Η Μαρία Κτιστοπούλου είναι μια εικαστικός που αγαπά κάθε έκφανση της φύσης. Θάλασσα, αγριεμένα κύματα, ελιές, καρποφόρα δέντρα, ανθισμένες αμυγδαλιές, μαγικά τοπία είναι κάποια από τα αγαπημένα της θέματα, στα οποία πραγματεύεται την ρεαλιστική τους απεικόνιση χωρίς να δεσμεύεται σ΄ αυτή.
Σε πολλά έργα της, βιώνοντας με έναν τρόπο διαπεραστικό την κάθαρση από την αγιοσύνη του νερού, μας βυθίζει μαζί της στην απεραντοσύνη του υγρού στοιχείου.
Φύσει και θέσει θετικός και αισιόδοξος άνθρωπος η Κτιστοπούλου, θελήσαμε να συνομιλήσουμε μαζί της ζητώντας την άποψή της για τις πανδημίες και τις ευκαιρίες που πιθανώς και να δημιουργούν, καθώς και τις δυσκολίες που διαβλέπει στην πορεία της αγοράς της τέχνης.
Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
-Μαρία, τον τελευταίο μήνα η πανδημία μας έχει πολύ επηρεάσει. Πώς πιστεύετε ότι θα επηρεάσει και την αγορά της τέχνης το προσεχές διάστημα;
– Η αγορά της τέχνης είχε ήδη αποκτήσει πρόβλημα με την οικονομική κρίση των μνημονίων. Το πρόσφατο φαινόμενο της πανδημίας όμως έχει δώσει -κατά προσωπική μου άποψη- την χαριστική βολή στην αγορά της τέχνης, ιδιαίτερα στον Ελλαδικό χώρο. Διότι τώρα πια μιλάμε για έναν οικονομικό Αρμαγεδδώνα, που όμοιό του δεν έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα.
– Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, μπορούμε να σκεφτούμε ανά τους αιώνες πίνακες που εξιστορούν ιστορικές καταστροφές και πανδημίες. Αν και η δουλειά σας ως επί το πλείστον είναι αισιόδοξη, είναι κάποιοι από αυτούς που σας έχουν εμπνεύσει;
–Στην ιστορία της τέχνης αρκετοί μεγάλοι και γνωστοί καλλιτέχνες έχουν απεικονίσει καταστροφές και πανδημίες και δίνουν έμπνευση στους νεότερους.
Ο Πίτερ Μπρέγκελ ο πρεσβύτερος, Φλαμανδός ζωγράφος είναι γνωστός και για τις αναπαραστάσεις τοπίων και αγροτικών θεμάτων. Ο συγκεκριμένος δημιούργησε ένα έργο με θέμα την πανδημία της πανώλης στην Ευρώπη και στην Ασία. Η καταστροφική αυτή πανδημία κόστισε περίπου 200 εκατομμύρια ζωές και ο τίτλος αυτού «ο θρίαμβος του θανάτου».
Κατά την αρχαιότητα στην Ελλάδα το 430 π.χ, άλλη μια σημαντική πανδημία της βουβωνικής πανώλης στην πόλη- κράτος των Αθηνών κόστισε πολλές ζωές. Ο Μίχιελ Σβέιρτς αναπαράστησε ένα συγκλονιστικό έργο, μια μνημειώδης σύνθεση με δραματική απεικόνιση στα χρόνια της βουβωνικής πανώλης στα χρόνια της κλασσικής αρχαιότητας με τίτλο « Λοιμός σε αρχαία πόλη».
Ο Άλμπρεχτ Ντύρερ με τους «Τέσσερις Ιππείς της Αποκάλυψης» το 1498 απεικονίζει τον θάνατο με τα τρία πρωτοπαλίκαρά του, τους τρεις χειρότερους εχθρούς της ανθρωπότητας: τον πόλεμο, τον λιμό και την πανούκλα. Κατά τον δημιουργό του έργου, ο πιο φοβερός είναι αυτός που αντιπροσωπεύει την πανδημία της πανούκλας.
Τα έργα με τέτοια θεματολογία του Τιτσιάνο, του Κραβάτζιο, του Ρέμπραντ είναι πολύ γνωστά. Η σύντροφος του Ρέμπραντ, Χέντρικε Στόφελς ήταν από τα θύματα της πανώλης, την οποία έφερε στο Άμστερνταμ πλοίο από το Αλγέρι το 1663. Ο χαμός της επηρέασε πολύ τον κορυφαίο ζωγράφο. Ως γνωστό, τότε πανώλη μάστιζε την Ευρώπη μέχρι τον 18ο αιώνα.
Το έργο του Καραβάτζιο, «οι 7 πράξεις του ελέους»(1606) αναπαριστά το πρόβλημα της ταφής των νεκρών. Τα σώματα δεν μπορούσαν να ταφούν με αξιοπρέπεια και θάβονταν σε ομαδικούς τάφους. Το συγκλονιστικό αυτό έργο απεικονίζει μια ομάδα ανθρώπων που κάνουν καλές πράξεις. «Πράξη ελέους» θεωρείτο ότι ένας ιερέας με έναν πυρσό καθώς και ένας άνδρας μεταφέρουν ένα νεκρό για να ταφεί μέσα στη νύχτα. Αυτό το έργο βρίσκεται στην εκκλησία Pio Monte della Misericordia στη Νάπολη.
Έχουμε επίσης το συγκλονιστικό έργο του Τιτσιάνο, το «Pieta» το 1575. Σε αυτό το έργο απεικονίζεται ο ίδιος γονατιστός μπροστά στην Παναγία να προσεύχεται για να σωθεί ο γιός του από την πανδημία της πανώλης. Όμως δυστυχώς δεν τα κατάφερε. Πέθανε ο Τιτσιάνο και ο γιος του Οράτσιο από την πανώλη το 1576.
Σε παλαιότερες δουλείες μου αναφέρομαι εικαστικά στο θέμα της απομόνωσης, στις κρύπτες καθότι είχα επηρεαστεί από τον Ρέμπραντ και τα γνωστά φαγιούμ.
– Το «κακό» εμπνέει;
-Οποιοδήποτε ερέθισμα είτε καλό είτε κακό, μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για δημιουργία στον καλλιτέχνη. Το κακό βέβαια είναι περισσότερο ιντριγκαδόρικο και παρασκηνιακό.
Ο υγιής τρόπος επαφής του κοινού με την τέχνη είναι ο άμεσος
-Η τεχνολογία στην υπηρεσία της τέχνης. Αυτόν τον καιρό όλα γίνονται διαδικτυακά, εκθέσεις, παραστάσεις, σεμινάρια. Πως σας φαίνεται αυτό;
-Η τεχνολογία θεωρείται μια λύση ανάγκης στην περίοδο της πανδημίας του κορωνοιού, ώστε να μην κοπεί το νήμα ανάμεσα στην τέχνη και τον άνθρωπο. Αλλά ο υγιής τρόπος επαφής του κοινού με την τέχνη είναι ο άμεσος. Ο θεατής θέλει να παρακολουθήσει μια παράσταση στο θέατρο ζωντανά ή να δει μια έκθεση ζωγραφικής στο χώρο που βρίσκονται τα έργα. Με αυτό τον τρόπο το κοινό έρχεται σε άμεση επαφή με το έργο, όποιο κι αν είναι αυτό και ενεργοποιείται η σχέση έργου και θεατή. Υπάρχει διάδραση. Η τεχνολογία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την δια ζώσης επαφή διότι η μεγαλύτερη λειτουργία της τέχνης είναι η επικοινωνία.
– Πώς φαντάζεστε την επόμενη ημέρα και την επιστροφή στην κανονικότητα;
-Νομίζω ότι η ερώτηση αυτή με μεταφέρει σε έναν κόσμο φανταστικό. Αν η ανθρωπότητα των εκατομμυρίων ετών ζωής ήταν μια παλιά μηχανή ξεχασμένη, αχρησιμοποίητη για πολύ καιρό, τότε τεχνικοί, μηχανικοί και επιστήμονες θα φρόντιζαν για την επανεκκίνησή της.
Φαντάζομαι λοιπόν αρκετό θόρυβο και πολύ κίνηση σε αυτή την επανέναρξη λειτουργείας ζωής της παλιάς μηχανής. Τίποτε δεν θα είναι το ίδιο. Θα αλλάξουμε πολλές συνήθειες Η επιστροφή στην κανονικότητα, θα είναι επιστροφή στη διαφορετικότητα.
Η πανδημία αυτή αποτελεί και έναν υπαρξιακό διάλογο, που μόνο όφελος μπορεί να έχει για την ανθρωπότητα, παρά τον πόνο και την απώλεια ανθρώπινων ζωών που καθόλου δε πρέπει να υποβαθμίζουμε
-Τελικά αυτή η κρίση έχει μόνο αρνητικά;
– Το αντίθετο. Θα διαπιστώσουμε ότι θα έχει πολλά θετικά και ιδιαίτερα στις σχέσεις. Μια σχέση δυσλειτουργική, μια άνιση φιλία, μια ανύπαρκτη συζυγική σχέση έχει την ευκαιρία να ξεκαθαρίσει. Δημιουργεί ευκαιρίες η πανδημία και επανατοποθετεί τη σχέση σε νέο πλαίσιο πιθανώς πιο υγιές. Όσα πριν θεωρούνταν δεδομένα, όπως η ελευθερία κινήσεων, αναθεωρούνται η καραντίνα αποτέλεσε χρόνο εσωτερικής ανασκόπησης, πιθανώς και επαναδιαπραγμάτευσης με τον ίδιο μας τον εαυτό για όλα όσα είμαστε και για όλα όσα θέλουμε.
Άρα η πανδημία αυτή αποτελεί και έναν υπαρξιακό διάλογο, που μόνο όφελος μπορεί να έχει για την ανθρωπότητα, παρά τον πόνο και την απώλεια ανθρώπινων ζωών που καθόλου δε πρέπει να υποβαθμίζουμε. Ας προσπαθήσουμε να δούμε βαθύτερα. Ίσως όλα τα παραπάνω να μπορούσαν να αποτελέσουν φως στο σκοτάδι.
Ένα επί πλέον θετικό είναι η μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο. Η φύση παίρνει βαθιές ανάσες μέσω της ανθρώπινης καραντίνας.
Ο καλλιτέχνης αφουγκράζεται την αγωνία της ανθρωπότητας
-Πιστεύετε ότι η αγορά της τέχνης θα φτάσει κάποια στιγμή στα επίπεδα προ κρίσης του 2009;
–Η επιθυμία η αγορά της τέχνης να επανέλθει στα επίπεδα προ του 2009 ανήκει στις «μεγάλες προσδοκίες» και δεν είναι καθόλου ρεαλιστική. Μετά από μια 10ετή οικονομική κρίση και με τις άγνωστες επιπτώσεις της πανδημίας του covid-19, οι εξελίξεις στην οικονομία δεν είναι καθόλου αισιόδοξες. Τουλάχιστο άμεσα δεν θεωρώ εφικτό κάτι τέτοιο.
Εξάλλου η τέχνη από τη φύση της είναι Δονκιχωτική
–Μελλοντικά σας σχέδια
Για μένα η ζωγραφική είναι το ψυχικό και πνευματικό μου αναλγητικό και δεν θα σταματήσω ποτέ να δημιουργώ. Η αναζήτησή μου είναι το φως. Η κατάσταση την οποία βιώνουμε αποτελεί και για μένα έμπνευση να την αποθανατίσω και να περιγράψω τι συμβαίνει. Εξάλλου η τέχνη από τη φύση της είναι Δονκιχωτική. Δείχνει το δρόμο και προκαλεί στοχασμό. Ο καλλιτέχνης αφουγκράζεται την αγωνία της ανθρωπότητας.
