Μια σπάνια γιορτή του ηπειρώτικου μουσικού πολιτισμού είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν οι εκατοντάδες θεατές που προσήλθαν την Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023 στο αμφιθέατρο Cotsen Hall της Γενναδείου Βιβλιοθήκης της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, στην εκδήλωση λόγου και μουσικής “When Violin WasKing – Όταν το βιολί ήταν βασιλιάς”. Σε μια συγκινητική βραδιά, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Επιτρόπων της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, Ανδρέας Ζομπανάκης, και ο εθνομουσικολόγος και συγγραφέας του κορυφαίου βιβλίου «Ηπειρώτικο Μοιρολόι»Christopher C. King, πλαισιωμένοι από τους μουσικούς Κώστα Καραπάνο (βιολί), AurelQirjo (βιολί) και Μάριο Τούμπα (λαούτο), ξεδίπλωσαν, μέσα από μια μοναδική μεθοδολογία, τη μουσική ιστορία της παραδοσιακής μουσικής της Ηπείρου, αποκαθιστώντας το βιολί ως το πρώτο τη τάξει όργανο, προτού «εκθρονιστεί» από το κλαρίνο.
Ανατρέχοντας στην αρχαιολογία των ακουσμάτων της Ηπείρου με αφορμή τον πρώιμο ιστορικό ρόλο του βιολιού, ο Christopher King αποκατέστησε την κυρίαρχη θέση που κατείχε το μουσικό όργανο στην ηπειρώτικη ορχηστρική μουσική σε μια ανοιχτή συνομιλία με τον Ανδρέα Ζομπανάκη, καθώς και με τους τρεις βιρτουόζους μουσικούς. Στην πρωτότυπη δημόσια παρουσίαση που εκτυλίχθηκε υπό μορφή άτυπης συνέντευξης, το κοινό είχε τη δυνατότητα να παρακολουθήσει έναν διάλογο ελεύθερης μορφής, με όλους τους συμμετέχοντες να εξερευνούν από κοινού το μουσικο-ιστορικό θέμα της εξέλιξης και προσαρμογής της ηπειρώτικης μουσικής.
Το κατάμεστο αμφιθέατρο Cotsen Hall πλημμύρισε από τους ήχους της παραδοσιακής ηπειρώτικης μουσικής, με την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση να εμπλουτίζεται με τεκμήρια πότε από την αναπαραγωγή σπάνιων εμπορικών βινυλίων 78 στροφών από τη συλλογή του Christopher King και πότε από τη ζωντανή ερμηνεία της τριμελούς ορχήστρας. Η έκπληξη της βραδιάς, η εμφάνιση επί σκηνής του γυναικείου πολυφωνικού συγκροτήματος Ισοκράτισσες, που συνόδευσαν τον Aurel Qirjo στο εμβληματικό «Γιάννη μου το μαντήλι σου», διαμόρφωσε ένα κλίμα μυσταγωγικό, ενώ η εμπειρία απογειώθηκε με την αποχώρηση εν χορδαίς και οργάνοις των μουσικών, τους οποίους πλαισίωσε το κοινό στήνοντας ένα μικρό ηπειρώτικο γλέντι με χορό και τραγούδι.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στα αγγλικά και στα ελληνικά, με ταυτόχρονη διερμηνεία και μετάδοση μέσω YouTube [https://youtube.com/live/CjvIEHvR2HU(αγγλικά) & https://youtube.com/live/VRpsjp08xPc (ελληνικά)], απ’ όπου την παρακολούθησαν ζωντανά περίπου 2.000 θεατές από όλο τον κόσμο.
Ο Christopher C. King είναι Αμερικανός εθνομουσικολόγος, συνθέτης, ακτιβιστής και συγγραφέας, βραβευμένος με Grammy το 2002. Το 2018 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Ηπειρώτικο Μοιρολόι» (Εκδόσεις Δώμα).
Ο Κώστας Καραπάνος γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1974 και παίζει βιολί από τα 12 του χρόνια. Είναι πτυχιούχος κλασικού βιολιού και παράλληλα ασχολήθηκε με την παραδοσιακή μουσική της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Ηπείρου.
Ο Aurel Qirjo γεννήθηκε το 1964 στην Κορυτσά της Αλβανίας. Σπούδασε μουσική και έγινε καθηγητής βιολιού στην Αλβανία, την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο, αφού διηύθυνε τη συμφωνική ορχήστρα στη Μουσική Ακαδημία των Τιράνων και της Κορυτσάς. Έχει απορροφήσει τα ιδιωματικά στιλ της νότιας αλβανικής και της βορειοελλαδικής μουσικής, επηρεασμένος σε μεγάλο βαθμό από τον Etem Qerimi.
Ο Μάριος Τούμπας γεννήθηκε το 1992 στα Ιωάννινα, όπου και μεγάλωσε. Η ενασχόλησήτου με τη μουσική ξεκίνησε από την ηλικία των 7 ετών, κάνοντας ιδιαίτερα μαθήματα κλασικής κιθάρας και φοιτώντας στο ωδείο «Τσακάλωφ» στα Ιωάννινα. Το 2013 αρχίζει να παίζει επαγγελματικά λαϊκή κιθάρα. Από το 2016 και μετά ξεκινά να παίζει και λαούτο και να μελετά την παραδοσιακή μουσική.
