει προς το λευκό, προς το φως.

Άλλη ιδιαιτερότητα του έργου είναι πως ο ζωγράφος κάτω από τον ταύρο έχει τοποθετήσει πραγματικό χώμα που προέρχεται από το studio του στο Kensington, κάτι που ο ίδιος συνήθιζε να λέει: “Το χώμα είναι αιώνιο, και μετά από όλα, όλοι γινόμαστε χώμα”.

Το τρίπτυχο Three studies of Lucien Freud (1969) πουλήθηκε το Νοέμβριο του 2013 από τον οίκο δημοπρασιών Christie’s για $142,4 εκ

Έργα των ρεκόρ…

Τα έργα του Francis Bacon, στις μέρες μας, συγκαταλέγονται ανάμεσα στα ακριβότερα έργα τέχνης που έχουν ποτέ πουληθεί, ενώ σχεδόν πάντα φιγουράρουν στις δημοπρασίες σε περίοπτη θέση, με αξιοσημείωτη τιμή εκκίνησης και συνήθως αστρονομική τιμή πώλησης.

Το τρίπτυχο Three studies of Lucien Freud (1969), πουλήθηκε το Νοέμβριο του 2013, από τον οίκο δημοπρασιών Christie’s, για $142,4 εκ., καταλαμβάνοντας την θέση του ακριβότερου έργου που έχει πουληθεί ποτέ σε δημοπρασία, θέση που του έκλεψε δυο χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 2015, το έργο του Pablo Picasso, Les Femmes d’ Alger (Version O).
Επίσης, το τρίπτυχο Three Studies for a Self-Portrait, 1980, πουλήθηκε από τον οίκο Sotheby’s, έναντι $21,5 εκ., τον Φεβρουάριο του 2013, στον Γερμανό συλλέκτη Juergen Hall.

…και ένα απούλητο

Το 2017, όμως δεν φάνηκε να είναι η χρονιά των έργων του Francis Bacon, μιας και το έργο του Study of Red Pope 1962. 2nd Version, 1971, που ήταν και το highligh της δημοπρασίας των Christie’s, άφησε σε πλήρη αμηχανία το κοινό της αίθουσας, όταν δεν κατάφερε να προσελκύσει καμία προσφορά από επίδοξους αγοραστές.

Η τιμή εκκίνησης ήταν 60 εκ. λίρες. Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου έργου είναι πως αποτελεί το μοναδικό έργο στο οποίο απεικονίζονται οι δύο μούσες του ζωγράφου, ο εραστής του George Dryer, που αυτοκτόνησε έξι μήνες μετά την ολοκλήρωση του έργου και ο Πάπας Ιννοκέντιος Χ.